ДИННИ ЮСЮНДЕН СОРУУЛА ЭМ ДЖУУАПЛА
ЧОЧАЙЛАНЫ ШАРАФУТДИН, КЪАРМЭ (ШИМШЕК) РАФИК
Прохладна шахарда 2000дж. Къабарты-Малкъар Джумхурийетде басмаланганды.
(бу бетде башлары: 5.АБДЕЗ 6.ДЖАНАЗЫ 7.ЁЛГЕН 8.КЪАБЫР )
5.АБДЕЗ
48-чи соруу: Абдез алгъанда къыблагъа бу-
рулмакъ шартмыды, абдез сууну къайры
тёгергеге боллукъду?
ДЖууап: - Абдез алгъанда къыблагъа къа
34
рамакъ шарт тюйюлдю, алай, бурулсанг иги-
ди, абдез сууун а къайры тёксенг да зараны джокъду.
Ислам фикъх китабындан
49-чу соруу: ГЪусул абдез неди, не заманда емда къалай алынады?
ДЖууап: ГЪусул абдезни динде магъана-
сы, адам санларыны башдан аякъгъа суу джетдирмекликди:
Не заманда:
1. Ер бла къатын бир болсала;
2. Тюшюнде шайтан алдаса;
3. КЪатынланы ай халындан сора гъусул фарызды.
ГЪусул былай алынады: аузуна юч кере
суу алынып чайкъалады, бурнуна да юч кере
суу тартып чыгъарады (сюртеди) емда битеу санларына суу джетдиреди.
Суннет гъусулда, алгъа абдез алынып, ан-
дан сора битеу санларына суу джетдиреди.
Ислам фикъх китабындан
50-чи соруу: Мес неди - алагъа къалай мес тартылады?
ДЖууап: Файгъамбаргъа (АСАБ) меслени
юсюнден соруу сорулду. "Убай бин Умар а
Файгъамбаргъа (АСАБ) сорду: "Меслени
35
юсюне мес етсе болурму?"- деди Файгъамбар
(АСАБ) болур деди, ненча кюн етсенг болур
Файгъамбар (АСАБ) айтды: джолоучугъа 3
кюн 3 кече, джолоучу болмагъаннга 1 кюн 1 кече".
51-чи соруу: Мес не затды, чындайгъа мес етилемиди?
ДЖууап: Мес териден неда анга ушагъая
затдан етиледи емда ашыкъларын джабаргъа
керекди. Аягъынг бла мылы затха басхан за-
манда ол джибимесе, джерге салгъанда аууп
кетмесе, аягъынга кийип джаяулай тёрт ки-
лометр баргъанда джылтырмаса, анга мес дерге
боллукъду. Мес етерге еркинлигинг болур
ючюн меслени абдез бла киерге керекди
Меслерин тешмегенлей джолоучу адам юч
кюн, юч кече, юйюнде тургъан бир кюн, бир
кече файдаланыргъа боллукъду. Месни зама-
ны меслени кийгенден сора биринчи абдези
бузулгъандан башланады.
Чындайгъа мес тартыргъа еркинлик
джокъду, алай а къалын ешилип, джерге салгъ-
анынгда аумагъанлай турса, неда тюбю да
башы да тери бла тышланнган болса, алагъа
мес тартыргъа болады.
Фикъх ислам китабындан
36
ДЖАНАЗЫ
52-чи соруу: Атасын неда анасын ёлтюр-
ген адамны джаназысы етилемиди?
ДЖууап: Атасын неда анасын ёлтюрген
адамны джаназысы етилмейди, себеби КЪуран-
да "Аллахха боюн салгъандан сора ата-
анагъа боюн салыгъыз",- деп джазылады. Ала-
дан бирин ёлтюрмек уллу гюняхды, аны ючюн
ислам аллай адамны джаназысын етерге ер-
кинлик бермейди.
Фатуа Хиндия китабындан
53-чю соруу: ДЖаназы намаз ете билмейбиз,
ол хар адамгъа да борчмуду, сууаплыгъы уа кёпмюдю?
ДЖууап: Абу Хурейра (ААЫБ) Файгъам-
бардан (АСАБ) айтады: "Бир адам джаназы-
ны сыйлылыгъын билип, сууаплыгъын уллу
Аллахдан умут етип, муслийман ёлгенни джа-
назысына сюелсе, джаназы намазны етип, къа-
быргъа салып бошагъынчы сакъласа, хар
бир адам еки сууаплыкъ алып, хар бир суу-
аплыгъын да Маккада Ухуд тауну ауурлугъу
тенгли бир болур. ДЖаназы намазны етип,
ёлюкню къабыргъа салгъынчы сакъламай
кетген адамгъа да бир сууап берилир.
Бухари.
37
54-чю соруу: ДЖаназы намазда ефенди джа-
мауатха: намазгъа кёбюракъ туругъуз, деп ти-
лейди. Муну себеби неди?
ДЖууап: Файгъамбарны (АСАБ) юй бийче-
си Айшат (ААЫБ) Файгъамбардан (АСАБ) ешит-
гении айтды: ДЖаназы намазгъа сюелгенле 100-ге
джетсе ала да анга ахшы джаны бла шагъатлык
етип дууа тутсала, ол ёлюк ючюн дууалары къа-
был болур емда шагъатлыкъны себеби бла ол
ёлюк Аллахны аллында ариу кёрюнюр.
Муслим
Ибн Аббас (ААЫБ) Файгъамбардар
(АСАБ)ъайтады: "Бир муслийман ёлсе, уллу
Аллахха къошакъ ширк етмеген 40 адам анга
джаназы намаз етселе, Аллах джаназыгъа тур-
гъанланы ариу шагъатлыкълары бла, Аллах-
ны аллында ол ёлюк ариу кёрюнюр,дууаларын къабыл етер.
Муслим
55-чи соруу: Ёлюп туулгъан сабийге джаназы намаз окъуламыды?
ДЖууап: Сабий туугъан заманда тауушун
чыгъарса ол сабий уллу адамча джууулур ке-
бинленир емда анга джаназы намаз окъу-
лур, ол ёлюп тууулса, ат аталмаз, джууулур.
кебинленир, джаназы уа окъулмаз.
Фикъх ислам китабындан
38
56-чы соруу: Кесин ёлтюрген адам джуууламыды, джаназысы етилемиди?
ДЖууап: Ислам динде кесин ёлтюрген, ичги
ичген, намазын етмеген уллу гуняхлыкъды.
Алай ахли суннетге кёре гяур тюйюлдю. Бу
ишледен бирин етген, адам "Ля иляха иллял-
лах",- деп "Мен муслийманма",- деген
есе
быланы етгени ючюн гяур болмаз, уллу гю-
няхлыуа болур. Аны ючюн, битеу муслийман-
ланы джаназысы етилгенича етилир, джууул-
гъаныча джууулур, кесин ёлтюрген адамны ол
замандагъы халын Аллах биледи. Биз анга
муслийманнга етилген затланы барын да етерге керекбиз.
Фатыуа Хиндия китабындан
57-чи соруу: ДЖаназыгъа баргъан инсанны,
ауругъанны кёрген инсанны динде сууаплыгъы къалайды?
ДЖууап: Файгъамбар (АСАБ) бир кюн ас-
хабларына сорду: "Бюгюн ичигизде ким ора-
за тутду? Абу Бакир (ААЫБ) "Мен",- деди.
Файгъамбар (АСАБ) айтды: "Бюгюн къай-
сыгъыз джаназыгъа бардыгъыз". Абу Бакир
(ААЫБ). "Мен", деди. Файгъамбар (АСАБ)
айтды: "Бюгюн къайсыгъыз саусузну барып
кёрдюгюз". Абу Бакир (ААЫБ) "Мен",-
деди
Файгъамбар (АСАБ) айтды: "Бюгюн сизден
39
къайсыгъыз бир факъырны тойдурдугъуз?
Абу - Бакир (ААЫБ) "Мен",- деди. Сора
Файгъамбар АСАБ айтды: "Бу затланы ба-
рын да етген адам къайгъысыз джаннетге кирир".
Муслим.
ЁЛГЕН
58-чи соруу: Ёлюк джууулгъунчу аны джанында къуран окъургъа боламыды?
ДЖууап: Абу Ханифа (ААЫБ) иманлары-
на кёре ёлюк джууулгъунчу аны джанында къу-
ран окъугъан керахатды, алай башха бир
отоуда окъулса боллукъду.
Фиках ислам китабындан
59-чу соруу: Ёлген адамны чачы, сакъалы,тырнагъы кесилемиди, чачы тараламыды?
ДЖууап: Ёлген адамны чачы, сакъалы,
тырнагъа да кесилмез емда таралмаз.
Алъ - мухит китабындан
60-чы соруу: -Ёлгенни ызындан джилягъан аны джанына заран беремиди?
ДЖууап: Ёлгеннге джилягъан адамны джю-
регине джумушакълыкъды. Адам нек джиляй-
40
ды, умуту юзюлсе, неда башына келген бир
палахдан. Ёлюм да умуту юзюлген дегенча-
ды, бу юзюлмек ёлгенни джууукълукъ дараджа-
сына кёре болур. ДЖууугъу ёлген биреулен
кёз
джилямукъларын чыгъарып джилямакъды,
къысха джууугъу болмагъанлай джилягъанны
да бетинден белгили болур. Анга кёре ауазын
чыгъарып, чачын-бетин, кийимин джыртып,
Аллахха ассы сёзле айтып джилягъан харам-
ды, ёлюкню урухуна кёп азап бердиреди.
Файгъамбар (АСАБ) алай джилягъанлагъа
былай айтды: "Ким ёлюк ючюн къол аязла-
ры бла джиякъларын тюйюп, джагъаларын
джыртып, джахилликдеча джиляса бизни джолубузда тюйюлдю".
Наса"и
Ёлгеннге бир джилягъан адетди, ол джю-
рекни джумушакълыгъындан келеди, чачын,
бетин джыртмагъанлай, сытылып джиляргъа
Файгъамбар (АСАБ) еркинлик бергенди.
Усама бин Заид (ААЫБ) ангылатады,
Файгъамбарны (АСАБ) къызы Зайнаф
(ААЫБ) атасы Файгъамбаргъа (АСАБ) ха-
пар джиберди, джашынг ёлдю, бизге кел. Фай-
гъамбар (АСАБ) къызына салам джиберип:
"Сабийни берген да алгъан да Уллу Аллах-
ды, хар затны Уллу Аллахны аллында бир
ёмюрю барды. Сора Файгъамбар (АСАБ)
41
къызы Зайнафны (ААЫБ) юйюне барды. Зай-
нафны юйюнде джамауат джыйылыпды, Фай-
гъамбар (АСАБ) ары киргенлей, сабийни
къучагъына бердиле, Файгъамбарны (АСАБ)
кезлеринден джилямукъла тёгюлдюле. Сагъид
бин Убада (ААЫБ) сорду: "Я Расулуллах бу
джилягъаныгъыз, неди?" Файгъамбар (АСАБ)
айтды: "Бу джилямукъла Уллу Аллахны къул-
ларыны джюреклерине салгъан бир рахматы-
ды. Уллу Аллах бу рахматны къулларындан,
джюрегинде бир ачыуу болгъаннга берир.
Файгъамбарны (АСАБ) джууукъларындан
бири ёлгенде, къатынла джыйылып, джиляп
башладыла. Омар (ААЫБ) алагъа ачыула-
нып тохтатыргъа изледи. Алайда Файгъам-
бар (АСАБ) айтды: "Ей, Омар, къой быланы
джиляргъа себеби бюгюн кёзде джилямукъ джю-
рек джаралы ёлюм былагъа джангы келди. Бу
сёзледен ангылайбыз, мардадан озмагъанлай
джиляргъа кереклисин билебиз.
Наса"и
61-чи соруу: Ёлген адамгъа, ёлгюнчю ахыратда джери кёрюнюрмю?
ДЖууап: - Адам ёлгюнчю ахыратдагъы
джерин кёрмегенлей джаны чыкъмаз. ДЖанын
алгъан мёлекле анга къайры баргъаныны
юсюнден хапар билдирирле.
42
Абу Хурейрадан (ААЫБ) келген бир
хадисде Файгъамбар (АСАБ) былай деди:
"Ёлюмю джууукълашхан адамны джанында
мёлекле хазыр болурла. Ёлген адам бир мус-
лийман къул есе, рахмат мёлеклери джанын-
да турурла ем анга айтырла: "Ей таза сан-
лада болгъан таза джан махтаугъа тийишли
болгъан Раббийинге сыйынмакъ бла суюн"
деп къууандырырла. Ёлгенни джаны чыкъ-
гъынчыгъа дери ол бу сёзлени ешитип ту-
рур. Сора джан кёкге кётюрюлюр, андагъы
мёлекле бу джан кимникиди деп сорурла.
ДЖанны ары кётюрген мёлекле бу джан бир
муслийман къулнуду дерле. Кёкдеги мёлек-
ле да мархабан сау келигиз, таза санда бол-
гъан таза джан дерле. Махтаугъа тийишли
болгъан джан ГЪыллиин деген джерге кир,
анда тынчлыкъ бла ариу ырысхы бла къууанып тур дерле.
Наса"и.
62-чи соруу: - Аурумай ёлген иги тюйюл-
дю, бираз ауруп ёлген игиди дейдиле, алаймыды?
ДЖууап: Файгъамбаргъа (АСАБ) бу сору-
уну сордула. Файгъамбар (АСАБ) джууап бер-
ди: "Терк ёлюм муъмин ючюн рахатлыкъ, гю-
няхы кёп болгъан адамгъа уа къыйынлыкъ-
43
ны (азапны) башланнганыды".
Абу Дауд
63-чю соруу: Адам ёле туруп, анга айтхан
бир сёз бармыды. Не айтыргъа боллукъду?
ДЖууап: Мугъаз (ААЫБ) Файгъамбар-
дан (АСАБ) айтды: "Кимни ахыр сёзю Ля
иляха илляллах болса, ол адам джаннетге ки-
рир". Абу Сагъид Алъ- Худри (ААЫБ) Фай-
гъамбардан (АСАБ) былай айтды: "Сизни
ичигизде биреу ёлюм халда болса, джанын-
дагъы ля иляха илляллах деген сёзню айта турсун".
Абу Дауд, Муслим.
64-чю соруу: Ёлген адам джанында сёлешгенлени ешитемиди?
ДЖууап: Адам джанын берген заманда ду-
ния бла байламлыгъы кесилмез. Адам ёлген-
лей къабыргъа салыннгынчыгъа, ол угъай
есенг а андан сора да, адамланы сёлешген-
лерин ешитир, ол сёзлеге да не къууаныр неда
къыйналыр. Файгъамбар (АСАБ) былай ай-
тды: "Ёлген адам кесин джууулгъанны, кебин-
легенни, кётюргенни емда къабыргъа сал-
гъанны сезер. Ол адамгъа джаннетден юлю-
шю бар есе, ол агъачны кётюрюп баргъан-
лагъа тилер, мени теркиракъ елтип къабы-
44
рыма салыгъыз дер. Алай джаханимлик есе,
мени ашыкъмай елтигиз, деп тилер". Анас
(ААЫБ) Файгъамбарны (АСАБ) етгенинден
айтды: "Бадр къазауатындан сора ёлген муш-
риклени баш джанларына туруп, алагъа къа-
рап былай айтды: "Аллахыгъызны сизге сёз
бергени керти болгъанын билдигизми? Мен
Аллахым берген сёзюне кертичи болгъанын
кёрдюм емда билдим". Омар (ААЫБ) "Я, Ра-
сулуллах джансыз санла бла къалай сёлеше-
сиз" деди. Файгъамбар (АСАБ) "Сиз аладан иги
ешитмейсиз, алай ала манга джууап берал-
майдыла".
Абид Ибн Марзукъ деген бир асхабха
былай айтып ангылатды: "Мадинада Файгъ-
амбарны (АСАБ) межгитни тазалаучу бир къа-
тын бар еди, ол къатын ёлген заманда Файгъ-
амбаргъа (АСАБ) хапар берип билдирмеди-
ле. Бир кюн Файгъамбар (АСАБ) къабырла-
ны къаты бла ётюп бара тургъан заманда: "Бу
джангы къабыр кимникиди?"- деп сорду.
Асхаб
а : "Бу сени меджгитинги тазалыгъына
къарау-
чу къатын умму Махджаны къабырыды", - деди
Файгъамбар (АСАБ) тизгин туругъуз джаназы
намазгъа деп буюрду, джаназы намазны етген-
ден сора къабырда ёлюкге сорду: - "Дунияда
къайсы ишлеген ишингден хайыр тапдынг?" Ас-
хабла-" ол сени айтханынгы ешитирми я Расу-
45
луллах" деп сордула. Файгъамбар да (АСАБ)
алагъа: "Сиз да андан иги ешитгенледен
тюй-
юлсюз",- деди.
Файгъамбар (АСАБ) дагъыда бир хадис-
де былай айтды: "Хар бир ёлген адамны,
ёлю-
гюн, сал агъачха салгъандан башлап къабыр-
гъа джетдиргинчиге дери адамладан ем джин-
леден башха битеу джанлыла ешитирле аны
сёлешгенин. Ей, мени ёлюгюмю елтгенле ду-
ния мени алдатханыча сизни да алдатмасын,
заман мени бла ойнагъаныча сизни бла да
ойнамасын, нек дегенде, не юйдегилерим, не
джууукъларым гюняхларымы кечалмайдыла,
хар малым, мюлкюм да ахлуларыма чачыл-
ды. Уллу Аллах манга къыямат кюн хыйсап
етерикди. Сиз мени къабыргъа дери елтип,
артха къайтып кетериксиз."
Муснад Наса"и.
65-чи соруу: Бизде ёлгеннге КЪуран окъу-
тадыла, аны къабыл етмегенле бардыла, анга дин къалай къарайды?
ДЖууап: Сыйлы КЪуранны магъанасы бир
тюрлю тюйюлдю, кёпдю. КЪуран бир шериат,
дууа, Зикир емда оюм китабыды. Битеу адам-
лагъа керекли, илмула бары да ичинде болгъ-
ан сыйлы китапды. Сыйлы КЪуран дуниябыз-
ны, джашауубузну тюзетирге Аллаху Тагъала
борч етген затланы билдирир ючюн келгенди.
Сыйлы КЪуран адам дуниягъа нек келге-
нин, къалай къуллукъ етерге керек болгъанын
юйретеди. Сыйлы КЪуран бу дуния бла чек-
ленип къалмайды, ол бу дунияда мугминлени
джюреклерин ырахат етген кибик, къабыр
дуниясы джанланы къууандырыр емда къа-
бырны нюрю бла джарытыр.
Бадиуз заман сёзле китабындан
Ёлгенлерибизни джанларына сууаплыкъ
ючюн КЪурандан не зат окъургъа керек бол-
гъанын Файгъамбарыбыз (АСАБ) айтды:
"Ясын - КЪуранны джюрегиди, бир адам ясын,
сурасын окъуп, ахыратда ахшылыкъдан умут
етсе, Аллаху Тагъала ол адамны кечмеклиги
бла къууандырыр. Ясынны ёлгенлеригизге да окъугъуз."
Муснад
Бу хадис ёлюр ауруу тийип, тёшегинде
джатханнга емда ёлген муъминлени джанлары-
на ясынны окъургъа джарагъанын билдиреди.
Абу Бакир (ААЫБ) Файгъамбарны
(АСАБ) башха бир хадисинден айтды: "Бир
адам ёлген атасына, анасына емда ахлусуна
джума кюн къабырларына зиярат етип, ясын
окъуса, Аллаху Тагъала ол къабыр ахлуну
46
гуняхларын кечер .
Ислам алимлери, ёлген адамны ызындан
КЪуран окъугъан заманда дууа етип, джанла-
рына багъышлагъаныгъыз иги болур дедиле,
Асхабала да алай етгендиле. Дууа етген за-
манда биринчи Файгъамбаргъа (АСАБ) ан-
дан сора битеу Файгъамбарлагъа салауат
берип ызы бла аулиялагъа, сора муслийман-
лагъа дууа етилир, КЪуран окъугъан адамны
атын къошаргъа болур. Бир Фатиха бир
КЪулху неда окъулгъан бир КЪуран битеу бе-
рип ёлген муслийманланы джанларына бир
кезиуде къаллай сууаплыгъы джетеригин Ба-
дигъуззамандан юйренейик.
Аллаху Тагъала кёк джашнагъанын би-
теу джерге бирча къалай кёргюзтюучю есе,
радио бла окъулгъан азанны бир заманда
къаллай бир адам ешите есе, окъулгъан: Бир
КЪуран бир Фатиха бир КЪулху битеу иман
ахлуланы джанларына бир заманда джетишдир-
мек ючюн кючюне, къарыууна бизни акъы-
лыбыз джетмеген уллу Аллах, дагъыда бизни
акъылыбыз джетмеген кёп затла ишлетеди. Бю-
гюн адам баласы окъуна телевизор, радио,
телефонла бла файдаланадыла, алай уллу
Аллахны биз билмеген ненча тюрлю теле-
фону, радиосу, барды. Сёз ючюн, бир чы-
ракъ джанса аны къаршысында мингле, мил-
48
лионла бла кюзгюле болсала хар биринде бир
чыракъ болур. Муну кибик бир ясын бир фа-
тиха бир къулху неда бир КЪуран окъулса,
ол окъулгъан сыйлы сураладан хар бирин-
ден сууаплыгъы болур. Алай а былайда биз
бек сакъ болургъа керекбиз, бу ишни етген
заманда КЪуранны окъугъан да, окъутхан
да уллу, кёп къоранчдан узакъ турургъа ке-
рекдиле. Байны, джарлыны арасында тенглик
бузулмазгъа керекди. Бай къолундан келип,
хар затны етген заманда, къолунда джукъ бол-
магъан къарыусузну, (джарлыны) ангыларгъа
керекди. ДЖарлы да байгъа еришип, садакъа-
ны ёнкюч алып ёксюз сабийлени къыйнаса,
ол шариатха тюз келмейди,ол гюняхды. Бу джаз-
гъанларыбызны, ёлгенлени бизден болушлукъ
сакълагъанларын билип, садакъадан бир себеп келлигин унутмайыкъ.
66-чы соруу: Ёлгенни 40-чы, 52-чи кечеси
бармыды, дин анга къалай къарайды?
ДЖууап: Ёлгенни 40-чы, 52-чи кечеси бла
байламлы бир аят неда хадис джокъду. Бу ке-
челе бла байламлы адамланы джыйгъан ду-
рус тюйюлдю. Ким айтханы белгили болмагъ-
ан бир адетди. Ёлген ючюн дууа емда садакъа
етмек ол кече, бу кече демегенлей, хар заманда да бек дурусду.
49
67-чи соруу: КЪысха адамы ёлсе, джууукъ-
ларына аны уппа етерге джараймыды?
ДЖууап: - Ёлген джууукъну уппа етгенни за-
раны джокъду. Себеби, Файгъамбар (АСАБ)
ёлген нёгери Осман бла Магъузумну (ААЫБ)
уппа етди.
Абу Бакир (ААЫБ) Файгъамбар (АСАБ)
ёлген заманда еки кёз ортасындан уппа етип:
"Ей, Файгъамбар (АСАБ) ей, уллу адам!" -
деп сюйгенин билдирди.
Наса"и
68-чи соруу: Адам джашлыгъында аман джю-
рюп, андан сора тобагъа (таубагъа А.С.) къайтып, ёлгенни
джууаргъа неда ефендилеге къошулуп зикирлеге айланса болурму?
ДЖууап: Адамланы алгъыннгы джашаула-
ры бла бизни ишибиз джокъду. Муслийманнга
кереклиси бусагъатдагъы джашауду. Тобагъа
ешик ачыкъды хар адамны да тобагъа къай-
тыргъа еркинлиги барды, аман (терс) джолда
болгъанланы гюняхлары кечилмез десек КЪу-
раннга, суннетге терс болур. Енди бу сорууну
джууабына къайтайыкъ. Ислам алимлери, ёл-
генни джуугъан адамда бу шартланы болмакъ-
дыгъы суннетди дегендиле. Ёлгенни
джууаргъа
быллай шартлары болгъан адамны еркинлиги
барды: 1-Муслийман, 2 - абдези болгъан, 3 -
50
къатынланы ай халы болмагъан, 4-Аллахдан
къоркъуп аманлыкъдан къайтхан, 5-ёлюкню
джуугъанда уаджибни - суннетин айыра бил-
ген, 6-ёлгенни кемчиликлерин джашыра билген.
Фатуа хиндия китабындан
69-чу соруу. Ёлгенни къабырлагъа елтип
бара, ызындан ауазын чыгъарып зикир неда
такбир окъумакъ тюзмюдю?
ДЖууап: Ёлюкню къабыргъа елте туруп
суннетге тийишлиси тынгылап бармакъды.
КЪуран окъургъа, зикир етерге сюйген болса
ичинден етсе игиди. Себеби, ол заманда къал-
гъан ёмюрюн а къалай ётдюрюрге керек бол-
гъаныны юсюнден сагъышын етиудю. Былай
болса ол адам Аллахха да джууукъ болур, сун-
нетге да былай тюз келеди.
Фатуа хиндия китабындан
70-чи соруу: Ёлген адамны хакъ алып джу-
уаргъа еркинлик бармыды, джуугъандан сора
ахча бередиле, алыргъа боллукъмуду?
ДЖууап: Бек игиси хакъ алмай, Аллах ыра-
зылыгъы ючюн джуумакъды, бу хар муслийман-
ны динде бир бирге хурметиди, алай а джуу-
гъаннга хакъ берирге болады, джуугъан адамны
да алыргъа еркинлиги барды.
Фатуа хиндиа китабындан
51
71-чи соруу: Хызыр кимди, бюгюн ол саумуду?
ДЖууап: Хызыр Аллахны бир тюз къулуду
Файгъамбар тюйюлдю дегенле болса да, алим-
лени кёбюсюню айтханларына кёре, Файгъ-
амбарды дейдиле. Ол Муса Файгъамбарны
(АСАБ) заманында джашагъанды, Муса бла
тюбегенди емда аны бла сёлешгенди. КЪуран-
да кяф суурасында Мусса (АСАБ) файгъам-
барны юсюнден айтылгъан джерледе Хызыр да
Аллахны бек уллу, сыйлы къулларындан бири
болгъаны билдириледи. Хызыр къаллай бир
джашагъанды, бюгюн саумуду деген соруугъа
ачыкъ джууап бир киши да бералмайды. Имам
Науауи бир-бир сейир затлагъа къарап, Хы-
зыр (ААЫБ) ёлмегенин, къыяматха дери джа-
шарыгъын айтады. Алимлени кёбюсюню айт-
ханына кёре, Хызыр (ААЫБ) бюгюн да джа-
шайды. Имам Бухари, Имам Муслим дагъыда
башха (ААЫБ) алимле Хызыр (ААЫБ) бизни
файгъамбардан (АСАБ) алгъа ёлгенди дейди-
ле. Аны да былай ангылатадыла, ол файгъам-
бар заманында сау болса еди файгъамбар бла
(АСАБ) кёрюшюп исламгъа болушлукъ етер
еди. Файгъамбардан (АСАБ) аны юсюнден
хапар келмегенди. Хызыр (ААЫБ) Файгъам-
барны (АСАБ) заманында джашаса, Файгъам-
бар (АСАБ) ёлгенде аны джаназысында бол-
52
лукъ еди емда аны асхабаладан бири кёрлюк
еди, алай а аладан аллай бир хапар келмеди.
Алуси деген алим Хызырны (ААЫБ)
юсюнден айтылгъан сёзле, хадисле къарыу-
суздула, дейди. Биз Хызыр ёлгенди неда сау-
ду, джашайды дерге еркинлигибиз джокъду.
Аны Аллах кеси биледи.
Халил Гёненг фатаа китабындан
72-чи соруу: Атагъа - анагъа сабийни борчу неди?
ДЖууап: Файгъамбаргъа (ААЫБ) бу со-
рууну соргъанда ол былай айтды: "Ала сени не
джаханиминг, не джаннетингдиле".
Ибн Маджа.
73-чю соруу: Ёлюкню къабырлагъа елтгенде белгили бир адети бармыды?
ДЖууап: Ибн Машуд (ААЫБ) айтхан
бир хадисде Файгъамбар (АСАБ) былай
буюргъанды: "Ёлгенни кётюрюрге сюйген
сал агъачыны тёрт сабындан кётюрюп он
атламдан сора бир бирин алышындырсын-
ла". КЪалгъан джамауат аланы ызындан
барсала суннетди. Алай джамауат аллын-
да, ёлюкню да артдан елтселе керахатды.
Ёлюкню елтип баргъан заманда тынгылап
кесинги ёллюгюннгю да есинге тюшюрюп,
53
баргъан суннетди.
Фикъх ислам китабындан
74-чю соруу. Акъылбалыкъ болгъан ге-
мофрадит ёлсе аны ким джууады?
ДЖууап: Аны ер киши тиширыу да джуу-
аргъа еркин тюйюлдю. Юсю бир джабыу бла
джабылып, аны юсюнден темем етиледи алай
кебинлегенде тиширыунуча кебинлерле.
Фатуа хиндия китабындан
75-чи соруу: Ёлгени болгъан юйде бирин-
чи кюн дууагъа келгенлеге аш-суу берирге деп
аят неда хадис бармыды, муну кертиси къалайды?
ДЖууап: Ёлгени болгъан юйге къоншула-
ны джанындан биринчи кюн аш-суу келтирип
ашатхан суннетди. Файгъамбар (АСАБ) бир
хадисде ДЖагъафар (ААЫБ) деген бир асха-
бы шахид болгъан заманда былай айтхан-
ды: "Бюгюн ДЖагъафарны (ААЫБ) юйюне
бир къыйынлыкъ тюшдю, къарындашыгъыз-
ны юйюне аш-суу елтигиз, аланы аш-суу етер-
ге заманлары джокъду". Файгъамбарны
(АСАБ) бу хадисине кёре ёлюк болгъан юйге
биринчи кюнде аш-суу елтмек суннетди. Ис-
ламда муслюманнга къыйынлыкъ келген за-
54
манда ол къыйынлыкъны анга дженгиллетир-
ге кюрешеди ол себепден бир юйден ёлюк
чыкъса ол юйге аны къыйынлыгъы джетеди,
башха къыйынлыкъ бермегиз.. КЪолу- аягъы
къарыусуз болгъан къыйын кюнде, ислам
динни буйругъу буду: "Ёлгенни юйюнде ачы-
уну бек аз етерге кюрешигиз, суннет болгъа-
ны да буду. Алай а алимлени кёбюсюню
оюмуна кёре, ёлген адамны кесини осуяты
болса да мен ёлген биринчи кюн аш-суу етип
ашатыгъыз деп, ол осуят толтурулмайды.
Татархани ат-табиин китапдан
76-чы соруу: Ёлгенни асырагъандан сора
юч кюн зияратха джюрюйдюле, алай хар елде
башха - башха етедиле сёз ючюн, бири ертден-
ликде, башхасы ингирликде, ючюнчюсю да
къабырлада, тёртюнчюсю да ёлгенни юйюнде,
бешинчисин меджгитде етедиле. Исламда была-
ны къайсысы тюздю?
ДЖууап: КЪабыр зияраты суннетди. КЪа-
быр зияратында белгили бир адет джокъду.
Бу сорууда сорулгъан затла исламда джокъ-
дула. Ол халкъны кесини бир адетиди. Имам
Мухамматны (ААЫБ) айтханына кёре, би-
ринчи юч кюнде ёлген адамны джууукълары,
къоншулары джыйылып, къабырлагъа барып,
къуран окъуу керахат тюйюлдю, алай а бир
55
тюрлю себеп бла къабырлагъа бармай юй-
юнде, меджгитде неда башха бир джерде окъу-
са уа сууаплыгъы бирди. Ислам дин хар ишде
тизгинликни етгени кибик, бу ишде да адет
бла къуллукъну бир-биринден айырып, къа-
быр зияратын хар ким сюйгенча еталмаз. Би-
ринчи юч кюнмю огъесе башха кюнледеми
къабыр зияратны да бир адеби барды. Хар
ким кесини акъылына келгенча айтып, ишни
къатышдырмасын.
Файгъамбарыбыз (АСАБ) къабырны зиярат
етгенине къарап, биз да анга кёре етейик.
Файгъамбар (АСАБ) сагъатха къарап, ол
заманда бу заманда барыгъыз демегенди, кеси
да таплыгъы болгъан заманда баргъанды.
Фикъх ислам китабындан
77-чи соруу: Бир елде джууугъу болмагъан
бир факъыр ёлсе, аны джарашдырып асырамакъ кимни бойнундады?
. ДЖууап: Ол ёлгенни малы-мюлкю ахыры
да болмаса, ол елни баш джумушчусуну бой-
нундады, аны да къолундан келмесе, ол елни
къолундан келген муслиманлары ахча джый-
ып, ёлгенни джумушуна къарайдыла. Ол джый-
ылгъан ахчадан артыкъ къалса факъырлагъа
садакъа етип юлешедиле.
Фатуа Хиндия китабындан
56
8.КЪАБЫР
78-чи соруу: КЪабырда соруу бармыды,
бар есе акъылыбыз къайтып келликмиди?
ДЖууап: - Омар (ААЫБ) Файгъамбаргъа
(АСАБ) сорду: "Я Расулуллах къабырда акъ-
ылыбыз къайтып келликмиди". Файгъамбар
(АСАБ) джууап берди. "Хау бюгюннгю халыгъыз кибик боллукъсуз."
Ахмед ибн Ханбал.
79-чу соруу: КЪабырланы юсюндеги кыр-
дыкны чалыргъа емда аны сатаргъа джараймыды?
ДЖууап: Дунияда хар тюрлю битим, ёсюм
кеси тили бла Аллахха тасбих етгенлери къу-
ранда джазылады. Битеу джашилликле енчи -
кесича Аллахха зикир етгенлери адам бала-
сына кёп затла ангылатадыла, ол себепден
ол джашилликлени къуругъунчу къабырланы
юсюнден кетермек керахатды. КЪабырланы
джашиллендирир ючюн кюрешмеклик сууап-
ды. Файгъамбар (АСАБ) бир хадисде, еки
къабырны джаны бла ётюп бара тургъанлай
былай айтып буюрду: "Бу екиси да азап кё-
редиле, екисини гюняхлары да башха-башха-
дыла, бири халкъ ичинде тил джюрютгенди,
екинчиси, сийдикден ариу тазаланмагъанды", де-
- 57
генден сора, "манга бир хурма бутакъ кел-
тир" - деди, сора бутакъны екиге бёлюп къа-
бырлагъа салды да, былай айтды: "Бу еки бу-
такъ къуругъунчу, бу еки къабырдагъы адамланы азаплары аз болмаз".
Имам Бухари.
80-чи соруу: КЪатынла къабырлагъа ба-
рып, къабырны зиярат етерге еркинликлери бармыды?
ДЖууап: Файхамбар (АСАБ) исламны би-
ринчи кюнлеринде къатынлагъа да ер киши-
леге да къабырны зиярат етерге еркинлик бер-
мегенди. Себеби - кёп буддалагъа табын-
нганла ёлген едиле, аланы сабийлери ёлген
ата аналаны суратларын етдирип, алагъа
табына едиле, анга да Файгъамбарны
(АСАБ) джюреги бек къыйнала еди. Ислам
кючленнгенде Файгъамбар (АСАБ) къабыр
зияратына еркинлик берип былай айтды:
"Сизге къабырланы зиярат етерге еркинлик
бермеген едим, мындан сора къабырланы зи-
ярат етерге еркинлик береме, себеби, сизге
ахыратны есигизге салыр". Аны ючюн дере
алмакъ ёлгенлеге дууа етер ючюн къабыр зи-
яратына еркинлик барды. Алай а ислам алим-
лерини бир къауумлары къатынлагъа еркин-
лик джокъду дедиле, башха къаууму да былай
58
айтдыла: "КЪатынла исламгъа кёре, башла-
ры ачыкъ болмай ер кишиле бла къатышмагъ-
анлай, сарнамагъанлай къабырланы зиярат
етерге еркинликлери барды. Ер кишилени ёл-
генден дере алыргъа керек болгъанларыча
къатынла да дере алыргъа керекдиле. Ер ки-
шиле, къабырлагъа барып джюреклерин, кёл-
лерин басханча, къатынла да кёллерин ыра-
хатландырыргъа керекдиле". Абдуллах ибн
Аби Малик (ААЫБ) айтады: "Бир кюн Ай-
шат (ААЫБ) къабыргъа зиярат етип келе тур-
гъанлай Абдуллах: "Ей, муъминлени анасы
къайдан келесе?", - деди.
Айшат, къарындашым Абдурахманны
къабырын зиярат етип келеме, деди. Файгъ-
амбар (АСАБ) къатынлагъа къабырланы
зиярат етерге еркинлик бермеген еди да? Ай-
шат айтды: "тюздю алгъа еркинлик бермеген
еди, артда еркинлик берди," - деди. Дагъыда
бир хадисде Файгъамбар (АСАБ) бир къа-
тынны джашыны къабырыны башында джиляй
тургъанлай кёрдю да къатыннга былай айт-
ды: "Аллахдан къоркъ, сабырлы бол". Фай-
гъамбар ол къатыннга къабырлагъа нек бар-
дынг деп джукъ айтмады. Бу сёзледен биз ан-
гылайбыз адети бла къатынла къабырны зиярат
етселе болады.
Фикъхул ислам китабындан.
59
Абу Хурайрадан (ААЫБ) былай айтды:
КЪабырлагъа кёп джюрюучю тиширыулагъа
Файгъамбар (АСАБ) лагънот бере еди.
Ибн Маджа
81-чи соруу: Сынташлагъа сурат салып,
аланы айбат етерге боллукъмуду?
ДЖууап: Сынташлагъа сурат, къабырны
юсюне отоу, кёп къоранч етип сын ташны
етдирмек Ханафи мазхабында харамгъа джу-
уукъ керахатды. Алай а къабыр тас болмаз,
ызындан къалгъанла къабырланы таныр
ючюн, кёп къоранч етмегенлей белгили бо-
лурча аны башына сынташны салып, атын
джазса болады. Сынташларына КЪуран аят
джаздыргъан керахатды.
Ислам фикъх китабындан
82-чи соруу: Фитр садакъа неди, ол кимге бериледи?
ДЖууап: Фитр садакъа башына бош бол-
гъан хар муслийманны кереклисинден артыкъ
болгъан мюлкю, 96 грамм алтын неда аны
тутхан малы, мюлкю болса, анга фитр са-
дакъа уаджибди. Ибн Аббасны (ААЫБ) айт-
ханына кёре, Мухаммат Файгъамбар (АСАБ)
ораза тутхан адам ючюн оразасында бир
кемчилиги болмасын деп бериледи, ол гъаид
60
намаздан алгъа бериледи, кеси да факъыр-
ны хакъыды. Фитрни бёлюп еки факъыргъа
берилмейди. Окъугъан адамгъа берирге ке-
рекди деген шарт да джокъду. Фитр хар адам-
гъа уллу - гитче ючюн да бериледи ёлген
адамла ючюн берилмейди емда гъаид намаз-
гъа дери тууулмагъан сабийлеге да берилмейди.
Фикъхул ислам китабындан
1.Файгъамбар сагъынылгъандан сора
ызыбла "АСАБ" дегенни магъанасы-Аллахны
саламы анга болсун (А.С.)
2.Хар соруугъа джууап бергенде, джууапны
(хадисни) тюзлюгюне далилге ызыбла кимден
келгени берилгенди. (А.С.)
Интернет версийон хазырлагъан Сылпагъарланы Ахмад март 2004дж