ДИННИ ЮСЮНДЕН СОРУУЛА ЭМ ДЖУУАПЛА -4 кесеги
ЧОЧАЙЛАНЫ ШАРАФУТДИН, КЪАРМЭ (ШИМШЕК) РАФИК
Прохладна шахарда 2000дж. Къабарты-Малкъар Джумхурийетде басмаланганды.
(бу бетде башлары: 19.АШАГЪАН, 20.МЁЛЕК, 21.ЭР-КЪАТЫН , 22.ТЮШ, 23. АШУРА МАУЛИД,24.ТЮРЛЮ )
19.АШАГЪАН
116-чы соруу: Биз, муслийман болмагъ-
ан миллетле бла бир джерде джашайбыз, амал-
сызлыкъдан, аланы къазанларын, сауутла-
рын хайырланабыз, дин анга къалай къарайды?
ДЖууап: Абу Сагълаба Файгъамбарыбыз
(Аллахны саламы анга болсун) (мындан ары
- АСАБ) сурады: "Я Расулуллах биз къуран
ахлула башха миллетни топурагъында джашай-
быз, аланы къазанлары, сауутлары бла аш
етип ашайбыз, суу ичебиз, къалай етейик?"
Файгъамбар (АСАБ) айтды: "Башха къазан,
сауут табалмасагъыз, аланы ариу суу бла
таза джуууп аш да ашагъыз, суу да ичигиз.
Алай башха къазан, сауут тапсагъыз ала-
ны джюрютмегиз.
Термизиде келеди
88
117-чи соруу: Асхабларыны бир къаууму
Файгъамбар (АСАБ) сордула: "Я Расуллуллах
бизге андан - мындан ет келтиредиле, бу етле
кесилгенде Аллахны атын есгергенлерин - ес-
гермегенлерин билмейбиз, ол етни ашаргъа
боллукъмуду?"
ДЖууап: - Файгъамбар (АСАБ) айтды:
"Бисмиллях дегиз да, ашагъыз?"
Термизи.
118-чи соруу: Ашап башлагъанда бисмил-
ляхни есгерирге унутхан не етеди?
ДЖууап: Файгъамбарны (АСАБ) къатыны
Айшат (ААЫБ) айтды. Файгъамбаргъа
(АСАБ) сордула: "Бисмиллахны унутуп,
ашап башлагъан не етсин. Файгъамбар
(АСАБ) айтды: "Есине тюшгенлей аууалы,
ахыры ючюн да бисмиллях дегиз".
Абу Дауд, Термизи
Уммия Ибн Махси (ААЫБ) ангылатады:
Мен бир кюн Файгъамбар (АСАБ) бла олту-
руп тургъанлай биреулен ашай тура еди,
ашап бошагъынчы бисмиллях деп айтмады,
бошаргъа бир аз къалгъанда бисмиллях де-
мегени есине тюшдю. Ол адам ауалы ючюн
да ахыры ючюн да бисмиллях дегенде Фай-
гъамбар (АСАБ) кюлюп, былай айтды: "Шай-
тан бу адам бла ашай тура еди да, бисмил-
89
лях, дегенлей шайтан ашагъанын къусду .
Абу Дауд, Насаъи.
20.МЕЛЕК
119-чу соруу: Адамны онгунда - солунда
еки мёлек барды дейдиле, ол кертимиди?
ДЖууап: Адамланы етген сууапларын -
гюняхларын джазгъан еки мёлек барды, бу еки
мёлекни атлары сыйлы КЪуранда Ракъиб бла
Гъатид деп джазылады Ракъибни магъанасы
къараучу, ГЪатидни магъанасы есе хазыр
болгъан дегенди. Бу еки мёлек адамны акъ-
ылбалыкъ болгъандан ёлгюнчюге дери суу-
апларын- гюняхларын дефтерлеге джазып къы-
ямат кюнюнде ортагъа саладыла.
Халил Гененч фатуала китабындан
21.ЕР, КЪАТЫН
120-чы соруу: Ислам динде ери сюйген за-
манда къатынын тюерге боллукъду дейдиле, ол
кертимиди, ери къатынын тюерге еркинлиги бармыды?
ДЖууап: Бу сорууну джууабын берирден
алгъа, исламны билмеген, аны бла байламлы
90
болмагъан адамланы джанындан исламны
аман кёргюзтюр ючюн сорулгъан бир соруу-
ду. Файгъамбар бу соруугъа былай джууап
берди. "КЪатынларыгъыз ючюн Аллахдан
къоркъугъуз, сакъ болугъуз, сиз аланы Ал-
лахны аллында аманатха алдыгъыз".
Абу Дауд
Ахмад бин Ханбалны китабында джазыл-
гъан бир хадисде къатынла Файгъамбаргъа
(АСАБ) келип, ерлери аланы тюйгенлерини
юсюнден тарыгъып айтдыла. Файгъамбар
(АСАБ) муну ешитгенде къашларын тюйюп:
"Не болгъанды бу кишилеге къатынларын
къул кибик тюедиле. Ери къатынына джуму-
шакъ, татлы тилли болургъа керекди",- деди.
Бу Файгъамбарны (АСАБ) суннетиди.
Файгъамбар (АСАБ) бир хадисинде бы-
лай айтады: "Сизни бек сыйлыгъыз къатын-
ларына иги къылыкълыгъызды."
Термизи.
Файгъамбар (АСАБ) къатынларындан
бирин да къыйнамагъанды Файгъамбарны
(АСАБ) къатыны Айшатны джанындан бил-
дириледи. Ол ер кишиле къатынларына къа-
лай къараргъа керек болгъанын билдирген суннетди.
121-чи соруу: Ер кишилеге чилле къумачдан
91
кийим киймек алтын такъмакъ хараммыды?
ДЖууап: Омар (ААЫБ) Файгъамбардан
(АСАБ) айтады: "Чилле кийим киймегиз, ум-
метимде ер кишилериме чилле бла алтын ха-
рамды, тиширыуларыма уа, чилле алтын да халалды".
Термизи
Алай а себеби болгъаннга чилле кийим
халалды. Файгъамбар (АСАБ) керекли бол-
гъанда Зубайр бла Абдуллахны Ибн Аурха
чилле болгъан кийимни еркин етди.
Бухари, Муслим.
122-чи соруу: КЪатынлагъа чачларын кесерге еркинлик бармыды?
ДЖууап: КЪатынла узун болгъан чачла-
рыны къыйырындан кесерге еркиндиле. Алай
кеслерин ер кишилеге ушатабыз деп кесмек,
харамды. Чачларында бир тюрлю ауруу бо-
луп кессе еркинлик барды.
Фикъх ислам китабындан
Ибн Аббас (ААЫБ) Файгъамбардан
(АСАБ) былай айтады: "Аллахны келечиси
ер кишилеге кесин ушатхан тиширыуланы
емда тиширыулагъа кесин ушатхан ер киши-
лени налат етгенди".
Бухари
92
22.ТЮШ
123-чю соруу: Тюшюбюзде ёлгенле бла сё-
лешебиз, биз керти да алабламы сёлешебиз?
ДЖууап: Адам джукълагъан заманда аны
джаны бу дуниядан айырылады, башха бир ду-
ниягъа барады. Ол дуния, сейирликле, сурат-
чыла дуниясыды. Тюшде джан барды, ол би-
теу ишлени сандан айырылып, кёреди, тюш-
де ёлгенлени джанлары джукълагъанланы джан-
лары да бир бирлери бла тюбешедиле емда
сёлешедиле. ДЖукълагъанны джанына белги-
ли бир чек джокъду, ол аз заманны ичинде бек
кёп затла кёреди. Бу тюшлени юсюнден Зу-
мар сууурасыны 42-чи аятында Аллахутагъ-
ала былай айтады: "Ёлюмню заманы келсе,
Аллах джанланы алады, сауланы да джукъу-
ларында джанларын кесинде тутады, алай а
ёлюмю джетгенлени джанларын ёмюрлеге ке-
синде къояды, ёлюмю джетмеген джанланы уа
джер юсюне кеслерини санларына аджаллары
джетер кюннге дери иеди", кертиси мында
иги
сагъыш етген къуллары ючюн, ёлгенден сора
тириллигине уллу юлгюле бардыла".
Файгъамбар (АСАБ) бир хадисинде
"ДЖукъу ёлюмню гитче къарындашыды", деген-
диъ?. Тюшюбюзде джууукъларыбызны - узакъ-
ларыбызны емда Файгъамбарны (АСАБ) кё-
93
рюрге боллукъбуз, джаныбыз аланы джанла-
ры бла тюбегени, сёлешгени кертиди. Алай-
да ёлген бир адамны ахыратдагъы джашауун
тюшюбюзде кёрюрге боллукъбуз. Бу ишни
иги ангылар ючюн асхабладан бир юлгю кел-
тирейик. Осман бин ГЪаффан (ААЫБ) бы-
лай айтды: "Бюгече тюшюмде Файгъамбар-
ны (АСАБ) кёрдюм, файгъамбар (АСАБ): "Я,
Осман бюгюн оразаса Аллах айтса мени къа-
тымда ауз ачарыкъса",- деди. Ол кюн Осман
ораза еди да, оразасын ачхынчы шахид болду.
Абдул ГЪазиз бин Амир (ААЫБ) атасы
ёлгенден сора тюшюнде кёрдю емда тюшюн-
де атасына сорду: "Ахыратда бек уллу амал
болуп не кёрдюнг", атасы айтды: "Тобагъа
къайтмакълыкъ" бек уллу амалды. Тоба уис-
тигъфар джюрекден, емда джанда кирлени та-
залагъан зам-замды. Ол кирледен тазалан-
май, дунияда да -ахыратда да тынчлыкъ
джокъду" деди. Биз бу сёзледен ангылайбыз,
тюшде ёлгенлени джанлары бла джукълагъан-
ланы джанларыны сёлешгенлери емда тюбе-
генлери кертиди. Ёлюм джокъ болуп кетген
деген бир зат тюйюлдю, адамны джаны бир
дуниядан башха дуниягъа кёчеди.
Хаким алъмус тадрак китабындан
94
124-чю соруу: Тюш неди, тюшде кёрген
затла бла джашауда амал етсе боламыды?
ДЖууап: Тюш ол адамны джукъусунда кёр-
ген затларыды, тюш кёрмеген адам джокъду,
алай джукъудан уяннгандан сора аны есинде
тутмагъанла, бардыла. Тюшге еки тюрлю
къараргъа керекди, бири ийнанмакълыкъ
джаны бла, бири да билим джанындан. Ий-
нанмакълыкъ джанындан тюшге къарасакъ 3
тюрлю тюш барды.
1. Рахмани - керти тюш
2. Шайтани - ётюрюк тюш
3. Кюндюз болгъан ишле акъылында къа-
лып, кече аны тюшюнде кёреди.
Рахман тюшле, уллу Аллахны къууандыр-
макъ неда къоркъутмакъ ючюн мёлеклени
арачылыгъы бла джукълагъанланы джанлары-
ны илхам етген тюшледиле. Бу тюшле бла уллу
Аллах адамлагъа бир иш билдиреди, неда
келлик заман бла байламлы бир ишни кёзле-
рине кёргюзтеди, быллай тюшлени юсюнден
КЪуранда айтылгъан хапарлагъа къарасакъ,
Ибрахим (АСАБ) файгъамбар джашы Исма-
илны (АСАБ) тюшюнде сойгъаны, Юсуф
гъалейхиссаламны тюшю, бизни сыйлы Фай-
гъамбарны (АСАБ) худайбия урушун алгъа-
дан тюшюнде кёргени, быллай рахман керти
тюшле кёп заманда абдезли, дуалы джукълар-
95
гъа джатхан адамгъа кёрюнеди, неда ертден
намазны аллы бла, окъугъанлай къалкъыса,
неда сыйлы кечеледе, къадар, байрам, бай- ;
рым кече кибик, истихара намазны етип
джатса. Бу керти тюшлени юсюнден файгъ-
амбар (АСАБ) былай айтды: "Керти тюшле-
ге ийнанмагъан адам Аллахха неда ахырат-
ха ийнанмагъан кибикди". Башха бир
хадисде
да мен ёлгенден сора Файгъамбар (АСАБ)
келлик тюйюлдю умметиме файгъамбарлыкъ
аламатларындан 100-ден 46-сы болгъан кер-
ти тюшлени къояма. Шайтан тюшле: адам-
ланы къоркъутуп, алагъа аман сагъышла ет-
диредиле, бу тюшле шайтан кёргюзтген ки-
бик тюшледиле. Сёз ючюн, бир бийик джерден
джыгъылгъан неда итле талагъан кибик зат-
ладыла. 3-чюсю хар кюнде кесини джарсыу-
ун тюшюнде кёре тургъан кибик, сёз ючюн:
кюндюз бир муратыны юсюнден сагъыш етип
джукълагъанлай, тюшюнде кёрмек. КЪысхасы
ач тауукъ тюшюнде тары бюртюк кёрюр,
деген кибикди. Бу тюшлени бир магъанасы
болмагъаны кибик, анда-мында аз бир затла
тюз келип къалыргъа да болурла.
Имам Наблуси китабындан.
96
23.АШУРА-МАУЛИД
125-чи соруу: Ашура не затды ол кеси да къайсы айдады?
ДЖууап; Бюгюн битеу муслийман дуния-
сыны календарында (орузламасында) еки тарих барды: 1-си
милади, 2-чи хиджри, еки тарих да файгъам-
барла (АСАБ) бла байламлыды. Биринчи
ГЪыйса файгъамбарны (АСАБ) тууулгъаны
бла байламлыды, екинчиси Мухаммат фай-
гъамбарны (АСАБ) Маккадан Мадинагъа
кёчгени бла байламлыды. ГЪыйса файгъам-
барны (АСАБ) тууулгъаны бла башланнган
тарихге милади, Мухаммат файгъамбарны
(АСАБ) Маккадан Мадинагъа кёчгенлиги
бла башланнган тарихге хиджри дейдиле.
Милади календаръ бла джыл 1-чи январъда
башланады, хиджри календаръ бла да джыл
Мухаррам айында башланады. Маккадан
Мадинагъа биринчи бир белек адам хидж-
рат етгенде муслийманла ол заманны джылны
биринчи айы, деп къабыл етедиле ол да Му-
харрам - айды. Бу айда кёп ахшы затла бол-
гъаны ючюн тарихде муслийманла джылны
биринчи айы деп къабыл етдиле. Риуаятлагъа
къарасакъ бу айны 10-чу кюнюнде ашураны
башланнганы деп ангылайбыз, ол кюн Адам
файгъамбарны (АСАБ) тобасы къабыл етил-
97
генди, фиргъауун тенгизге батып, Муса фай-
гъамбар (АСАБ) ол кюн къутулгъанды. Нух
файгъамбар (АСАБ) дунияны суу башанда
ол кюн къутулгъанды бу сейирлик ишлени
барысы да Мухаррам айны 10-чу кюнюнде
болгъандыла. Ашура арапча бир сёздю ол да
10-чу кюн деген магъанады. Халкъ да ол се-
бепден 10-чу кюнде Нух файгъамбарны
(АСАБ) заманында болгъан ол сейирлик, та-
маша ишле ючюн бу кюнню джюреклерине
джууукъ етип белгилейдиле. Нух файгъамбар-
ны (АСАБ) кемеси суудан къутулуп джерге
чыкъгъан кюнню, кемеде болгъан Аллахха
ийнаннган адамланы къалгъан мирзеулерин
бирге джыйып, Аллахха шукур ючюн хантус
етдиле. Ол себепден битеу муслийман дуния-
сында ол болгъан ишлени еслерине тюшюрюп,
ашура хантус биширедиле. Бу ашура хантус-
ну биширгенлери бла исламда Аллахха ий-
наннганла болгъан уллу бир иш бла есгери-
леди. Ол хантусну тийре- къоншугъа юлеше-
диле емда ол заманда адамланы джюреклерин-
де бир ырахатлыкъ болады. Бу ашура хан-
тусну ислам дин ет деп да буюрмайды, етме
деп да айтмайды, етсенг джюрегинге бир сал-
къынлыкъ аласа емда сабийлеге, джаш тёлю-
ге бир юлгю болады деп ангыларгъа керек-
ди. Ашураны джети тюрлю мирзеу бла етмей
джарамайды деген шарт джокъду, къолунгда
ненг бар есе да, аны бла джарашдыраса. Му-
хаммад файгъамбар (АСАБ) ол кюн бла бир-
ге аллында неда ызындан келген бир кюнню
къошуп ораза тута еди, къолундан келгенле
ол кюн ораза тутсала игиди, сууапды.
Халил Гонанч. Фатуала китабындан
126-чы соруу: Маулид неди, биз Файгъам-
барны (АСАБ) туугъан айында Маулид етебиз.
Маулидни магъанасы джокъду дейдиле, ол тюзмюдю?
ДЖууап: Маулид не фарз, не уаджиб, не
суннет тюйюлдю. Файгъамбар (АСАБ) ёлген-
ден сора чыкъгъан бир адетди, къайсы тарих-
де чыкъгъаны да белгили тюйюлдю.
Сахауй деген алимни айтханына кёре,
Файгъамбар (АСАБ) ёлгенден сора 4-чю
ёмюрде чыкъгъанды. Ибн ДЖаузи деген алим-
ни айтханына кёре, 7-чи ёмюрден сора, Ер-
билъ патчахны Музафар абу Сагъид адет
етип чыгъаргъанды. Ибн Хаджар алъ Аскъа-
ланий маулидни юсюнден былай айтханды:
Файгъамбарны (АСАБ) заманында, Файгъ-
амбардан сора асхабаланы заманында да ма-
улид болмагъанды. Ол Файхамбардан
(АСАБ) сора чыкъгъанды. Маулидни иги
джанлары барды. Маулидни иги джанларына
98
99
бир кючлю шарт тапдым деген ибн Хаджар
алъ Аскъаланий былай айтханды: Бухари
бла Муслимде джазылгъандыла, Файгъамбар
(АСАБ) Мадинагъа келген заманда чюйют-
люлени ашура кюню ораза тутханларын кёр-
дю, аланы ораза тутханларыны себебин сор-
гъанда былай айтдыла: бюгюн Аллахны фир-
гъаунуну тенгизде батылгъан кюнюдю. Му-
саны да фергъауундан къутулгъан, кюню-
дю дедиле. Аны ючюн Аллахха шукур етип
бюгюн, ораза тутабыз. Файгъамбар да
(АСАБ) алагъа былай айтды: "Биз аладан
есе Мусагъа джууукъбуз, ала бир кюн ораза
тута еселе, сиз алагъа ушамаз ючюн ол кюн-
ню не аллында неда ызындан бир кюн къо-
шуп еки кюн тутугъуз". Мындан биз ангы-
лайбыз, Файгъамбарны (АСАБ) тарихи уну-
тулмаз ючюн, муслийманлагъа не ючюн джи-
берилгени емда не бла келгени, миллетле ес-
гере турур ючюн маулид етген сылтау бла
джыйылып дин исламны тарихин юйретгенни
уллу файдасы барды, ол маулидни иги джаныды.
Маулид айны ичинде уа къалгъан алай-
дан да артыкъ бу айтылгъан затланы ете тур-
сакъ тийишли болур. Былайда Файгъамбар-
ны (АСАБ) кесини айтханын есгерейик. "Сиз
мени христианла ГЪыйса Файгъамбарны
100
(АСАБ) махтай кетип, Аллахха тенг етгенча
алай етмегиз. Сиз манга айтыгъыз, ол Аллах-
ны къулуду емда келечисиди деп". Бу
хадисге
кёре джыйылыулада кеси айтхандан артыкъ
затны етерге еркинлигибиз джокъду.
Муснад Насаъи
24.ТЮРЛЮ
127-чи соруу: Уллу кёллюге дин къалай къарайды?
ДЖууап: Уллу кёллюлюк - ол кесин баш-
халадан бийик - уллу кётюрюудю. Аллах
Тагъала сыйлы КЪуранда Лукъман суураны
- 18-чи аятында былай айтады: "Уллу кёллю
болуп адамладан кесинги бетинги бир джаны-
на бурма, джерни юсюнде кесингден башха-
ланы кёрмей джюрюме, нек десенг, Аллах кес-
лерине сюйюннгенлени сюймейди. Абдуллах
Ибн Машуд (ААЫБ) Файгъамбардан
(АСАБ) айтды: ДЖюрегинде букъучукъ тенг-
ли бир уллу кёллюлюгю болгъан джаннетге
кирмез. Файгъамбар (АСАБ) бу сёзлени айт-
хандан сора, Маали бин Мирара (ААЫБ) де-
ген бир асхаба Файгъамбаргъа (АСАБ) айт-
ды: " Расулуллах адам кийимини, чурукъла-
рыны да ариу болурун сюеди". Файгъамбар
101
(АСАБ) айтды: "Уллу Аллах ариуду, ариу-
лукъну сюеди. Уллу кёллюлюкню, кертини
къабыл етмегенни емда адамлагъа кесин тенг
етмегенни сюймейди."
Муслим.
Саляма (ААЫБ) айтады: Бир адам Фай-
гъамбарны (АСАБ) аллында сол къолу бла
аш ашады, Файгъамбар да (АСАБ) ол адам-
гъа ашны онг къолунг бла аша деди. Ол адам
а уллу кёллюлюкден, ашаялмам деди. Файгъ-
амбар да (АСАБ) ашаялмай къал деди. Бы-
ланы барын да кёрюп тургъан Саляма ол
адам онг къолу бла ашаялмазча болуп къалды деди.
Хариса бин Уахб (ААЫБ) Файгъамбар-
дан (АСАБ) айтады: "ДЖаханимликлени сиз-
ге билдирейим, ала къаты джюрекли, малын
Аллах джолунда бермеген уллу кёллюледиле".
Бухари, Муслим.
128-чи соруу: Кесилген тауукъну тюклерин
тынч алыр ючюн ичин чыгъарыпмы, огъесе
чыгъармаймы исси суугъа сугъаргъа керекди?
ДЖууап: Абу - Ханифа (ААЫБ) масха-
бында уллу алимлеринден бири, ибн Нуджай-
им (ААЫБ) былай айтды: тауукъ кесилип,
ичин чыгъармай, исси суугъа салынса, тау-
укъну ети таза болмаз, тюзю алгъа ичи чыгъ-
арылыр, ызы бла суугъа салынып, тюгю да алай алыныр.
Фатуа хиндия китабындан
129-чу соруу: Бир къауум адамла кеслери-
ни къыйналып джашагъанларын кётюралмай:
"Былай джашагъандан есе ёлгенибиз игиди,
дей-
диле", алай айтыргъа джарамайды?
ДЖууап: Бу соруугъа джууап бергинчи,
алай айтхан адамланы биринчиден иманла-
ры къарыусуз болуп, шайтан да аны бла фай-
даланып, Аллахха ассы сёзлени сёлешдирге-
нин айтыргъа керекди. Биз кесибиз джашагъ-
аннымы, огъесе ёлгеними хайыры болгъанын
билмейбиз. КЪадар, буйрукъ Аллахны къо-
лундады, джазыу етген олду. Аны ючюн Фай-
гъамбар (АСАБ) ёлюмню излегенни терсге
санайды емда ол ишге тыйгъыч салып, бы-
лай айтды: "Сизни биригиз кесине келген
за-
рандан, палахдан къыйналып, ёлюмню тиле-
месин. Бир джукъ айтырыкъ болса, былай ай-
тып дууа етсин: Я, Аллах манга хайырлысы
бу дунияда джашау есе, джашау бер- ёлген хай-
ырлы есе, ёлюм бер" дерге еркинлиги барды.
Бухари, Муслим.
130-чу соруу: Атабыз, анабыз бизни ёсдюр-
дюле, ала ёлгенден сора биз алагъа не етсек игиди?
102
103
ДЖууап: Вир асхаба Файгъамбаргъа
(АСАБ) былай сорду: "Атам, анам сау за-
манда борчум бар еди, ала ёлгенден сора
алагъа борчум неди? Файгъамбар (АСАБ)
былай айтды: "Алагъа Аллахдан рахмат ти-
лемек, дууа етмек, осуятларын толтурмакъ,
аланы джууукъларына хурмет етмеклик ала
ёлгенден сора борчунгду".
Ибн Маджа.
131-чи соруу: Тас болгъан малгъа бёрю
аууз байлайдыла. Динде анга къалай къарайдыла?
ДЖууап: Дууа гъыйбадатны кесиди деген-
ди Файгъамбар (АСАБ). Ол бу сёзден не му-
рат етгенди, бу сёзню иги ангыларгъа керек-
ди. Амалсыз болгъан адам ким болса да, ке-
син ол къыйынлыкъдан къутхарыргъа бир
амал излейди. Малы тас болгъан адам да
юйюнде амалсыз халдады. Ол халин кетерип,
юйюнде ырахат болур ючюн излеген бир
амалды, Берю-аууз байлатыу. Бичакъны
аузуна окъугъандан халыны тюйюмчек етген-
ден бёрюню не итни аузу байланмайды. Алай
малны иеси юйюнде тынч джукълайды, ерт-
тенликде уянса малын бёрюле - итле талагъ-
анын кеси кёрюр. Сиз айтыргъа боллукъсуз:
"Хар не да дууа бла бола есе, бу нек болмай-
104
ды",- деп. Тюзю алайды хар заманда да дууа
къабыл болур деген ышаныулукъ джокъду,
ол бичакъгъа окъуу да шарт болур деялмаз.
Алгъа не амалыбыз бар есе да етебиз, сора
умутубузну битген джеринде Аллахха дууа
маджбурду. ДЖарсыуу болгъан муслийманны
бек ахыр да етериги да олду.
Халил Гененч фатуа китабындан
132-чи соруу: Гюнях емда сууап не затды?
ДЖууап: Файгъамбаргъа (АСАБ) гюнях
не затды деген соруу сорулду. Файгъамбар
(АСАБ) былай джууап берди: "Гюнях деген
джюрекге ишек салса емда кёкюрекге тарлыкъ
салгъан бир затды. Бир иш етип, ол сени джю-
регинге ишек салса, ол ишни етме анда гю-
нях болур. Сууап деген да ол етген ишингден
джюрегинг тынчлыкъ тапса емда къууанса -ол да сууапды.
Ахмад бин Ханбал.
133-чю соруу: - ДЖууукъларым бардыла,
мен алагъа барып-келип турама, игилик етеме,
ала у а манга келмейдиле, аманлыкъ етедиле.
Мен да алача етсем джараймыды?
ДЖууап: Файгъамбаргъа (АСАБ) биреу-
лен бу сорууну сорду. Файгъамбар (АСАБ)
"Угъай, сен аланы зор бла келтираллыкъ
105
тюйюлсе, сен игилик джанын тут, алагъа иги-
лик ет, алай етсенг Аллаху Тагъала алагъа
къаджау, санга уа болушлукъчу боллукъду.
Алай етгенинг алагъа исси кюл ашатханча-
ды. Аллах алагъа къаджау санга бир болушлукъчу берликди.
Муслим.
134-чю соруу: Аурууну берген Аллахды,
иги етген да Аллахды алайесе дин бла дохтургъа баргъан къалайды?
ДЖууап: - Бир елли Файгъамбаргъа
(АСАБ) сорду: "Я Расулаллах аурусакъ дар-
ман ишлетейикми? Файгъамбар (АСАБ) ай-
тды: "Дарман алып файдаланыгъыз. Аллах
бир ауруу берсе аны дарманын да береди,
алай ол дарманны биреу биледи биреу бил-
мейди." Термизини китабында да былай джа-
зылады, Файгъамбаргъа (АСАБ) еллиле сор-
дула бу сорууну. Файгъамбар (АСАБ) джу-
уап берди: "Ей, Аллахны къуллары дарман-
ны файдаланыгъыз, Аллах джаратхан хар
ауруугъа да бир дарман джарайды, джангыз
бир ауруудан къалгъанына, ол да къарт-
лыкъды", - деди Файгъамбар (АСАБ). "Я Ра-
сулуллах бу алгъан дарманларыбыз Аллах-
ны джазыуундан бир затны тюрлендирирми?
Файгъамбар да (АСАБ)-" ол алгъан дарман-
106
ларыгъыз да Аллахны джазыуундады."
Ибн Маджа, Термизи
135-чи соруу: Адетге кёре кеси сабийин ер-
келетмек къартланы аллында айыпды, динде уа къалайды?
ДЖууап: Абу Хурайра (ААЫБ) айтды:
Файгъамбар (АСАБ) бир кюн къызы Фати-
матны джашы Хасанны (ААЫБ) уппа етди,
алайда аны Акъра бин Хабис (ААЫБ) кёр-
дю да, мени он сабийим барды алай бирин
да бир кере да уппа етмедим, деди. Файгъам-
бар да (АСАБ) Уллу Аллах сени джюрегинг-
ден мархабатны алды есе, мен не етейим, -
деди. Рахматы болмагъаннга рахмат етилмез.
Бухари Муслим.
136-чы соруу: Базманда алдагъан, хыйла етгеннге дин не дейди?
ДЖууап: уллу Аллах сыйлы КЪуранында
Худ сураны - 85-чи аятында былай айтады:
"Худ кесини къауумуна айтады: Ей, къауу-
мум базманда алдамагъыз, тюз тартыгъыз,
биреуню хакъын кем етмегиз". Уллу Аллах
дагъыда сыйлы КЪуранында айтады, "Ёлчеу
бла базманда алдатханланы халлары бек джа-
зыкъды, ала кеслерине ёлчелеп тартып алгъ-
ан заманда бек тынгылы етедиле башхалагъа
107
ёлчелегенде, тартхан да кем етип бередиле,
была бир уллу кюнде - КЪыяматда тирили-
ликлерин билмейдиле, ол кюн адамла Аллах-
ны аллында турлукъдула.
(Сура мутаффифин аят 1-6)
Бу аятлагъа кёре динде базманда, ёлчеу-
де алдагъан харамды, бек уллу гюняхды.
137-чи соруу: Иман не затды, аны бар-
лыгъы къалай белгили болады?
ДЖууап: Файгъамбаргъа (АСАБ) иман не
затды деп сорулду. Файгъамбар (АСАБ) бы-
лай джууап берди. Етген сууапларынг сени
къууандыра еселе, етген гюняхларынг а ин-
джилте есе, сени керти иманынг барды.
Ахмад бин Ханбал.
138-чи соруу: Нюзюр неди? Ол исламда бармыды?
ДЖууап: Нюзюр борч болмагъан бир зат-
ны, кесине борч етмекди. Бу ишим болса, бу
ауруудан къутулсам, бир къой соярма неда
бир къауум кюн ораза тутарма десе, бу ню-
зюр болур. Ол айтхан затларындан къутул-
гъандан сора нюзюр етгени тенгли бир ора-
за тутады, къурман етеме деп, сёз берсе, къур-
манны сояды, етин да факъырлагъа юлеше-
ди, ол етден кеси ашаса, ашагъаны тенгли
108
бирни ахчасын факъырлагъа береди.
Нюзюрню да белгили шартлары барды:
нюзюр етилген зат фарз неда уаджиб болур-
гъа керекди, сёз ючюн: ораза, хадж неда къур-
ман кибик. Ол нюзюр етген адамда, нюзюрюн
джерине джетдирирге къарыуу болургъа керек-
ди. Нюзюр етилген затны джерине келтирирге керекди
Абу - Талиб Макки (ААЫБ) деген бир
уллу алимни айтханына къарайыкъ. Алимле-
ни бири тюшюнде бир Аллахны тюз къулун
ёлюп кёрдю да, анга сорду: ахыратдагъы ха-
лынг къалайды, ол да джууап берди. Аллах ман-
га джаннет насып етди, алай дараджам бек
ениш-
геде къалды. Сени бир тюз къул деп биле едик,
санга не болду? Ол адам айтды: "Мени Ал-
лахха берген бир нюзюрюм бар еди аны дже-
рине келтиралмай ёлдюм, ол себепден дара-
джам енишгеде къалды".
Фатуа Хндия китабындан
139-чу соруу: Кесини керегинден уллу, ар-
тыкъ, ариу юйле ишлегеннге дин къалай къарайды?
ДЖууап: Кесини кереги тенгли бир рахат
юй ишлемек суннетди. Алай керегинден кёп
юйню ичин да тышын да ариу етип, къоншу-
лагъа, джууукълагъа махтанмакълыкъ а кера-
109
хатды емда тёгерегинде джашагъан джарлыла
болуп хар юйге къарап, джюреклери къыйна-
лып турсала харамгъа джууукъ керахатды.
Кесини керегинден юйню уллуракъ етип, ар-
тыкъ отоуларын фатаргъа берсе сууапды.
Фикъх ислам китабындан
140-чы соруу: Бир къауум адамла динни
юсюнден сёлешселе, асыры къаты айтадыла,
алагъа тынгыласакъ, бир умут да къоймады-
ла, биз кимге тынгылайыкъ да не етейик?
ДЖууап: Бу соруугъа сыйлы КЪурандан,
хадиследен джууап берсек иги болур. Муслий-
манны сёлешгенинде, олтургъанында, тургъ-
анында, ачыуланнганында ёлчеу КЪуран
болса, аны магъанасы болур. Ёлчеу КЪуран
болмагъан адамны сёлешген сёзлерини бир
магъанасы да джокъду. Сыйлы КЪуранда
Алъ-гъимран сурасыны 159-чу аятында ай-
тылгъан сёзлеге бир къарайыкъ.
"Ей, Мухаммад сен къаты джюрекли бол-
са единг, ишек джокъду, сени джанынгдагъыла
чачылып кетер едиле". Фуссилат сурасыны
34-чю аятында да уллу Аллах былай айтады:
"Игилик бла аманлыкъ бир тюйюлдю, сен
аманлыкъны бек ариу халда аны тый, сен ол
заманда кесинг кёрюрсе сени бла душман-
лыкъ джюрютген адамла шуёх болурла". Дин-
110
ни ангылатхан адам ким болса - болсун къа-
лай ангылатырыгъын бу Та-ха сурасында 43-
44-чю аятларында Аллаху Тагъала Муса
файгъамбаргъа (АСАБ) былай айтды:
"Ей, Муса Фиргъауннга бар, керти да ке-
син бек кётюрген болду, анга джумушакъ сёз
сёлеш ол не сени сёзюнге тынгылар, неда Ал-
лахдан къоркъур", демек. Муслийман адам бу
аятлагъа къулакъ салса динни къалай ангы-
латырыгъын билир, адамла да анга тынгы-
ларла, бюгюн исламны ангылатыргъа изле-
ген муслюманларыбыз, ол заманда Фиргъа-
уундан аман тюйюлдюле. Муну ол динни ан-
гылатхан адам биринчи кеси ангыларгъа ке-
рекди. Кертиди, муслюман къаштюй, къаты-
джюрек болмаз, хар сёзюнде, хар ишинде хый-
сап берлигин билген муслийман аятланы
неда хадислени кёргюзтген джолундан чыкъ-
маз. Кесини муслийман къарындашына угъай,
иманны тышында къалгъанлагъа да ыша-
рып, татлы тилин исламны ангылатханда бир
къылыч кибик къулланыргъа керекди. Алай а
биреу исламны къаты айтханлыкъгъа биз
умутну юзмезге керекбиз. Зумар сурасыны 53-
чю аятында умутун юзген къуллагъа былай
айтылады: "Ей, Расулум сен былай айт, гю-
нях етгенде чегинден ётген къулларынг
Аллах-
ны рахматындан умутну юзмесинле. Аллах
111
ширк неда динден къайтхандан башха гю-
няхланы барын да кечер. Ишексиз Аллах джа-
зыкъсыныучуду емда джан аурутуучуду". Бу
сыйлы аят умутсузлагъа емда къаты сёлешип
муслийманланы къоркъутханлагъа джууап бе-
реди. Тоба (тауба) ешиги джабылмагъанды, бу ешик
хакъны ешигиди, халкъны ешиги тюйюлдю.
Бу ешик тоба етип келген хар адамгъа, хар
муслийманнга ачыкъды. Бу ешикни киши да
джабаллыкъ тюйюлдю. Бир уллу алим былай
айтханды: "Ей, адам кел, ким болсанг да кел,
бу ешик умутсузлукъ ешиги тюйюлдю, умут
ешигиди, кел ентда да- кел". Бу кел деген
ауаз
сени джаратхан, сени сюйген, санга джаны
ауругъан рахман болгъан уллу Аллахны
ауазыды. Бу ауазгъа къулакъ сал. Енди гю-
няхлы муслийманланы етериги буду, мен сени
амалсыз къулунг билип да - билмей да кёп
гюняхла етдим, мен сени бетинге къарар ха-
лым джокъду, алай башха барыр джерим да
джокъду сен мени гюняхларымы кечмесенг мен
халек болдум деп тоба етмекди. Ол заманда
уллу Аллах рахмат джауунлары бла бизни
джууундурур, умутсузла Аллахха таукел етер-
ле, Аллах да сёз берген джаннетине кийирир.
Исламда таблигъ китабындан.
141-чи соруу: Аракъы алып - сатып тургъанны исламда хукъмусу неди?
ДЖууап: Ичги ичген къалай харам есе да
аны алып, сатып тургъан да аны кибик ха-
рамды. Сыйлы КЪуранда аны харам болгъ-
аны Май да сурасыны 90-91 -чи аятында
ачыкъ джазылады. Файгъамбар да (АСАБ)
хадисинде былай айтады:
"Аллахны Расулуъ(АСАБ) ичгини себе-
би бла он адамгъа налат айтханды: "Ич-
гини чыгъаргъан, чыгъартхан, ичген, ташыгъ-
ан,. ташытхан, къуйгъан, къуйдургъан, сат-
хан, аны ахчасын ашагъан емда ахча берип алдыргъан".
Имам Темризи
1.Файгъамбар сагъынылгъандан сора
ызыбла "АСАБ" дегенни магъанасы-Аллахны саламы анга болсун
(А.С.)
2.Хар соруугъа джууап бергенде, джууапны
(хадисни) тюзлюгюне далилге ызыбла кимден
келгени берилгенди. (А.С.)
Интернет версийон хазырлагъан Сылпагъарланы Ахмад март 2004дж