ana sayfa/al beti

ДИННИ ЮСЮНДЕН СОРУУЛА ЭМ ДЖУУАПЛА

ЧОЧАЙЛАНЫ ШАРАФУТДИН, КЪАРМЭ (ШИМШЕК) РАФИК

Прохладна шахарда  2000дж. Къабарты-Малкъар Джумхурийетде басмаланганды.

(бу бетде башлары: 1.АЛ СЁЗ   2.КЪУРАН   3.НАМАЗ   4.ОРАЗА  )

АЛ СЁЗ
Адамланы джаратхан уллу Аллахха мах-
тау болсун. Салауат салам аны сыйлы фай-
гъамбары Мухамматха (АСАБ), асхабларына емда юй ахлусуна.
Багъалы муслиман къарындашла, ис-
лам дин къарыусуз заманда анга джоралап,
бир къауум китапла басмаланнгандыла. Ала
кёп тюрлю тилледе едиле. Бусагъатда къо-
лугъузгъа алгъан китап таза ниетден, ачыкъ
джюрекден джамауатха бир себеби болсун деп
хазырланнганды. Аны кем джерлери, халатла-
ры да болмаз демейбиз, ол тюрлю шартлары
болмагъан джаланда уллу Аллахды. Китап-
ны басмаланнганыны быллай себеби барды:
биринчиси, республикада джашагъан муслий-
манланы тюрлю-тюрлю сорууларына джууап-
ла берилип, адамланы арасында кимге тын-
гыларгъа, ким айтханны етерге билмей, фит-
на чыкъмазча ачыкълар муратда джарашды-
рылгъанды. Екинчиси, миллетни миллет етген
аны тилиди, тутхан диниди. Къарачаймалкъар халкъ
ана тилинде динни бир къауум шартларыны
юсюнден сорууларына джууап табарыкъды.
Бу китапдагъы соруула миллетибизни
харкюнлюк джашауунда тюбей тургъандыла.
Алагъа джууапланы сыйлы КЪурандан, фай-
гъамбарны (АСАБ) суннетинден (хадисле-
ден) Абу Ханифаны (ААЫБ) масхабындан,
уллу алимле джазгъан китапладан алгъанбыз.
Китапны атына "Динни юсюнден соруу-
лагъа" джууап деп атагъаныбызны себеби:
дуния, ахырат бла да байламлы соруулагъа
джууапла болгъанларыды. Аланы хар бири-
ни тюбюнде ол къайсы китапдан алыннга-
ны белгилениледи. Бизни оюмубузгъа кёре,
китапны Аллах миллетибизге файдалы етер.
ДЖашауда мени бир ахшы ниетим бар еди.
Ол да неди дегенде, уллу Аллах берген джа-
шауну зырафына кетермей, ёлгюнчю мил-
летге хайырлы иш етиу. Алайды да, бюгюн
кесими бир ахшы ниетиме джетдим, уллу Ал-
лах битеу миллетлени муслийманларын ет-
ген иги ниетлерине джетдирсин емда кесини
сыйлы КЪуранында сёз берген, къыйыры-
чеги болмагъан джашауда, сыйлы джаннетде
бир бирибизни кёрюп, къууанырча насып
берсин.
Бизни борчубуз, Аллахны джолунда дин-
нге джууукъ болууду, тюз джолгъа саллыкъ да
Аллахды, барыбыз да аны аллына къайты-
рыкъбыз.
Бу китапны манга джазаргъа, хазырлар-
гъа да Тюркден келген дин къарындашыбыз
болушханды, анга уллу ыспас етеме. Ол беш
джылны ичинде юйюнден кетип, бизни халкъ-
ланы динни джорукъларына юйретеди. Мын-
дан ары да анга огъурлу ишни тамамларгъа
Аллах кюч-къарыу берсин.
Сыйлы Аллахны саламы бла китапла-
ны джарашдыргъанла Тюркню дин ишлерини
юсю бла келечиси, КЪМИИ-ну сыйлы КЪу-
рандан устазы Кармоу (Шимшек) Рафик ем
КЪабарты -Малкъар ислам институтну ди-
ректору Чочайланы Юсюпню джашы Шара-
фуддин - хаджиди.

КЪУРАН
1-чи соруу: Аяталкурсини магъанасы ул-
луду дейдиле, ол тюзмюдю?
ДЖууап: Файгъамбаргъа (АСАБ) аятал-
курсини магъанасын сордула. Файгъамбар
(АСАБ) джууап берди: "Ол къуранны бек сый-
лы емда иги аятыды".
Абу, Дауд
2-чи соруу: Иза - зулъзила сураны магъанасыны юсюнден не дейсиз?
ДЖууап: Бир адам Файгъамбаргъа
(АСАБ) манга хар тюрлю хайыры ичинде
болгъан бир сура юйрет дейди?
Файгъамбар (АСАБ) зулъзила сурасын
бошагъынчы ол адамгъа окъутду, юйретди.
Ол адам сени хакъ бла джиберген уллу Аллах
бла ант етап, мынга бир зат да къошмам деп,
артха айланып кетди. Файгъамбар да
(АСАБ) "Бу адам дунияда да ахыратда да
къутулду", деди.
Абу - Дауд
3-чю соруу: Ихлас, Фалакъ, Насс сураларыны дараджасы уллуду дейдиле, быланы
юсюнден джукъ ангылаталлыкъмысыз?
ДЖууап: - Бир адам Файгъамбаргъа
6
(АСАБ) мен Ихлас сурасын сюеме,- деди,
Файгъамбар да (АСАБ) анга: "Ихласха бол-
гъан сюймеклигинг, сени джаннетге кийирир",-
деди. Гъукъба бин Амир (ААЫБ) Файгъам-
баргъа (АСАБ) манга Худ емда Юсуф сура-
ларын юйрет деди, Файгъамбар да (АСАБ)
анга Аллахны аллында Фалакъ бла Насс су-
ураларындан ачыкъ иги суура окъуялмазса деди.
Термизи Наса'и
4-чю соруу: Мен КЪуранны 1-2 кюннге
окъуп бошайма дегенле бардыла, ненча кюннге окъуса игиди?
ДЖууап: Абдуллах ибн Амр (ААЫБ) Фай-
гъамбаргъа (АСАБ) "КЪуранны ненча кюн-
нге окъуп бошасам игиди", - деп сорду? Фай-
гъамбар (АСАБ) "Бир айгъа" деди. Абдуллах
мындан теркиракъ да окъуяллыкъма деди.
Файгъамбар (АСАБ) "20 кюннге окъу",- деди.
Абдуллах мындан теркиракъ окъуяллыкъма
деди. Файгъамбар (АСАБ) 15 кюннге, 10 кюн-
нге, 5 кюннге окъу деди. Абдуллах мындан
да теркиракъ окъуяллыкъма деди. Файгъам-
бар (АСАБ) "3 кюнден терк окъугъан адам
КЪурандан бир зат да ангыдамаз",- деди.
Термизи, Абу Дауд.
5-чи соруу: КЪуран окъугъанны сууаплыгъыны юсюнден не дейсиз?
ДЖууап: Осман (ААЫБ) Файгъамбардан
(АСАБ) айтады: "Сизни бек хайырлыгъыз
КЪуранны юйретген бла юйреннгенди. Фай-
гъамбарны (АСАБ) дагъыда бир хадисинде
айтылады: "КЪуранны окъугъуз, аны окъугъанлагъа КЪуран къыямат кюн шафагъатчы
болур. КЪуранны къыйналып окъугъаннга да еки къаты сууаплыкъ барды.
Бухари, Муслим.
6-чы соруу: КЪуранны джатып окъургъа
джараймыды?
ДЖууап: КЪуранны окъургъа сюйген, аб-
дез алып къыблагъа къарап, окъугъаныны
юсюнден сагъыш етип окъумакъ суннетди.
Алай а саулугъунда бир сылтауу болгъан
тыянып окъуса зараны джокъду.
Фатуа Хиндия китабындан
7-чи соруу. - Юйде олтуруп КЪуран окъуй
тургъанлай, ешик къагъылып окъугъанынгдан
бёлюнсенг, артда къайтып ол бёлюннген джерин-
гденми башлайса, огъесе сураны аллындан
къайтарыпмы окъуйса?
ДЖууап: Ешик къагъылгъанда амалы бол-
са окъуй тургъан аятны ахырына дери окъу
8
емда джангыдан башлагъанда бисмиляхини
айтып, тохтагъан аятынгдан башла.
Фатуа хиндиа китабындан
8-чи соруу: КЪуран окъуй тургъан адам
юйге биреулен кирсе ёрге турамыды?
ДЖууап: Юйге кирген КЪуран окъугъан-
ны: атасы, устазы, бир уллу алим есе, КЪу-
ранны хурмет бла бир джерге салып, келген-
нге хурмет етип ёрге турса, мында заран
джокъду дегендиле, алай а бу атлары есгерил-
ген адамладан башха, ким келсе да, КЪуран
окъугъанын тохтатмайды, ёрге турмайды,турса да керахатды.
Фатуа хиндия китабындан
9-чу соруу: Мен КЪуран окъуй билмейме
алай а, мени юйюмде КЪуран барды, аны уа
окъумай тутаргъа джарамайды дейдиле, ол кертимиди?
ДЖууап: КЪуран окъуй билмегенликге ол
уллу Аллахны сёзю болгъаны ючюн, КЪуран-
ны себебинден файдаланыр ючюн юйде КЪу-
ран тутханны хатасы джокъду, ол КЪураннга
хурмет етгенинг ючюн сууаплыкъ алырса?
Фатуа хиндия китабындан
10-чу соруу: Кюн чыкъгъан емда батхан
заманда КЪуран окъургъа джарамайды дейдиле, ол кертимиди?
ДЖууап: Бу сорууну юсюнден алимле бы-
лай айтдыла: "Кюн чыгъа емда бата туруп,
КЪуран окъугъандан Файгъамбаргъа (АСАБ)
салауат емда дууа зикир етген игиди, деген-
ле бардыла, алай а КЪуран окъуйма дегенни
да еркинлиги барды.
Фатуа хиндия китабындан
11-чи соруу: Ески КЪуранны чапыракъларын кюйдюрсек джараймыды?
ДЖууап: КЪуран ески болуп, чапыракъла-
ры аякъ тюпге тюшерча болду есе аны таза
къумачха чулгъап, джерге кёмген игиди.
Хасан Аш - Шайбани (ААЫБ) деген
алимни айтханъша кёре, КЪуран чапыракъ-
ларын кюйдюрюрге еркинлик джокъду.
Фатуа хиндия китабындан
НАМАЗ
12-чи соруу: Утур (уитр) намазында аны
дууасын билмеген не окъурукъду?
ДЖууап: Аны дууасын билмеген Раббана
атина дууасын окъур, муну да билмеген юч
кере Аллахумма игъ фирли дер.
Фатуа хиндиа китабындан
13-чю соруу: Ауругъандан болалмай, кю-
чюм джетмей, олтуруп намаз етеме, алай джараймыды?
ДЖууап: Файгъамбаргъа (АСАБ) олтуруп
намаз етген хукмуну юсюнден сордула. Фай-
гъамбр (АСАБ) джууап берди, ким сюелип
намаз ете, бек игиси олду, ким олтуруп ете,
сюелип етгенни сууаплыгъыны джартысын
алыр, неда джатып намаз ете, олтуруп етген-
ни сууаплыгъыны джартысын алыр. Бир тюр-
лю сылтауу болгъанла фарыз намазын олту-
руп етерге еркиндиле. Сылтаусузла нафиля
намазланы олтуруп етерге боллукъдула.
Ахмад бин Ханбал.
14-чю соруу: Аллахны аллында бек сюйдюмлю иш къайсыды?
ДЖууап: Файгъамбаргъа (АСАБ) Аллах-
ны бек сюйген иши къайсыды деп сордула.
Файгъамбар (АСАБ) джууап берди. "Заманын-
да етилген намаз" , андан сора къайсыды де-
диле. "Аллах джолуна джихатды",- деди. "Андан сора къайсыды",- дедиле. "Анагъа,
атагъа иги къарамакъ",- деди.
Муслим бла Наса'и
11
15-чи соруу:  КЪатын намазын къайда етерге керекди, 

юйюнде етгеним и игиди, огъесе меджгитдеми игиди?
ДЖууап: Бир къатын Файгъамбаргъа
(АСАБ) "Сени ызынгдан меджгитде намаз етер-
ге сюеме", - деди, Файгъамбар (АСАБ) "Ан-
тыладым, сен мени бла намаз етерге излейсе,
сени юйюнгде беш ууахты намаз етгенинг,
башха джерде етгенингден хайырлыракъды.
Юйюнгю бир отоуунда намаз етгенинг, мени
бла меджгитимде етгенден хайырлыракъды.
КЪатын кесини юйюнде бир отоуун меджгит
етди емда ёлгюнчюннге дери анда намаз етди.
КЪатынланы меджгитден есе юйде намаз етгенлери хайырлыды.
16-чы соруу: Башына джукъ киймеген ер
киши намазын окъургъа еркинлиги бармыды?
ДЖууап: Баш ер кишиге ауурат санал-
магъаны себепли башы ачылып намаз етерге
джарайды. Алай а сарх бла неда такъыя бла
башын джапса игиди. Файгъамбар (АСАБ)
бир хадисинде былай айтады: "Сарх бла
етилген намаз еки ракегъат сархсыз етилген
70 рекагъат намаздан хайырлыды".
Ат Тадж деген хадис китабындан.
17-чи соруу: КЪабырланы ичинде, ал-
лынгда къабыр болса, анга къарап намаз етилемиди?
ДЖууап: - КЪабыргъа къарап намаз етген
джарамайды, алай межгит къабырланы хуна-
сыны ичинде болуп, межгитни да аллында
къабырла болгъанлыкъгъа зараны джокъду.
Фатыуа хиндия деген китабындан
18-чи соруу: Намаз етип башладым, еки
къысха сурадан сора билмейме, ала бла намаз етсем боллукъмуду?
ДЖууап: Намазда КЪурандан окъу-
макълыкъ фарызды, бу бир узун аят неда
юч къысха аятды. Етген намазыгъыз тюз-
дю, амалыгъыз бар есе къысха заманны
ичинде юйренирге кюрешигиз.
Фикъх ислам китабындан
19-чу соруу: Намаз ете туруп, хар рекагъ-
атда алхамдан алгъа неда алхамдан сора къо-
шулгъан суурадан алгъа агъузу-бисмилляхини
окъумакъ шартмыды?
ДЖууап: Биринчи рекагъатны башлагъан-
да Субханакадан сора агъузу, бисмилля окъу-
лур, тюзю буду, унутса зараны джокъду. Башха
рекагъатлада алхамдан алгъа бисмилля окъу-
лур сураны аллы бла джукъ да окъулмайды.
Фикъх ислам китабындан
13
20-чы соруу: Намаз етгенде унутуп алхам-
ны окъумай, сураны окъуп рукуда неда садж-
дада есибизге тюшеди, намазыбыз тынгылы бо-
ламыды, огъесе джангыдан окъургъамы керекди?
ДЖууап: Хар къайсы бир рекагъатда ал-;
хамны окъургъа унутуп, рукугъа баргъан-
дан сора есге тюшсе, артха сюелип, алхам-
ны окъуйду. Садждада есинге тюшсе, артха 
къайтып сюелмейсе, алай намазны ахырын-
да саджда саху етесе. Сураны, алхамны еки
окъуса да, намазны ахырында саджда саху етеди.
Ат - Таджнис китабындан
21-чи соруу: - Намаздан урланады дейди-
ле, намаздан къалай урларгъа боллукъду, аны бир ангылатыгъыз?
ДЖууап: Файгъамбаргъа (АСАБ) бу соруу
сорулгъанда, былай айтханды: "Намазын-
дан урлагъан адам уручуланы бек аманыды".
Асхабланы бири Файгъамбаргъа (АСАБ) со-
рду: "Я, Расулуллах адам кесини намазын-
дан къалай урларыкъды?" Файгъамбар
(АСАБ) былай айтды: "Адам намазда руку
садждасын тынгылы етмесе, белин тюз етмесе".
Ахмад Ибин Ханбал.
14
Аны ючюн Руку садждалада сакъ болур-
гъа керекди. Руку садждалада санлары джери-
не олтурургъа керекдиле, бу да акъыртын
субхан Аллах деген тенгли бир заманды.
Фикъхислам китабындан
22-чи соруу: Намаз етилмеген ууахты бар-
мыды, алай есе, къайсыларыдыла, ол ууахтылада намаз нек окъулмайды?
ДЖууап: Намаз къуллукъну белгили заман-
лада окъургъа джарамагъан исламны кесини
бир джолуду. Муну себеби тюз, терс болгъан
динледен исламны айырмакъды. Бу сорууну
иги ангылар ючюн бюгюннгю джашауубузгъа
бир къарайыкъ. Сёз ючюн, врач берген рецеп-
тинде джазылгъан дарманланы кюнню сагъат-
ларында белгили ёнчеу хайырланса файдасы
болгъанын кёребиз, дарманланы барысын да
бир сагъатда ич демейди, врач аурууну билип,
анга кёре рецептин хазырлайды. Гъыбадатла-
да былайды уллу Аллах муслийманланы джа-
нына дарман етип берген ёнчеуде алагъа фай-
дасы болгъан бир тюрлю гъыбадатланы фарз
етгенди, бу гъыбадатланы да бир белгили за-
манлагъа байлагъанды. Акъаба (ААЫБ) де-
ген асхабаны айтханына кёре, Файгъамбар
(АСАБ) юч заманда намаз етерге емда ёлгенле-
ни къабыргъа салыргъа еркинлик бермеди. Бу
15
юч ууахты: 1-чиси кюн чыгъъш 45 минут ётгюнчю
чю2-чиси кюн зауалда тохтагъанда, 3-чюсю;
кюн батхан заманда. Бу юч ууахтыда борч тёлеу,
 намаз етерге да еркинлик джокъду. 
Муслим, Абу Дауд.
Дагъыда сууаплыкъ намаз етгенде юч ке-
рахат ууахты барды. Ертден намаздан сора
кюн чыкъгъынчыгъа дери, екинди намаздан
сора кюн батхынчыннга дери, кюн батхан-!
дан сора да ашхам намазны етгинчи нафиля намаз этилмейди

Амир ибн Аббаса (ААЫБ) Файгъамбар!
(АСАБ) бизге былай айтды: "Ертден намаз-
ны етгенден сора кюн чыкъгъынчыгъа дери
нафиля намаз етмегиз, кюн чыкъгъандан сонгра
да 45 минут ётгюнчю намаз етмегиз, себеби,
кюн шайтанны еки мюйюз арасындан чыгъ-
ады, ол заманда да гяурла кюннге седжда ете-
диле. Екинди намазны, етгенден сонгра кюн
батхынчы намаз етмегиз. Себеби, кюн шай-
танны еки мюйюз арасындан батады, гяур-
ла анга седжда етедиле". Ол заманлада нафиля намаз етмеклик керахатды.
Муслим.
23-чю соруу: ДЖолоучулукъда къыбланы
къайда болгъанын билмеген намазны къалай
окъуйду?
16
ДЖууап: КЪыбланы къайсы джанында
болгъанын билмегеннге сорур адамы да
болмагъаннга, алимле еки джол барды дей-
диле: 1-чи кеси тёгерегине къарап джюреги
къайсы джанында болур десе, ары къарап
намазын окъуйду. КЪыбланы излеп, бу джа-
нында болур деп, намазын окъуй тургъ-
анлай еки адам ётюп бара намаз окъугъ-
ан адамгъа къыбла башха джанындады де-
селе, ала айтхан джанларына бурулуп, на-
мазын етип бошайды. ДЖолоучу адам
къыбланы джюреги къайсы джанына байла-
са ол джанына къарап намаз етеди, алай
намазын етип бошагъандан сора къыбла-
ны башха джанында болгъанын билсе на-
мазын къайтарып окъумайды. Алай а на-
маз ете тургъанлай терс джанына бурулгъ-
анын ангыласа, намазын бузмагъанлай
керекли джанына бурулуп, намазын етип бошарыкъды.
Маукъуфат китабындан.
24-чю соруу: Бир къауум имамла фарз на-
мазны, джаназы намазны да узун созуп етеди-
ле, аланы бираз къысхаракъ етсе боллукъмуду?
ДЖууап: Биринчи фарз намазны джууа-
бын берейим: "ДЖамауат бла окъулгъан
17
фарз намазны адамланы къарт, ауругъан,
ишине ашыкъгъанланы ангылап, къысхар-
тмакъ суннетди. Файгъамбар (АСАБ) ерт-
тен намазны етдирген заманда бир сабий-
ни джилягъанын ешитип, фалакъ бла насс
сураланы окъуп, намазны къысха етдирип
бошады. Файгъамбар (АСАБ) бир хади-
синде былай айтханды: "Ей, инсанла, джа-
мауатны инджитмегиз, сизден биригиз джа-
мауатха намаз окъутса, намазны къысха
етдирсин, себеби джамауатны ичинде къар-
тла, ауругъанла, иши болгъанла бардыла".
Бухари, Муслим.
Файгъамбарны (АСАБ) хадисине къа-
рагъанда, фарз намаз, джаназы болсун джа-
мауатны кючюне, кюнню халына къарап,
джамауатны инджитмей, файдасы болгъан
сёзле айтама деп кёп созаргъа джарамайды,
алайда файдасыча, зараны да кёпдю.
Фикъхул ислам китабындан
25-чи сору у: КЪушлукъ намаз деген бар-
мыды, бар есе ненча рекагъатды, не заманда етиледи?
ДЖууап: КЪушлукъ намаз барды, аны аты-
на арабча "духа" намаз дейдиле. Бу намаз-
ны бек азы - еки, кёбю у а онеки рекагъатды.
Кюн чыгъып къыркъ беш минут ётгенден сора
18
ууахтысы киреди емда аны заманы тюш намазгъа дериди.
Файгъамбар (АСАБ) намазны юсюнден
былай айтханды: "Сиз ерттенликде джукъудан
тургъанда хар бир джик ючюн бир садакъа
барды Субхан Аллах, Алъхамдулиллях, Ал-
лаху Акбар сёзлери бир садакъады, игилик-
ге буюрсакъ - аманлыкъдан къайтарсакъ да
бир садакъады, еки рекегъат къушлукъ да
аны кибик сизге садакъа болур".
Ахмад Ибн Ханбал, Муслим
26-чы соруу: Тахаджуд намаз неди, къалай етиледи, ненча рекагъатды?
ДЖууап: Кече бир кесек джукълап, уяннган-
дан сора туруп окъулгъан намазланы бек азы
еки, кёбю да сегиз рекагъатды. Файгъамбар-
ны (АСАБ) хар кечеде окъугъан намазы сун-
нетди, сууаплыгъы да бек кёпдю.
Фикъхул ислам китабындан
27-чи соруу: Бизни борч намазларыбыз барды, быланы къалай тёлерикбиз?
ДЖууап: КЪайсы себеп бла болса да,
етилмеген фарз намазланы тёлемек Фай-
гъамбарны (АСАБ) буйругъуду. Борч на-
мазланы бу юч замандан башха хар минутда да тёлерге боллукъду.
19

Биринчи -кюн чыгъып къыркъ беш минут ётгюнчюннге,
Екинчи - кюн зауалда болгъан заманда.
Ючюнчю - кюн батхан заманда.
Бу юч ууахты да борч неда нафиля намазны окъуу керахатды.
Фарз намазны борч етип окъугъан за-
манда кеси окъургъа джарагъанча джамау-
ат бла окъургъа да джарайды.
Бойнунда алты ууахтыдан кёп борч
намазы болса, сёз ючюн, бирджыллыкъ,
бешджыллыкъ неда андан да кёп, аланы
тёлеген заманда бек ахырында борч ет-
ген ерттен намазым, тюш намазым деп
ниет етеди, сюйсе бек артда борч етген
ерттен намазым деп бир айлыкъ ерттен
намазын етер, неда тюз аныча башха ууах-
тылада къалгъан намазларын етиудю.
Игиси бек артда борч етген намазым деп ниет етип етер.
Борч намазланы юйюнде етген игиди.
Ер кишиле борч намазны етген заманда
къауматла айтадыла, бир къаумат бла
сюйгени тенгли бир борч намазларын етеди.
Алъ - Мухит.
20
28-чи соруу: Седжда саху (джангылгъан седждасы) къалай етиледи.
ДЖууап: - Седжда саху намаз етген уллу
Аллахны аллында болгъан заманыбызда еси-
бизден чыгъып намазны ичинде бир затны
кем етсек, сыйлы Аллахдан кечгинлик тилеу
седждагъа къапланып кесибизни бир джарлы
къул болгъаныбызны билдиребиз. Уллу Ал-
лах кечиучюлени бек хайырлысыды. Намаз-
да бир затны аз, неда кёп етсек, седжда саху
етерге бизге уаджиб болады. Седжда саху бы-
лай етиледи, намазны ахырында аттахият
окъуп, оннга - солгъа салам берип, еки кере
седжда етип, дагъыда аттахиятны да салли
барикни да окъуп, еки джанына салам берип,
намазын аны бла бошайды. Намазны джама-
уат бла окъуса, аттахиятны окъугъанлай онг
джанына салам берип, еки кере седжда етип,
дагъыда аттахиятны окъуп, ызы бла салли
барикни окъуп, салам берип, намазны бошайды.
Фатуаи хиндия китабындан
29-чу соруу: Намазда аджашып ненча ре-
кагъат етгенибизни билмейбиз, ол заманда не етерикбиз?
ДЖууап: Намазны кезиуюнде ишекли бол-
санг, ол джашауунгда биринчи кере есе, на-
21
мазны ол джеринде къоюп, джангыдан етесе.
Алай бу аджашмакълыкъ терк-терк бола
тура есе, ол заманда джюреги къайсы джаны-
на таукел болса, андан арысын окъуп нама-
зын бошайды, ахырында седжда саху етеди.
30-чу соруу: ДЖолоучу адам намазын къалай етеди?
ДЖууап: Ислам дин башха хар тюрлю зат-
ладача, Аллахха къуллукъ етгенде да адам-
лагъа дженгил болурун излейди. Абу Ханифа
(ААЫБ) масхабына кёре, джаяулай терк джю-
рюген адам джылны бек къысха кюнлеринде
ючкюнлюк джолгъа чыкъса емда бир кюннге
алты сагъат джюрюсе, юч кюнде онсегиз сагъ-
ат - 96 километр болады. Бу джолоучу 15 кюн-
ден кёп турлукъма деп, ниет етсе, ол баргъан
джеринде, юйюне келгинчи джолоучугъа сана-
лады, тёрт рекагъат фарз намазларын еки ре-
кагъат етеди, алай ашхам намазын болгъа-
ныча юч рекагъатлай окъуйду. ДЖолоучу адам
суннет намазланы етерге сюйсе болгъаныча етеди.
Бу ючкюнлюк джолгъа не бла сюйсе, аны
бла барсын джолоучулукъ хукмуда къалады.
ДЖолоучуну заманы кеси елинден чыгъып,
юйле бла бахчала бошалгъан джерден баш-
ланады. Бу уллу Аллах кесини къулларына
22
берген бир къолайлыкъды. Файгъамбаргъа
(АСАБ) джолоучу намазны юсюнден соргъ-
анларында былай айтханды: "Бу Сыйлы Ал-
лахны сизге берген бир садакъасыды, сиз аны садакъасын къабыл етигиз".
Фатуа Хиндия китабындан
31-чи соруу: Тасбих намазы къалай етиледи?
ДЖууап: Тасбих намазы нафиля, сууап-
лыгъы болгъан бир намазды. Бу намазны
юсюнден Файгъамбар (АСАБ) атасыны къа-
рындашы Аббасха (ААЫБ) былай айтады:
Ей, Аббас санга бир саугъа берейим, алама-
ты болгъан зат берейим, ол 10 аламаты бол-
гъан затны етген заманда, хата бла етген гю-
няхланы уллусуну - гитчесини, джашырынын
- туурасын уллу Аллах кечер. Ей, Аббас кю-
чюнг джетсе, хар кюн бу намазны бир кере
окъу, кючюнг джетмесе хар джума кюн окъу,
анга да кючюнг джетмесе, айда бир кере окъу,
анга да кючюнг джетмесе, джылда бир кере
окъу. Анга да кючюнг джетмесе, ёмюрюнгде
бир кере окъу. Ей, Аббас ол он аламат зат
буду, - деп Файгъамбар (АСАБ) тасбих на-
мазны юсюнден былай айтып ангылатды,
тёрт рекегъат етиледи: биринчи тасбих намаз-
ны етерге деп, ниет етиледи, субханака окъу-
23
лур да сора онбеш кере субхан Аллахи уал-
хамду лилляхи уа ля илляха илляллаху уаллаху акбар.
1- Алхамдан, сора он кере Субхан Алла-
хи субхан Аллахи уалхамду лилляхи уа ля
иляха иляллаху уаллаху акбар (10 кере).
2 - Рукуда он кере
3 - Рукудан тургъанда он кере
4 - Седждада он кере
5 - Седждадан олтургъанда он кере
6 - Екинчи седждада он кере. Алай етип
хар рекагъатда да былай къайтарып етиле-
ди. Файгъамбарны (АСАБ) ол аламат дегени
не затды деп сордула, бу намазда он кере ай-
тылгъан тасбихди дедиле. Бу намазда окъ-
улгъан сураланы Аббасха (ААЫБ) сордула:
биринчи рекагъатда "Такасур" екинчиде
"Уал - гъаср", ючюнчюде "Кяфирун" тёр-
тюнчюде "КЪулху". Быланы билмегенле бил-
ген сураларын окъурла. Бу намазны екиге
бёлюп екишер рекагъат етерге еркинлик да
барды. Алайды да хар рекагъатда 75-тасбихден толады.
Абу Дауд ибн Маджа
32-чи соруу: Файгъамбарны (АСАБ) заманында тарауих намазны 8 рекагъат етдирген-
24
ди, алай есе биз бюгюн 20 рекагъат нек етдиребиз?
ДЖууап: Тарауих намаз суннет муакка-
дады, бек азы еки рекагъат бек кёбю да 20
рекагъатды. Иман Бухарини риууятында
Файгъамбар (АСАБ) бир кече джамауатха 8
рекагъат тарауих намаз етдиреди. Екинчи
кече джамауат кёп болгъанды, дагъыда 8 ре-
кагъат етдирди. Алай 3-чю, 4-чю кечеледе джа-
мауат андан да кёп болгъанлыкъгъа Файгъ-
амбар (АСАБ) юйюнден чыкъмады. Ерттен
намаздан сора уа Файгъамбар (АСАБ) ка-
лима шахадат келтирип джамауатха былай
айтды: "Ишигизни билеме, сиз бу тарауих
намазны фарз деп ангыламагъыз, алай бол-
са къарыуугъуз джетмез",- деди. Файгъамбар
(АСАБ) ёмюрюнде 8 рекагъатдан кёп да ет-
меди емда етигиз деп да буюрмады. Алай Хаз-
рат Умар (ААЫБ) Халифа болгъанда 20 ре-
кагъатны джамауат бла етдирип башлады.
Фатхулъ Бари китабындан
33-чю соруу: Намазны кафарасы бармыды?
ДЖууап: Алимле айтханнга кере, намазгъа кафара джокъду.
Фыкхул ислам
25
34-чю соруу: Бойнунда борч намазлары бол-
гъан, суннет намазланы окъургъа еркинмиди?
ДЖууап: Ханафи масхабына кёре, бойнунда
борч намазы болса да, суннет намазланы къой-
майдыла, ол угъай да нафиля, тасбих емда къуш-
лукъ намазларын окъуна окъургъа еркинликле-
ри барды. Борч намазларын башха-башха айы-
рып окъуйдула. Имам Шафигъи масхабындан
есе, намаз борчу болгъанла суннетни окъумай,
борчлары бошалгъынчы борч намазларын етедиле.
Ахмад Шаин фатуа китабындан
35-чи соруу: КЪатынлагъа меджгитге барып,джамауат бла намаз етерге джараймыды?
ДЖууап: Умму Атияны (ААЫБ) айтханы-
на кёре: Файгъамбар (АСАБ) кесини етин,
башын башхалагъа кёргюзтмеген, хаизли бол-
магъан къатынланы гъаид намазларына елти-
учю еди. Ер кишиле намаз етгенлерича ала да
намаз ете едиле. Алай а  хаизли къатынла намаз
етмей ауазгъа тынгылаучу едиле. Файгъамбар
(АСАБ) бир хадисинде былай айтды: "Аллах-
ны къуллары болгъан къатынла меджгитге на-
маз етерге келселе, меджгитден къыстамагъыз".
Абу Дауд
Алай а Шафигъи (ААЫБ) масхабына кёре
къатынны юйюнде етген намазы меджгитде етил-
ген намазындан игиракъды. Ханафи (ААЫБ)
масхабына кёре къарт къатынлагъа меджгитге
намаз етерге барыргъа еркинликлери барды,
джаш тиширыулагъа дурус тюйюлдю.
Фикъх ислам китабындан.
ОРАЗА
36-чы соруу: КЪадар кече оразаны къай-
сы кечесиди, 27-де болгъаны кертимиди, ол кече
окъулгъан белгили бир намаз бармыды, бар есе ненча рекагъатды?
ДЖууап: Мухаммад файгъамбаргъа
(АСАБ) къадар кечеси ораза айдамыды, огъ-
есе башха бир айдамыды деп сордула. Фай-
гъамбар (АСАБ): "Ол кече рамазан айда-
ды," - деп джууап берди. "Оразаны къайсы
кечесиндеди?" - дедиле. Файгъамбар (АСАБ)
айтды, ол кечени ораза айны ахыргъы он кю-
нюнде сакълагъыз, манга да муну юсюнден
бир зат да сормагъыз",- деди. Абу Зарр
(ААЫБ) деген асхаб а дагъыда сорду: "Ал-
лах ючюн айт, къадар кече къайсы 10 кюн-
нге тюшеди". Файгъамбар (АСАБ) бек ачы-
уланып: "Ол кечени ахыргъы джети кечеде
сакълагъыз, мындан сора да манга башха
26
27
соруу сормагъыз", - деди. Бу хадислеге къа-
расакъ алимле къадар кечени 21-23-25-27-29
кечеде сакълагъыз дедиле. Файгъамбаргъа
(АСАБ) къатыны Айшат сорду: "Я, Расулул-
лах къадар кечеге тюбесем къаллай дууа етей-
им? Файгъамбар (АСАБ) быллай дууа ет
деди; "Аллахуумма иннякя гъафуун тихиб-
булъ гъафуа фагъфу гъанни". Бу кечеде окъ-
улгъан белгили бир намаз джокъду, къолунг-
дан келгенича, кючюнг джетгенича ет,- деди,
Сёз ючюн: 2 - рекагъат, неда сюйгени чакълы бир.
Бу кечеде КЪуран окъугъан, тобагъа
къайтхан, зикир етген игиди.
Абу Дауд
37-чй соруу: Рамазан айдан сора алты кюн шауул оразасы неди?
ДЖууап: Файгъамбар (АСАБ) айтды, ким
ораза бла рамазан айны ётдюргенден сора
шаууал айында алты кюн ораза тутса, битеу
джылны ораза тутхан кибик сууаплыкъ алыр.
Бу ораза шауул айында тутулур, бир бири
ызындан тутхан шарт тюйюлдю, айны ичинде алты кюн туца болады.
Абу Дауд
38-чи соруу: Хар айда 3 кюн ораза тутхан суннетмиди, сууаплыгъы къалайды?

28
ДЖууап: Абдуллах ибн Амр (ААЫБ) бу
сорууну Файгъамбаргъа (АСАБ) сорду. Фай-
гъамбар (АСАБ) джууап берди. Хар къамари
муслийманча санау айда 3 кюн ораза тут-
макъ, битеу ёмюрню (джашауну) ораза тутхан-
чады бу ораза, айны 13,14,15-чи кюнлеринде
тутулур. Файгъамбар (АСАБ) юйюнде бол-
са, джолоучу болса да, бу юч кюнню ораза-
сыз ётдюрмей еди, сууаплыгъы кёпдю.
Бухари, Муслим.
39-чу соруу: Ыйыкъны ичинде баш кюн
бла орта кюнде тутулгъан оразаны сууаплыгъыны магъанасы неди?
ДЖууап: Абу КЪатада (ААЫБ) ангылата-
ды; Файгъамбаргъа (АСАБ) бу еки кюнню
оразасыны сууаплыгъын сордула. Файгъам-
бар (АСАБ) айтды: "Ол кюн мени туугъан
кюнюм бла Файгъамбар болуп уахийни биринчи келген кюнюдю".
Уахий - ол файгъамбаргъа Аллахдан
енчи келген белгили затладыла.
Муслим.
Абу Хурайрадан (ААЫБ) келген бир
хадисинде Файгъамбар (АСАБ) былай ай-
тды: "Баш кюн бла орта кюн ишле Аллахха
29
кёргюзтюлген кюндю, мен да уллу Аллах-
ха ораза болуп кёргюзтюлюрюн сюеме.
Темризи. Муслим.
40-чи соруу: Укол (igne)оразаны бузамыды?
ДЖууап: Имам Агъзам Абу Ханифаны
(ААЫБ) айтханына кёре, аш оруннга аш-суу
баргъанда къалай оразаны буза есе да, адам-
ны санын ийне неда бир башха зат болсун,
тешсенг, оразанг бузулады. Алай а имам
Шафигъи, имам Мухаммад, имам Абу Юсуф
(ААЫБ) айтханларына кёре, ораза бузулмай-
ды. Алайды да, ауругъан адам амалы болса,
уколун кече етдирирге керекди, амалы бол-
маса, уколну кюндюз етдирир сора сакълыкъ-
дан артда бир кюн ораза тутар.
Алъмабсут.
41-чи соруу: Оразада ниет керекмиди, кеси
да къачан етиледи, ниетни унутсам не етерге керекди?
ДЖууап: Ниет етмек шартды, ниетни джери
джюрекди. Бир къауум алимлени айтханла-
рына кёре тили бла айтмакъ суннетди. Абу
Ханифа (ААЫБ) масхабына кёре хар кюн
оразагъа ниет етмек шартды. Ерттенликде
сарашха туруп ашагъаны да ниетге саналыр,
себеби ораза тутмагъан адам сарашха турмаз.
30
 Алай аууз ачхандан сора екинчи кюн-
нге ораза тутама деп ниет етерге боллукъду.
Сарашха туралмай, унутуп къойса - тюш на-
мазгъа дери ниет етсе, болады, тюш намаз-
гъа дери ниет етмесе ол кюн тутхан оразасы
саналмаз. Ниетни бир белгили сёзлери джокъ-
ду: Аллах ючюн ораза тутама десенг боллукъду.
42-чи соруу: Ораза тутхан адамгъа джууунургъа джарамайды?
ДЖууап: Оразада джууунмакъ оразагъа
заран бермез, алай Абу Ханифа (ААЫБ)
машабына кёре керехатды. Имам Абу Юсуф-
ге (ААЫБ) кёре керахат тюйюлдю. Фатыууа
да Абу Юсуфге (ААЫБ) кереди, демек оразада джууунургъа боллукъду.
Фатыуа Хиндия деген китабындан келеди.
43-чю соруу: Оразада аууз ачхан ашхам
намазгъа дерими, огъесе андан сорамы игиди?
ДЖууап: Намаздан алгъа аууз ачхан суу-
апды: суннет дегенле да бардыла, алай а стол
артына олтуруп, намазны бек:кеч етерге джа-
амайды, алай бираз ачлыгъын кетерип намаз етерге джарайды.
Мабсут китабындан
Абу Хурайра (ААЫБ) Файгъамбардан
31
(АСАБ) былай айтды: "Ашыгъып аууз ач-
ханланы игиликлери, бошалмаз, ашыгъыб
аууз ачыгъыз, ауузну кеч ачханла чууутлуладыла". 
Ибн Мадж:
44-чю соруу: Унутуп бир зат къабып къойса, ораза бузуламыды?
ДЖууап: Унутуп бир зат къабханлыкъгы
Фарз, нафиля ораза да бузулмайдыла. Алай
а ораза болгъаны есине тюшгенлей ашагъа-
нын тохтатыргъа керекди.
Мабсут китабында!
45-чи соруу: Аузун толтуруп къусхан, оразаны бузамыды?
ДЖууап: Аузун толтуруп къусхан ораза-
ны бузмайды. Алай а ол къусханы аузуна ке-
лип, артха къайтса, имам Абу Юсюф (ААЫБ)(
айтханнга кёре, бузулады, имам Мухаммат-
ха (ААЫБ) кёре бузулмайды. Фатыуа имам!
Мухаммад (ААЫБ) айтханчады. Алай а, иш
етип къусса, оразасы бузулады бир.кюнюне-
бир кюн тутуп тёлейди.
Мабсут китабындан.
46-чы соруу: Хадж акбар неди, муну кертиси къалайды?
32
ДЖууап: - Хадж акбарны юсюнден кёп
оюм барды, кертисин да Аллах биледи.
Алимлени бир къауумлары айтханнга кёре
хадж къылгъанды, алай а ихрамны кие ту-
руп хаджиге бла умрагъа бирча ниет етмек-
ди. Алимлени башха къауумларына кёре,
хадж акбар, хадж заманында етилген хадж-
ди. Дагъыда алимлени ючюнчю къауумла-
ры былай аитхандыла: хадж акбар дегени
арафа кюн бла джума кюн бирге тюшселе ол
джылда етилген хадж акбарды.
Ибн КЪайюм алъ ДЖаузи.
47-чы соруу: Хадж неди, кимлеге фарызды?
ДЖууап: Хадж исламны беш фарызындан
бириди. Сыйлы КЪуранда Алъ- гъымран су-
расында 97-чи аятында Хаджни фарз болгъаны джазылады.
Файгъамбар (АСАБ) бир хадисинде да
былай айтады: "КЪуллукъланы бек уллусу
Аллахха емда Файгъамбаргъа (АСАБ) иман
шахадат айтмакъды, андан сора Аллах джо-
лунда джихатды, андан сора халал мал-мюлк
бла толтурулгъан хаджди".
Бухари - Муслим.
Хадж фарыз болур ючюн бу шартла болургъа керекдиле:
33
1- муслийман болургъа;
2- акъылы болургъа;
3- акъылбалыкъ;
4- башына бош; (къул болмагъан)
5- хаджиге барып келгинчи джолда кесине
да , юйюнде да къалгъанлагъа да (юйюрюне) да аш
суу къыйналмай джетерге;
6 - саулукълу болургъа;
7- джолу еркин болургъа;
8- къатыныны джанында бир джууукъ  киши къалыргъа.
Имам Ханафи масхабында къатыннга
хадж фарыз болмайды ары барып къайтхън-
чы бир джууукъ ер киши болургъа керекди
джанында: атасы, ери, къарындашы неда джашы.
Имам Шафигъи масхабында есе, ол хаджиге
 баргъан адамланы ичинде юч къатын
болса хаджиге барыргъа еркинликлери барды.
Фикъх ислам китабында