ДИННИ ЮСЮНДЕН СОРУУЛА ЭМ ДЖУУАПЛА
ЧОЧАЙЛАНЫ ШАРАФУТДИН, КЪАРМЭ (ШИМШЕК) РАФИК
Прохладна шахарда 2000дж. Къабарты-Малкъар Джумхурийетде басмаланганды.
(бу бетде башлары: 9 ДУУА 10.САДАКЪА 11.БИЛГИЧЛЕ 12.ХЫЙНЫ 13.ЗАРЛЫКЪ 14.КЁЗ 15. КЪОМШУ 16 КЪЫЙАМАТ КЮН 17. АДАМНЫ СЁЗЮН ЭТМЕК )
9.ДУУА
83-чю соруу: Дууаны къалай бошаргъа керекди?
ДЖууап: Файгъамбаргъа (АСАБ) сордула:
"Дууаны къалай бошаргъа керекди",- деп.
Файгъамбар (АСАБ) айтды: "Дууаны "амин"
деп бошагъыз".
Термизи
84-чю соруу: Терс дууаны (къаргъышны) динде
джери неди?
ДЖууап: Абдуллах Ибн ДЖабир (ААЫБ)
Файгъамбардан (АСАБ) айтады: "Сизден
биригиз кесине, сабийлерине, малына, джуу-
укъларына, сюйгенлерине терс дууа етмесин,
61
себеби Аллахны аллында дууа къабыл бол-
гъан заманнга тюшюп къалса, халек болурсуз".
Табарани
Файгъамбар (АСАБ) терс дууадан къай-
тарды иги дууаны борч етди, хар заманда
игилик, ахшылыкъ, тынчлыкъ, саулукъ тиле-
гиз, деп буюрду. Аманлыкъ, фитна, палах кел-
тирген хар затдан Аллахха сыйынмакъны
буюрду муслийман тюз, иги дууа етер, терс
дууадан узакъ болуп, сакъ турур".
85-чи соруу: Дууа етгенде неда КЪуран
окъугъандан сора етилген дууаны бир джоругъу
бармыды?
ДЖууап: Сыйлы КЪуранны Хаш сурасы-
ны - 10-чу аятында, дууа къалай етилирге ке-
рек болгъаныны юсюнден былай айтылады:
"Ей, Аллахыбыз бизни емда бизден алгъа
иманлары бла ёлгенлени гюняхларын сен кеч".
Убай бин Кагъб (ААЫБ) былай айтады:
"Файгъамбар (АСАБ) хар заманда дууа ет-
генде алгъа кеси ючюн дууа етиучю еди, сора
битеу файгъамбарлагъа (АСАБ) , ата-анасы-
на, ахлусуна емда муслийманлагъа".
Термизи.
Файгъамбарны (АСАБ) суннетине кёре,
биринчи дууадан алгъа уллу Аллахха махтау,
Файгъамбарлагъа (АСАБ) салауат бла емда
битеу Файгъамбаргъа (АСАБ), ата-ана-
лагъа, ахлусуна сора битеу муслийманлагъа
дууа етген игиди, алай а адамны атын енчи
айтып етген шарт тюйюлдю. Себеби Уллу Ал-
лах хар адамны ниетин биледи.
Термизи.
86-чи соруу: Биз еталырча бир къысха,сыйлы дууа бармыды?
ДЖууап: Файгъамбарны (АСАБ) тилин-
ден бек кёп дууала айтылды, алай а Файгъ-
амбарны (АСАБ) тилинден кетмей кёп айтыл-
гъан бир дууа барды. Бу дунияны юсюнден
да Файгъамбар (АСАБ) был аи айтды: "Бу
дууадан уллу дууа биреуге керек болмаз. "Ал-
лахым, дунияда ахыратда да сенден кечгинлик
тилейме
Ибн Маджа.
87-чи соруу: ДЖамауат бла намаз етилген-
ден сора дууа къалай етиледи, имам дууаны
окъуп джамауат аминми дейди?
ДЖууап: Намаздан сора етилген дууаны
ауазын чыгъармай етген суннетди. Себеби:
Файгъамбарны(АСАБ) заманында, тёрт ха-
лифаны заманында да зикир бла дууа ауазын
62
63
чыгъарып етилмегенди. Алай джамауат джахил
болса, ала юйреннгинчи ауазын чыгъарып,
юйреннгенден сора ауазын чыгъармай етерге керекди.
Фатуа Хиндия китабындан.
88-чи соруу: Дууа адамны къадарын тюрлендиремиди?
ДЖууап: Файгъамбаргъа (АСАБ) бу сору-
уну соргъанларында былай айтханды: "КЪа-
дарны (джазыуну) дууадан башха бир зат да
тюрлендирмейди, ёмюрню да игиликледен
башха бир зат да узайтмаз".
Муслим.
10.САДАКЪА
89-чу соруу: Анабыз бла атабыз бизни ду-
ниягъа келтирге себеп болдула, ала ёлгенден сора
алагъа не игилик етсек боллукъду?
ДЖууап: Асхабаланы бирлери Файгъам-
баргъа (АСАБ) сорду: "Анам, атам сау за-
манларында алагъа игилик етиучю едим, ала
ёлгенден сора алагъа не игилик етейим"? Фай-
гъамбар (АСАБ) айтды: "Алагъа рахмат тиле,
ала ючюн истигъфар ет, алагъа дууа ет, оси-
ятлары бар есе джерине джетдир, аланы джуу-
64
укъларына хурмет эт емда къолунгдан келге-
нича болуш". Я Расулуллах сабийни ата -
анасына хакъы неди. Файгъамбар (АСАБ)
айтды: "Ала сени не джаннетингди не джаха-
нимингди".
Ибн Маджа.
90-чы соруу: Биз садакъа беребиз, къайсы
садакъаны сууаплыгъы кёпдю?
ДЖууап: - Файгъамбаргъа (АСАБ) къай-
сы садакъаны сууаплыгъы кёпдю деп сорду*-
ла. Файгъамбар (АСАБ) айтды: "Аманатды,
аманатха хыянат етмеген. Сёз ючюн, сизден
биригиз дин къарындашына ахчасын, малын,
неда ечгисини, ийнегини сютюнден хайырла-
ныргъа берсе". Дагъыда Файгъамбаргъа
(АСАБ) садакъаны юсюнден сордула, ол ай-
тды: "малы аз болгъан, кючю джетгени тенг-
ли бир садакъа берген, садакъаны бергенде
джууукъларындан башлагъан, джанлы бла
джансызгъа суу бермеклик",- деди.
Ибн Маджа бла Ахмад бин Ханбалдан келди.
91-чи соруу: - Садакъагъа берилген мал,
ырысхы артха алынырмы?
ДЖууап - Омар (Аллах анга ыразы бол-
сун) (мындан ары ААЫБ) Файгъамбаргъа
(АСАБ) сорду: "Садакъагъа берген атымы
65
къайтарып кесиме сатып алыргъа боллукъ-
муду?" Файгъамбар (АСАБ) аны сатып алма,
ахчагъа сатса да садакъасына сокъураннган
къусханын джалагъан кибикди",- деди.
Муслим риуаят етди.
92-чи соруу: Мюлкю болгъан садакъа бе-
рип сууаплыкъ алады, мюлкю болмагъан къа-
лай сууаплыкъ етсин?
ДЖууап: Абу Зарр (ААЫБ) Файгъамбар-
гъа (АСАБ) сорду: "Мени малым, мюлкюм
джокъду, къалай садакъа берейим." Файгъам-
бар (АСАБ) айтды" ей Абу Зарр Аллаху Ак-
бар, Субхан Аллах, Алъхамдулиллях, Ля иля-
ха иллялах, Астагъфируллах десенг, игилик-
те буюрсанг, аманлыкъдан къайтарсанг, хал-
къны джюрюген джолундан бир шинджини, таш-
ны кетерсенг, сокъургъа джолну кёргюзтсенг,
тили сёлешмегеннге, къулагъы ешитмегеннге
болушлукъ кереклиге болушсанг, быланы
бары да садакъагъа киредиле. Ей, Абу Зарр
кесинг кесинге игилик етсенг емда юйдегинг
бла бирге джатсанг да сууаплыкъды."
Ахмад бин Ханбал.
93-чю соруу: Фитр садакъа неди, ол кимге бериледи?
ДЖууап: Фитр садакъа башына бош бол-
гъан хар муслийманны кереклисинден артыкъ
болгъан мюлкю, 96 грамм алтын неда аны
тутхан малы, мюлкю болса, анга фитр са-
дакъа уаджибди. Ибн Аббасны (ААЫБ) айт-
ханына кёре, Мухаммат Файгъамбар (АСАБ)
ораза тутхан адам ючюн оразасында бир
кемчилиги болмасын деп бериледи, ол гъаид
намаздан алгъа бериледи, кеси да факъыр-
ны хакъыды. Фитрни бёлюп еки факъыргъа
берилмейди. Окъугъан адамгъа берирге ке-
рекди деген шарт да джокъду. Фитр хар адам-
гъа уллу - гитче ючюн да бериледи ёлген
адамла ючюн берилмейди емда гъаид намаз-
гъа дери тууулмагъан сабийлеге да берилмейди,
Фикъхул ислам китабындан
94-чю соруу: Зекят неди, ол кимге бериле-
ди, мюлк къаллай бир болгъанда зекят борч болады?
ДЖууап: Зекятны магъанасы малны-мюл-
кню тазаламакъ дегенди. Исламны беш фа-
рызындан бириди ол фарз тюйюлдю деген
кяфыр болур. Сыйлы КЪуранда тоба суура-
сында 60-чы бла 103-чю аятларында зекят-
дан ангылатады. Файгъамбар (АСАБ) бир
хадисинде да былай айтады: "Малынгдан
зекятны чыгъарып, факъырлагъа беригиз, се-
66
67
беби зекятны сени тазалагъан бир амалды, дагъ-
ыда къарындаш егечлерибиз бла джууукълукъ-
ну бузма кёлкъалды етме, къоншуланы, факъ-
ырланы халларын бил.
Зекят берирге борч болгъанла былады-
ла: 1-чиси башына бош, 2-чиси муслийман,
3-чюсю акъылбалыкъ болургъа керекди, 4 -
малы-мюлкю зекятны мардасына джетишген.
Зекят бу ырысхыдан бериледи алтын -96
грамм, кюмюш 640 грамм, къой, ечки 40, туу-
ар мал - 30, тюе- 5, къолундагъы ахча неда
сатыу-алыудагъы джюрютген мюлк.
Бу джазылгъан затла адамны кесине ке-
рек затладан кёбюракъ болургъа керекдиле.
Зекят бермекни 3 шарты барды. 1-чиси, ол
къолундагъы мюлк, бир джылны къолунда то-
лулай тургъаны, 2-чиси, къолундагъы мюлк
кесине керекден кёп болгъаны, 3-чюсю джыл-
ны ахыры келгенде къолундагъы мюлкню ке-
сине керегинден артыкъ болгъаны баям бо-
лургъа керекди.
1-чиси - алтын, 96 гр. алтыны болгъан
адам аны ахчасын санатып 100-ден 2,5 %
зекят чыгъарады, кюмюш, сатыу-алыу малы
да алайды. КЪойдан, ечкиден 40-дан - бир,
тууар 30-дан - бир, анга да 1 джыл болургъа
керекди. Тюеден 5-ден бир къой бериледи,
сора 25-ге дери хар беш ючюн бир къой бе-
68
риледи 25 болса бир джылы толгъан бир тюе
бериледи.
Зекят кимге бериледи:
1-чи факъыр.Факъыр дегён юйю - джери болуп мюлкю болмагъан,
2-чиси мискин, ахыр да джууугъу болмай тилерге маджбур болгъан.
3-чю ислам къыраллада зекятны джыйгъан ишчилеге,
4-чю къуллагъа,
5-чи борчу болгъанлагъа,
6-чы- аллах джолунда болгъанлагъа,
7-чи джолда ахчасы бошалып къалгъанлагъа.
8-чи диннге джангы киргенлеге - исламны къабыл етгенлеге.
Фикъх китабы
95-чи соруу: КЪурман нек кесиледи, сууаплыгъы кёпмюдю?
ДЖууап: КЪурман тарихде Ибрахим фай-
гъамбарны (АСАБ) Аллахны бирлигине, анга
джууукълугъун арагъа салгъан бир къуллукъ-
ду, ол себеп бла къурман Аллахха ийнаннган-
ланы, джууукъ болгъанланы бир байрамыды.
КЪурман кесигиз билгенигизча Ибрахим
файгъамбар бла (АСАБ) аны джашы Исма-
илны (АСАБ) Аллахха джууукълугъуну бир
белгисиди, бу, Ибрахим файгъамбар бла
69
(АСАБ) джашы Исмаилны джашауну сыйлы
КЪуранда айтылгъанына къарайыкъ. Ибра-
хим файгъамбар (АСАБ) Аллахха быллай
дууа етди: "Я, Аллах манга бир тюз джаш бер
деди". Биз да Ибрахим Файгъамбаргъа
(АСАБ) кёп сабырлы намыслы бир джаш бла
саугъаларгъа сёз бердик. Ол джаш атасыны
джанында джумуш етер джылына келди, сора
атасы джашына, мен сени тюшюмде союп кёр-
дюм, деди. Исмаил (АСАБ) атасына: "санга
Аллахдан не буйрукъ келген есе да, аны ет
деди, Аллах айтса мен сабыр етерикме деди.
Сора екиси да Аллахны буйругъуна боюн
салдыла. Ибрахим (АСАБ) джашы Исмаилны
(АСАБ) джанындан джерге джатдырды. Сора
Аллахдан ауаз келди: "Ей, Ибрахим тюшюн-
ге кертичи болдунг, ишек джокъду биз былай
кертичи болгъанланы саугъаларыкъбыз, кер-
ти ишде сени сынадыкъ". (Саффат сурасы
100-106 аятла).
Бу аятладан биз ангылайбыз къурман
сойгъан хар муслийман Ибрахим файгъам-
барны (АСАБ) неда аны джашы Исмаилны
(АСАБ) джолундады. Аллах Тагъаланы ыра-
зылыгъы ючюн хар заманда да джанымы, ма-
лымы берирге хазырма демекди. Мухаммат
файгъамбаргъа (АСАБ) къурманны юсюн-
ден сордула, Файгъамбар (АСАБ) былай ай-
70
тды: "Ким къурман сояргъа кючю джетип,
къурман соймаса бизни намаз етген джерибизге джууукълашмасын".
Ибн Маджа.
Зейд ибн Аркъам (ААЫБ) деген асхаба
Файгъамбаргъа (АСАБ) сорду. Бу сойгъан
къурман неди. Файгъамбар (АСАБ) атагъыз
Ибрахимни (АСАБ) суннетиди деди. Зейд
(ААЫБ) "Бу къурмандан бизге ненча сууап
барды? - деди. "Я, Расулуллах малны юсюн-
де хар бир тюгюндендамы болур сууап",-
деди. Файгъамбар да (АСАБ) "Хау, хар бир
тюгюнден да болур",- деди.
Ибн Маджа.
96-чы соруу: КЪаллай хайыуанла къурман етиледиле?
ДЖууап: КЪурманлыкъ хайыуан юч тюрлю
болады: 1-чи къой- ечки, 2-чи тууар, 3-чю тюе.
Быланы еркеги, тишиси, бичилгени да бирди.
КЪурман малны джылы толургъа керекди, алай
а алты ай толгъанда ёсюмю анасы тенгли бол-
са, къурман етерге боллукъду ечкини бир джылы
толургъа керекди. Тууар малны еки джылы, тю-
ени беш джылы толургъа керекди. Тууар бла
тюени джети адам ортакъгъа сояргъа боллукъ-
дула. КЪурман етни суннетге тийишли болгъа-
ны ючге бёлюнюп, ючден бири тийре - къон-
71
шугъа юлешинир, бири юйде биширилип кел-
генлеге ашатылыр, ючден бири да юйде къала-
ды, териси да бир сууаплыгъы болгъан джерге
бериледи.
Фикъх ислам ки Ы абындан
97-чи соруу: КЪурман етерге джарамагъан хайыуанла къайсыладыла?
ДЖууап: Еки кёзю неда бир кёзю сокъур
болгъан, аягъы ахсап, кеси отларгъа барал-
магъан, ауругъаны белгили болуп кёзге кё-
рюннген, еки къулагъы неда къуйругъу кесил-
ген. Тууулгъан заманда къулагъы гитче бол-
гъанлыкъгъа, къурман етерге джарайды. Сыл-
хыр неда къарыусуз, бурну, джелини кесилсе
уа къурманга сояргъа джарамайды, тили ке-
силгенликге джарайды.
Фатуа хиндиа китабындан
11.БИЛГИЧЛЕ
98-чи соруу: - Билгичлеге баргъанны дин-
де хукъуму къалай белгили етеди?
. ДЖууап: - Файгъамбаргъа (АСАБ) билгич-
леге кетген хукъмуну сордула, Файгъамбар
(АСАБ) ала бир затда тюйюлдю деди. "Я Ра-
сулуллах адамны бир бирде айтханлары тюз
72
чыгъады.
Файгъамбар (АСАБ) айтды: "Бу тюз
чыкъгъан сёздю, аны джин бир джерден алып
билгични къулагъына атады, анга да джюз
ётюрюк къошады".
Муслим.
99-чу соруу: КЪайры барып сорсакъ да юй-
юнгде бир огъурсузлукъ барды, юйюнгю алы-
шындыр дейдиле, динде быллай зат бармыды?
ДЖууап: - Бир къатын Файгъамбаргъа
(АСАБ) келип сорду. Я, Расуллуллах бир джа-
шап тургъан юйюбюз барды, алгъаракъда
адамларыбыз да, малларыбыз да аз болгъ-
анды. Файгъамбар (АСАБ), алай есе ол юйню
терк алышындыр. Огъурсузлукъ юйде, атда,
къатында да болур.
Абу Дауд
12 ХЫЙНЫ
100-чю соруу: Хыйны кертимиди, динде
анга къалай къарайдыла, аны етгенни емда ет-
диргенни динде джери неди?
ДЖууап: Битеу дунияда биринчи къауум-
ладан бюгюннге дери келген хыйныгъа неда
73
хыйны етгеннге дин къалай къарарыкъды де-
гинчи, аны юсюнден бир къауум зат айтай-
ыкъ. Хыйны сейир ишле бла байламлы,
адамлада болмагъан затланы туурагъа чыгъ-
аргъан бир ишди. Ол етилгенден сора, керти
болуп, адамланы юсюнде осал затланы туу-
ра етгенлери да барды. Сыйлы КЪуранда
Агъраф суурасында бу еки тюрлю хыйныны
юсюнден уллу Аллах былай айтады: "Хый-
нычыла ишлерин туура етгинчи, адамланы
кёзлерин байлайдыла неда аланы юркютеди-
ле, алай бла хыйныны етедиле. (Агъраф -116
аят). Аятны башы биринчи тюрлю хыйныгъа
екинчи бёлюмю екинчи тюрлю хыйныны иша-
рат етеди.
Хыйныны бир ненча тюрлю джоллары бардыла:
1-чиси, хиндийлени джолу. Ол ашарыкъ-
ичерик, неда адамла бла байламлы ишледе
диета етдирип санларына къарыу алдырып болады.
2-чиси, сейирлик накъышла бла неда ты-
лыдан, балчыкъдан суратла етип, халыны
тюйюп, быстырны кюйдюрюп тютюн етди-
рип, аланы ары-бери уфкюрюу бла.
3-чюсю, ачыкъ халда бир къауум джинле-
ни атларын джазып бир къауум сёзлени ай-
тып, джинлени бирге джыйгъан джолу бла. Ис-
74
лам дин хыйны джокъду, демейди, алай а ол харамды.
Фалакъ бла Насс суураланы Файгъам-
бар (АСАБ) буюргъанды окъургъа кёзден,
хыйныдан, зарандан, сакъланыр ючюн.
Хыйны халкъны ичинде ийнаныулукъну
бузгъанына ишек джокъду.
Бир юйню бузаргъа, ерни къатынындан
айырыргъа етилген хыйныланы халкъгъа бек
уллу зараны барды. Од себепден хыйныны
етген да - етдирген да ислам динде харамды.
Хыйны етгенни да етдиргенни да дунияда на-
сыплы болмазлыгъы, ахыратда да джаннетге
кирмезлиги сыйлы КЪуранда "Та-ха суура-
сыны 69-чу аятында ачыкъ джазылады. Му-
хаммат файгъамбар (АСАБ) хыйныны юсюн-
ден айта былай буюргъанды: "Адамланы
неда халкъланы зыраф етген бу 7 затдан узакъ
болугъуз". Асхабала я Расулуллах была не
затладыла деп сордула, Файгъамбар (АСАБ)
айтды:
1 Аллахха къошакъ етмек, 2- хыйны
етмек, 3-хакъсыз джерде адам ёлтюрмек, 4- про-
центге ахча бермек(риба), 5- ёксюзню мюлкюн аша-
макъ, 6-муслийман бла гяур урушса, уруш-
дан къачмакъ, 7- терслиги болмагъан муслий-
ман къатыннга ишекли болмакъ.
Муслим.
Ислам динни хыйныгъа къарамы буду:
75
екеу бир-бири бла тюйюшсе, биреуню сатыу-
алыуу бармаса, ер къатыны бла тюйюшселе,
бизге хыйны етилгенди деп къояргъа джара-
майды. Биринчиден, болгъан затланы ачыкъ-
ларгъа керекди, ол зат хыйныдан болду есе,
анга биреу хыйны етген есе, ол хыйныны ке-
терирге боллукъду, манга хыйны етилгенди
деп, кесин амалсыз етип турмасын, аны да ке-
терир джолу барды.
Ислам бла кеслерин тойдурмагъанланы
джюреклеринде аз бир ишек- шубхалары бол-
са, халек боллукълары ачыкъды, диннге ий-
нанмагъанланы джашаулары хыйнычыланы
босагъаларында ётерикди. Аллахны бу сый-
лы сураларына юйренип, дарманны анда излейдиле.
Хаираддин КЪараман.
Харам- халал китабындан
13.ЗАРЛЫКЪ
101-чи соруу: Зарлыкъ неди дин анга къалай къарайды?
ДЖууап: Зарлыкъ ол аурууду. Бир иги зат-
ны кётюралмай аны джокъ болурун сюеди.
Муслийманда зарлыкъ болмаз, мунафыкъда
болур. Зарлыкъ джюрекни кирлигинденди.
76
Файгъамбарны (АСАБ) бир хадисинде айты-
лады: "Зарлыкъ отунну кюйдюргенлей, зар-
лыкъ да сууапланы кюйдюреди, джокъ етеди.
Дагъыда бир хадисинде Файгъамбар (АСАБ)
былай айтады: "Зарлыкъ етмегиз, бир бири-
гизден айырылмагъыз, бир биригизге ёпкелеп
сыртыгъызны бурмагъыз - ей Аллахны къул-
лары къарындаш болугъуз.
Муслим, Термизи.
102-чи соруу: КЪызгъанчха дин къалай къарайды?
ДЖууап: Сыйлы КЪуранда уллу Аллах
ниса сураны 37-чи аятында былай айтады:
"Ала къызгъанчлыкъ етерле емда инсанлагъа
къызгъанчлыкъны буюрурла. Аллах Тагъа-
ланы берген кёп ырысхысы аз кёрюнюр, ыра-
зы болмаз". Абу Зарр (ААЫБ) Файгъамбар-
дан (АСАБ) былай айтды: "Юч зат адамны
халек етер: 1-чиси зарлыкъ, 2-чиси есине тюш-
ген аман ишни етмек, 3-чюсю, уллу кёллю бо-
луп, кесин башхаладан бийикде тутуу.
Дагъыда Файгъамбар (АСАБ) бир хади-
синде былай деди: "Аллах 3 тюрлю адамгъа
ачыуланыр:
1- джылы келгенден сора зина етгенле азапха артыкъ тутулурла,
2- къызгъанчлагъа,
77
3- уллу кёллю болгъан джарлылагъа
Дагъыда бир хадисде да Файгъамбар
(АСАБ) айтады: "ДЖахил чомарт Уллу Ал-;
лахны аллында къызгъанч алимден сюйдюм-
людю, къызгъанчлыкъ бла иман бир джюрекде болмазла.
Абу Хурайра
14.КЁЗ
103-чю соруу: Кёз тийген деген кертимиди,
аны тийдирмез амалы армыды?
ДЖууап: КЪуранда Аллаху Тагъала айта-
ды: Кертиси ол гяурла КЪуранны ешитген
заманларында аз къалса кёзлери бла сени
ауудурур едиле (КЪалам сураны 5-чи аяты).
Ибн Аббас (ААЫБ) Файгъамбардан
(АСАБ) былай ешитдим деп айтды: "КЪолум-
дан келсе еди, кёз къадарны да башха етерге
излер едим. Кёзден уллу Аллахха сыйыныгъ-
ыз, кертиликде кёз хакъды."
Муслим.
Абу Умама Ибн Сахлъ Ибн Хунайф ан-
гылатады Амр Ибн Раббигъа деген бир адам
Сахлъ Ибн Хунайфни (ААЫБ) джуууна тур-
гъанлай кёрдю, санларыны кючюн джаратды
емда анга кёз тийди. Сахлъ алайда ауруду,
78
Файгъамбаргъа (АСАБ) бу хапарны джетдир-
диле. Сахлъ башын кётюралмайды, Файгъам-
бар (АСАБ) айтды: "Кертиден анга кёз тий-
ген болур, кимге ишекли боласыз", - деп со-
рду. Амр ибн Раббигъагъа ишекли болабыз
дедиле, аны чакъырыгъыз деди, Амр келген-
лей анга ачыуланып къарындашынгы ёлтюр-
люкмю единг, нек машаАллах демединг? -
деди. Андан сора Амрны бетин, къолларын,
аякъларын бир тазда джуудурду да, бу сууну
Сахлъни юсюне къуйдурду, Сахлъ кесине кел-
ди. Файгъамбар (АСАБ) былай айтды: "Адам
бир дин къарындашында неда кесинде, са-
бийинде, малында бир сейирлик затъ кёрсе,
дууа етсин, маша-Аллах десин, себеби кёз тиймек хакъды."
Ибн Маджа Насаъи, Муслим.
Кёз тийгенден джоллада сакъланмакъ бы-
ладыла: Бир сейир зат кёрсе, маша Аллах де-
син Ля къууата илля биллях десин, Фалакъ,
Насс, суурала бла аяталкурсини окъусун.
104-чю соруу: Ауругъан адамгъа юфкю-
рюрге емда дууа етер еркинлик бармыды?
ДЖууап: - Ауругъан адамгъа юфкюрюрге
емда дууа етерге еркинлик барды, аны да бир
таза муслийман адамгъа етдирсе игиди. Фай-
79
гъамбарны (АСАБ) къатыны Айшат (ААЫБ)
былай айтып ангылатады: "Файгъамбар
(АСАБ) ауругъан джууукъларын барып кёр-
ген заманда окъуй-окъуй онг къолуну аязы
бла ауругъанны юсюн сылай еди емда былай
айтып дууа ете еди: "Ей, инсанланы Раббийи ,
ей, Аллахым бу аурууну бу адамдан кетер,
мынга саулукъ бер, саулукъ берген сенсе, сен
берген дармандан башхъа дарман джокъду, бу
аурууну чыгъарлыкъ дарман бер, муну дарманын берлик сенсе".
Бухари, Муслим.
Айтхан сёзюнг, окъугъан дууанг уллу Ал-
лахны еёзю бла неда сыйлы Файгъамбарны
(АСАБ) хадиси бла болургъа керекдиле.
Магъанасы билинмеген сёзле бла джазыула-
ны окъургъа да, джазаргъа да еркинлик джокъ-
ду. Ауф ибн Малик (ААЫБ) муну юсюнден
былай айтханды: "Файгъамбаргъа (АСАБ)
биз муну юсюнден соргъаныбызда джахиллик
заманында юфкюрюучю едик, сиз не дейсиз",-
деп. Файгъамбар (АСАБ) "Ол заманда окъ-
угъаныгъызны бир окъугъуз да мен бир тын-
гылайым, окъугъаныгъызны ичинде ширк
бармыды, ширк джокъ есе, аны бир зараны
болмаз"- деди.
Муслим.
Бу сёзледен биз ангылайбыз ангыла-
80
магъан, ангылагъан бла тенг аллына келген
саусузгъа окъургъа еркин тюйюлдю. Окъу-
лургъа керек болгъан саусуз да барды, док-
торгъа барып дарман бла иги боллукъ сау-
суз да барды. Файгъамбарны (АСАБ) бу ха-
дисин есибизден чыгъармайыкъ, "Ей сыйлы
Аллахны къуллары дарман излегиз".
Муслим.
15.КЪОНШУ
105-чи соруу: - Бир аман къоншубуз бар
есе, аны бла къалай кечинейик, не етсек да бол-
майды, дин бла амалыбыз къалайды?
ДЖууап: Файгъамбаргъа (АСАБ) бир ас-
хаб сорду, мени бир къоншум барды, ол кёп
ораза тутады, намаз етеди, садакъа береди,
алай а къоншуланы бек къыйнайды.
Файгъамбар (АСАБ) айтды: "Уаллахий
ол къатын джаханимликди." Бу асхаб а Фай-
гъамбаргъа (АСАБ) дагъыда бир соруу со-
рду, башха бир къоншубуз а аз нафиля: (суу-
аплыкъ) намаз етеди, аз ораза тутады, са-
дакъаны да аз береди, алай къоншулары бла
бек иги джашайды. Файгъамбар (АСАБ) айт-
ды: "Уаллахий ол къатын джаннетликди".
Ахмад бин Ханбал.
81
106-чы сору у: Муслийман къоншу къарын-
дашыбыз ауруса, аны кёре барабыз, муслий-
ман болмагъан къоншубуз ауруса уа аны кёре
барыргъа джараймыды?
ДЖууап: Хазрети Али (ААЫБ) Файгъам-
бар (АСАБ) айтады: "Ауругъан бир муслий-
манны ерттенликде барып, кёрсенг ашхамгъа
дери 70 минг мёлек рахмат окъур. Ашхам зи-
ярат етсенг ерттенликге дери 70 минг мёлек
истигъфар етер, ол адамгъа да джаннетде джый-
ылгъан кёгетле болур.
Термизи.
Анас (ААЫБ) айтды бир чюйютлю сабий
ауруду Файгъамбар (АСАБ) аны кёре барды
эм баш джанында олтуруп, айтды: "Муслий-
ман бол", - деди сабийге, сабий атасына къа-
рады, атасы да Файгъамбарны (АСАБ) айтха-
нын ет деди. Сабий муслийман болду. Файгъ-
амбар (АСАБ) бу сабийни джаханимден къу-
тултуп, уллу Аллахха махтау болсун, деп юйден чыкъды.
Бухари.
107-чи соруу: Аракъы алып - сатып тургъанны исламда хукъмусу неди?
ДЖууап: Ичги ичген къалай харам есе да
аны алып, сатып тургъан да аны кибик ха-
рамды. Сыйлы КЪуранда аны харам болгъ-
82
аны Май да сурасыны 90-91 -чи аятында
ачыкъ джазылады. Файгъамбар да (АСАБ)
хадисинде былай айтады:
"Аллахны Расулу (АСАБ) ичгини себеби
бла он адамгъа лагънат айтханды: "Ичгини
чыгъаргъан, чыгъартхан, ичген, ташыгъан, та-
шытхан, къуйгъан, къуйдургъан, сатхан, аны
ахчасын ашагъан емда ахча берип алдыргъан".
Имам Термизи
16.КЪЫЯМАТ КЮН
108-чи соруу: КЪыямат кюн джууукъланы таныймыса?
ДЖууап: Файгъамбаргъа (АСАБ) сордула:
"КЪыямат кюн джууукъларыбызны танырыкъ-
бызмы?" Файгъамбар (АСАБ) айтды: "Юч
джерде адамла бир бирин танымазла: "1.Ишини
ауур, дженгил болгъанын, базманны джарашды-
рылгъан джеринде, 2.амал дефтери онгунгдамы,
солунгдамы, аллынгдамы, сыртынгдамы бол-
гъанын билгинчи. Амал дефтерини чапыракъ-
ланы чачылгъан джерден къутулуп- къутулмагъа-
ны,3. джаханимни юсюнде сиратны ётген дже-
ринде адам адамны танымаз".
Ибн КЪайюм Алъ - ДЖаузи
Соруу джууап китабындан.
83
109-чу соруу: Биз дунияда джашап тургъан
заманда етген игиликлерибизден -аманлыкъла-
рыбыздан ёлгенлерибизге зараны болурму?
ДЖууап: Олдуниягъа кетген джууукъла-
рыбызны бизни бла байламлыкълары
юзюлмез. Иги ишлерибизге къууанырла,
гюняхларыбызгъа, осал ишлерибизге
къыйналырла. Себеби ёлгенлерибизни
джанлары ёмюрлюкдю. Аллахны буйругъу
бла ала дунияда болгъанын биледиле.
Файгъамбар (АСАБ) айтды "Дунияда ет-
генлеригиз ёлген джууукъларыгъызгъа бел-
гили болур, иги ишлеригизге къууанырла,
аманлыкъларыгъызгъа да я уллу Аллах
быланы тюз джолгъа салмай ёлтюрме, деп
тилерле. Файгъамбар (АСАБ) бир Хадис-
де да былай айтды: "Дунияда етген ишле-
ригизни мёлекле баш, орта кюнледе Ал-
лахха кергюзтюрле джума (байрым) кюн а
Файгъамбаргъа (АСАБ) анагъа, атагъа
кергюзтюрле, иги ишлеризге къууанырла,
бетлери акъ болур, осал ишлеригизге
къыйналырла. Алай есе, Аллахдан къор-
къугъуз, ёлгенлеригизге азап бермегиз.
Муслим.
110-чу соруу: Дунияда 2-3 кере ерге чыкъ-
84
гъан къатын ахыратда къайсы ерине тюберикди?
ДЖууап: Файгъамбаргъа (АСАБ) бу сору-
уну соргъанда джууабына былай деди: "КЪа-
тын кеси аланы ичинде бек иги къылыгъы болгъанны сайлар".
17.АДАМНЫ СЁЗЮН ЕТМЕКЛИК
111-чи соруу: - ГЪыйбат (адамны сёзюн етмеклик) джараймыды?
ДЖууап: Файгъамбар (АСАБ) асхаблагъа
сорду: "Гыйбат не болгъанын билемисиз? Ал-
лахны Расулу билир, - дедиле. Файгъамбар
(АСАБ) айтды: Дин къарындашы ешитгенде
джанына тиймеклик (неда ызындан сёз етмек-
лик) Асхабла Файгъамбаргъа (АСАБ) сорду-
ла: ол айтылгъан сёз адамны юсюнде болса не дейсиз?
Файгъамбар (АСАБ) ол айтылгъан сёз
анда болса гъыйбатын етген болурсуз, бол-
маса, гюняхын алгъан болурсуз, дейди.
Муслим.
112-чи соруу: Адамланы айыпларын сю-
рюшдюргеннге дин къалай къарайды?
85
ДЖууап: Ол джюрекни ниетдити, алай
тышы есе, тили, кёзю бла адамны ызындан
къарап аны кемчиликлерин арагъа чыгъа-
рып, уялтыргъа кюрешеди. Бир кесини айы-
бын джашыргъан адамны ызындан сюрюшдю-
рюп аны айыбын чыгъармакъ харамды.
ГЪукъба бин Амр бла Абулъ - Хайсам
(ААЫБ) деген асхабаланы арасында муну
юсюнден сёлешгенлери бек сейирликди.
Абулъ - Хайсам былай айтады: "Бизни ичги
ичген бир къоншубуз барды аны тутдурлукъ-
ма". ГЪукъба: алай етме, насийхат айт, неда
къоркъут, - деди. Абулъ - Хайсам: "Манга
тынгыламагъанды, аны тутдурлукъма", -деди.
ГЪукъба: "ДЖазыкъ! Былай етме", себеби,
Файгъамбарны (АСАБ) былай айтханын
ешитгенме: "Ким бир башха адамны айыбын
джашырса, къабыргъа джаны чыкъмай салы-
на тургъан сабийни къутхаргъанча бир сууаплыгъы болур дегенди."
Абу - Дауд
Айыпланы ачыкъламакъ, адамладан уят-
ны кетерир, халкъны бир низамда тутхан
къыйын болур, адамланы къылыкълары
къыйын болур, ортагъа душманлыкъ чыгъар,
аны ючюн айыпланы сюрюшдюрмеклик харамды.
86
113-чю соруу. Тилчини динде хукъмусу неди?
ДЖууап: Адамланы ачыуландыргъан,
душманлыкъгъа себеп болгъан, динде биреу-
ден сёз ешитип, башхагъа джетдиргеннге тил-
чи дейдиле. Динде тилчилик харамды. Фай-
гъамбар (АСАБ) тилчини юсюнден былай
айтханды: "Тилчи джаннетге кирмез".
Бухари
18.ТЫРНАКЪ КЕСГЕН
114-чю соруу: Кече тырнакъ кесилирми?
ДЖууап: Юйню ичинде джарыкъ бар есе ке-
серге боллукъду, къарангыда кесген керахат-
ды себеби ары-бери чартламасын. Аббаси ха-
лифаларындан Харун Рашид Абу Юсуфха
сорду, кече тырнакъ кесерге еркинлик бар-
мыды деп, ол-да еркинлик барды деп Файгъ-
амбарны (АСАБ) хадисин айтды: "Иги, таза-
лыкъ ишледе кеч болмагъыз", - деди.
Фикъх ислам китабындан
115-чи соруу: Кесилген чачланы, тырнакъланы не етеийк?
ДЖууап: Кесилген чачны, тырнакъны ама-
87
лы болса джерге кёмген игиди, багушха атар-
гъа еркинлик барды алай аякъ джолгъа бла
ваннагъа атмакъ керахатды. Муну юсюнден
алимле былай айтдыла: бу тёрт затны джерге
кемюгюз, тырнакъ, чач, тиширыуну ай хали
болгъан быстырны емда ол замандагъы къанны.
Фикъх ислам китабындан
1.Файгъамбар сагъынылгъандан сора
ызыбла "АСАБ" дегенни магъанасы-Аллахны
саламы анга болсун (А.С.)
2.Хар соруугъа джууап бергенде, джууапны
(хадисни) тюзлюгюне далилге ызыбла кимден
келгени берилгенди. (А.С.)
Интернет версийон хазырлагъан Сылпагъарланы Ахмад март 2004дж