Musliman adamğa
bek kerekli borçla.
Redaktor:
Ebzelanı Abuüsuf Huseynulu
Basmağa caraşdırğan:
Oruslanı Umar İshaqulu
Üçköken el
Qaraçay-Çerkes Cumhuriyeti 1998c
1 kesegi (namaznı zamanıbla
farzları)
Lya ilyaha illyaLlahu - mag’anası:
Canñız bir Allah bolmasa, başha türlü bir
tuqum Allah coqdu.
Ne kökde, ne cerde birden başha İe coqdu,
onowçu coqdu, caratıwçu coqdu.
Har qayda da, har zamanda da bolub turğan, nögeri
bolmag’an, teñi bolmag’an, ne kökde ne cerde
cuqg’a uşamag’an, neda aña cuq uşamağan, bir
Ullu, Küçlü, Sıylı, duniyanı barısını da onowun etib
turg’an - Allahdı Ol.
Üydegisi da bolmag’an: caşı, qızı, üy biyçesi,
ne da atası, anası da bolmag’an - cuqdan da
tuwmag’an ne da andan cuq da tuwmag’an - Allahdı Ol.
Cer üsüne adam ulu quralg’anlı adamla keb
türlü zatlağa tabınıb, qulluq etib kelgendile.
Adamnı "Allah" da etgendile, söz üçün
hristianla bügün da Ğıysağa "Allah"-, deb, tabınıb
turadıla.
Otha, suwg’a, künñe, culduzlağa, canıwarlağa,
dağı da anı kibik caratılg’an zatlanı Allah
etib, alağa qulluq etib kelgendile adamla.
Andan sora hanla, biyle, patçahla, prezidentle,
naçalnikle da - ala aythanña boysunub, Allah
aythanña boysunmasañ, alağa tabınñan kibikdi.
Allahnı colun, dinin, ne keleçisini aythanın
san etmey, tüz bardırmag’an afendige boysunub,
anı ızından barıw da, sorub igi bilmey (afendi
aytdı - boldu, deb), allay afendini ızından barğan
da aña tabınñan kibikdi.
Bir adam Qur'an, hadis aythan deb, ol colnu
izlemey, kesi aqılın aytıb, kesini kölüne kelgenni
örge salıb:"Men bılay caratama, men bılay süeme,
meni kölüme bılay keledi deb, dinden dalil izlemey,
turuw - ol da kesi-kesine tabınñan, baş urg’an
boladı.
Ol adamnı "Lya
ilyaha illyaLlah", - degen sözü buzuladı.
Anı kibik rıshını, baylıqnı "Allah" etgönle
da
köbdüle. Aña mıllık atıb, canları aña
kirib, Allahnı buyrug’un etmey, som-şay bolsa -
anı bag’alı körüb caşay ese, ol adamnı
saylağanı duniya maldı, Allah tüldü.
Ma bılay dag’ıda keb türlü zatlanı adam duniyada
bağalatadı.
Ol neni bag’alı körse, nege sıy berse, neni örge
salsa - tabınñan zatı ol boladı. Allay adam
muslimanña sanalmaydı.
Quru bir Allahha iynanıb, anı sıylab,
aythanından çıqmazg’a küreşib, buyrug’un
toltururğa izleb, uyalıb, qorqub, allında süelirin
da unutmay, cuab berligin da esinden ketermey
caşag’an adam - bir Allahha iynanñan, Musliman
oldu.
Lya ilyaha illyaLlah degen
sözü tüz boladı.
İman degen - iynanmaqdı. İman üynü tübün -
fundamentin caraştırğan kibikdi. Allahha etgen
qulluqları - anı üsüne qala işlegen kibikdi.
İynanmaqlığı bolmağan adamnı qullug’u,
aşhılıq etgeni qabıl bolmaz.
Oülub keter, hawada üy işlerge caramag’an kibikdi.
Allahdan Fayp’ambar ne buyruqla keltirgen ese:
halalğa - halal deb, haramğa - haram deb, farızg’a -
farız deb, uacibge -uacib deb, iynanırg’a borçdu.
Alay iynanmağan kyafır bolur.
Aqıl - balıq bolğan, mu'min musliman adamg’a
şariatda segiz zatnı bilirge da, tıyınçlıların
eterge, tıyınçlıların etmezge da kerek boladı.
Ala neledile deseñ:
1.Farız. 2. Uacib. Z.Sünnet. 4. Mustahab. b.Mubah.
6.Haram. U.Kerahatun tahrim. v.Kerahatun tanzih.
1.Farız degen -Qur'an bla, fayğambarnı
hadisi bla
begigen zatha aytıladı.
İman-islamda aytılg’an farızla kibik.
Farıznı bilmek da, iynanmaq da, etmek da farızdı -
qatı borçdu. Aña iynanmağan kyafır bolur.
Kyafırlanı barlıq cerleri cahanimdi.
2.Uacib degen - farızdan alaşaraq
borçdu. Aña
iynanmağan kyafır bolub qalmaydı.Etmegen adamğa
azab tıyınçlı boladı.
Z.Sünnet degen-
fayğambardan kelgen, adam
ömüründe bir-eki kere bolmasa qoymağan zatladıla.
Alanı etgen suablı bolur.
Amalı bola turğanlay, sansız etib qoyğan,
fayğambarnı şafağatından quru qalırg’a sebeb
bolur.
4.Mustahab degen
- etseñ suwab bolğan, etmeseñ da
günahı, ayıbı da bolmağan zatladıla.
b.Mubah degen
- etseñ da suwabı coq, etmeseñ da
günahı bolmag’an zatladıla. Uwg’a barg’an kibik,
aşag’an-içgen kibik, bek kerekli bolmag’an zamanda.
Bek kerekli bolsala, bılanı eterge borç bolub
qaladı, halek bolmaz üçün.
b.Haram degen
- Qur'an bla Fayg’ambarnı sözü bla,
begigen zatladıla. Haramğa haram, deb iynanmağan
kyafır bolur.
Ne kibik deseñ: kyafırlıq sözle kibik, halalnı-
haramnı bilirge izlemegen kibik, araqığa halal
degen kibik, caman qılıqla kibik, Qur'an kitab
aythança cürümegen kibik, zarlıq kibik, ullu
köllülük kibik, adamlag’a subaylıqğa din tuthan
kibik, Allahnı buyruqlarında qızğançlıq etgen
kibik, zıraflıq kibik, ötürük aythan kibik, adamnı
ızından söleşgen kibik, ziyna etgen kibik, öksüznü
haqın aşag’an kibik, adam haq aşağan kibik,
amanatha hıyanat etgen kibik, adam haq aşağan kibik,
ne tuqum da adamg’a zıyanın (hatasın) cetdirgen
kibik, dag’ıda allay zatla kibik - bıla barı da
haramdıla.
Haramnı etgen cahanim azabha tıyınçlı bolur,
haramlığına iynanmag’an kyafır bolur. Haramlanı
etmey, kesin saqlag’an suablı bolur.
7.Kerahatun tahrim degen - namaznı
uaciblerin
qoyg’an kibik, g’ayıt namaz etmey qoyg’an kibik,
qurman etmey qoyg’an kibik, sünnet namazlanı
qoyg’an kibik zatladıla.
b.Kerahatun tanzih degen
- anı etmegen günahlı
bolmaz, aña ayıb etilir. Anı da etmezge kerekdi .
Çıçhandan, kişdikden qalğan zatnı içgen kibik,
namaz qılğan zamanda, közlerin başın sallıq
cerinden başha cerge qarathan kibik, qarıuwndan
kele turğanlay, namaznı içinde sünnetlerin qoyg’an
kibik. Kerahatun tanzih degenni mag’anası ceñil
kerahat demekdi.
Namaznı farızları onekidi. Altısı namaznı
tışındadı.
Em alğa namaznı uahtısın bilirge kerekdi.
Namaznı uahtısı kirmegenley, namaz qılsa
cararıq tüldü.
ERTDEN NAMAZNI ZAMANI.
Ertden namaznı zamanı tañ belgi bergenden
tebreb, kün em miyik tawğa tiyginçi boladı.Ol
zamannı içinde suwab namaz eterge kerahatdı.Quru
ertden namaznı sünnetlerin, farızın eterge
caraydı. Tölew namaz eterge da caraydı.
Kerahat uahdıla üçdüle; ertden bla kün çıqg’an
zaman, künortada kün tohtag’an zaman, ekindide kün
bathan zaman. Em miyik cerge kün tiyse, ertden
namaznı zamanı ozadı, kerahat uahtı kiredi.
Kerahat uahtını artı, kün çımmaq bolub tiyse,
boşaladı. Ertden namaznı eterge sıylı közüwü -
arlaqdag’ı tanılırça bolsadı. Kerahat uahtıda ua
ne türlü namaz da caramaydı, canazı da,
Qur'andan sacda ayat oqug’an üçün sacda da. Kün
aq tiygenden başlab, kün başıbızg’a kelginçi
qulluq uahtı boladı. Qulluqda tölew namaz da,
suwab namaz da qılırğa boladı on eki sag’atha deri.
Oneki sağatdan oneki sag’at bla otuz minutha deri
kerahat uahtı boladı, cay zamanda Qaraçayda.
KÜN ORTA NAMAZNI ZAMANI.
Künnü aralığında har zatnı kölekkesi qısha
boladı. Kün başıbızdan arı canlab, kölekkele
sozula tebregenden başlab , tüz cerde, tüz süelgen
zatnı kölekkesi künnü aralığında kölekkesinden
tışında kesi teñli eki bolg’unçu künortanı uahtısı
boladı.
EKİNDİ NAMAZNI ZAMANI.
Har zatnı kölekkesi, künnü aralığında
kölekkesini tışında, kesi teñli eki bolğandan
başlab, kün bathınçı boladı.
Ekindini qılırğa sıylı közüwü kün sarğala
başlab, qızarğınçı boladı. Ekindini uahtısını
içinde suwab namaz qılırğa kerahatdı.
Kün qızarğınçı tölew namaz qılırğa
caraydı. Kesin ekindini, kün batarğa cuwuq bolub,
qızarsa, da caraydı qılırğa. Başha namaz a
caramaydı.
Canazı namaz da, aşham uahtı kirginçi kerahat
boladı.
AŞHAM NAMAZNI UAHTISI.
Aşham namaznı uahtısı, kün em miyik cerden
bathandan başlab, tögerekni qalayı da birça
qaralğınçı boladı.
Aşham namaznı eterge sıylı közüuwü - uahtısı
kirgenley boladı. Aşhamnı uahtısında ne türlü
namaznı da eterge caraydı.
CASSI NAMAZNI ZAMANI.
Cassı namaznı uahtısı köknü har qalayı da
birça qaralğandan başlab, tañ belgi berginçi
boladı.
Cassı namaznı eterge sıylı zamanı keçeni üçden
biri ketse boladı.
Cassını uahtısında ne türlü namaz da caraydı.
Namaznı farızlarını tış altısından birinçisi
- uahtını bilmek.
Ekinçisi -
namaz qılğan ceri, sanları, kiyimi har
ne türlü kirden taza bolmaq.
Üçünçü farızı - abdez almaqdı.
Törtünçü farızı - awratın
cabmaqdı. Er-kişini
awratı kindiginden tobuğuna deriçidi. Namaz etgen
zamanda anı cabarğa farızdı.
Vaş erkinligi bolmag’an tişirıwg’a (qarawaşha)
da erkişigeçadı, alay a cañız başhası - tişirıw
sırtın, qarnın da cabarğa kerekdi.
Vaş erkinligi bolğan tişirıwnu har sanı da
awratdı, eki qolu, eki ayağı, beti bolmasa.
Namaz qılğan zamanda awratı açılsa, namazı
buzuladı. Awratın cabıb, namaznı cañıdan eterge
borçdu.
Beşinçi farızı
- Qıblağa aylanmaqdı.
Altınçı farızı - namazğa
innet etgendi. İnnet
degen cürekni muratıdı.
Cüregi bla tüz innet etse, awuz tersine aytsa da,
caraydı, alay a cüregi bla da, awzu bla da tüz aytsa
suwabdı.
NAMAZNI İÇİNDE ALTI FARIZI.
Birinçisi örge turmaq, farıznı qılğan zamanda,
qarıuw cetgen adamğa.
Ekinçisi "Allahu
Akbar!"- demek farızdı, qol
költürmek, qol ayazların qıblağa burmaq -
sünnetdi.
Üçünçüsü Qurandan
üç ayat çaqlı bir
oqumaqdı.
Törtünçüsü rukuğa
iyilmek.
Beşinçisi secdege barmaqdı.
Altınçısı -
ahır attahiyyatda, attahiyyat oqur
çaqlı bir zaman olturmaqdı.
Bu oneki farızdan birin qaldırıb, namaz qılsa,
namazı caramaz, cañıdan qılırg’a borç bolur.
Dag’ıda namazda uacib, sünnet, mustahab, kerahat,
mufsid, deb bardıla. Alanı da aytırıqbız, innşa
Allah.
A B D E 3.
Abdez allıq adam birinçi taza suw bla awratların
tazalar.
"BismiLlyahir-rahmanir-rahim"- deb:
1 .Buwunlarına deri eki qolun cuwar.
2.Üç kere awuzun barmağı bla ışıb çayqar.
Z.Üç kere sol qolu bla sürtüb, burnun tazalar.
4.Üç kere suw qolları bla saqalın aralaşdırıb,
betin cuwar.
5.Üç kere çınaladan ötdürüb, eki bilegin cuwar,
oñ
bileginden başlab.
b.Eki qolun suw mılı etib, başına, qulaqlarına,
boynuna mes tartar.
7.Eki ayag’ın aşıqlarından ötdürüb, üç kere
cuwar.
Ayaqlarına messilerin abdezli bolub kiygen adam,
üslerine mes tartar.
Mes tartarğa tıyınşlı bolğan zatla:
a)teriden etilgen ayaq kiyim;
b)kiyizden etilgen ayaq kiyim;
v)uüqla;
g)aşıqlanı cabhan galoşla;
d)qalın çındayla.
Abdez alıb boşağan adam duasın oqur:
"Aşhadu an lya ilyaha
illyallahu uahdahu lya şarika
lyah, ua aşhadu anna Muhammadan ğabduhu ua
rasulüh. Allahumma-cğal’ni min at-tawuabina,
ua-cğal’ni min al’-mutatohhirin".
Namaznı qılınnığı bılaydı:
Qolların költürüb: "Allahu Akbar!",-deb
qulaq
qag’ar, qol ayazların qıblağa burub.
"Allahu Akbar!"-degen, Allah har zatdan da
Ulludu
demekdi.
Erkişi baş barmaqların qulaqlarını
cumuşaqlarına cetdirir, tişiruw da barmaq
uçların imbaşına teñli bolğunçu költürür. Alay
etmek Mustahabdı.
Andan sora erkişi qolların kindikni tübüne
salıb, tişirıw emçekni tübüne salıb, qol baylarla.
Erkişi oñ qolnu baş barmağı bla da, gitçe
barmagı bla da sol buwunun tutar. Tişirıw oñ qolunu
ayazın sol qolunu sırtına salır.Bılay qol
baylamaq sünnetdi.
Andan sora:"Subhanaka" oqur:
Subhanaka" ALLAHUMMA ua bihamdika, ua tabara
kasmuka, ua tağalya catduka ua lya ilyaha ğoyruka".
10
Senden başha qulluq eterge tıyınçlı bir cuq
da coqdu"-deb bılaydı.
Subhanakadan sora "Ağuzu billyahi minaş-şaytonir-
radjim, bismiLlyahir-rahmanir-rahim" da oqulur.
Bıla üçüsü da sünnatdıla.
Mağanası: Ağuzu - men
saqlanama, billyahi -
Allah bla, minaş-şaytaani—radjim-
Allahnı
rahmatından uzaqğa atılg’an şaytannı zaranından.
Bismillyahnı mag’anası da bılaydı: Bismillyahi
-
men Allahnı atı bla başlayma, rahmani-
duniyada har türlü cannı cazıqsınıb, rıshı
beriwçu bolg’an musliman, kyafır deb ayırmay, rrahim
- ahratda quru muslimanlanı cazıqsınñan.
Anı ızı bla "Fatihanı"(Alhamnı) oqumaq:
Alhamdu liLlyahi rabbil’-ğalyamin.
Arrahmanir-
rahim. Maliki yaumid-din. İyyyaka nağbudu ua
iyyyaka nastağin. İhdinas-siratol-mustaqim.
Siratol-lyazina añ’amta ğalyayhim, ğoyril-
mağdubi ğalyayhim ua lyad-dollin. /AMİN/.
Alhamdu lillyahi - har mahtaw da, har zatlanı
carathan bir Allahnı kesine tıyınçlıdı, men da
aña mahtaw eteme. Rabbil’-ğalyamin - g’alamlanı
caratıb, ösdürüb, alağa İelik etgen Allaha mahtaw
eteme.
Arrahmani - duniyada har türlü cannı
cazıqsınıb, alağa rıshı berib, adamlağa din
berib, fayğambarla ciberib, kitab endirib, tüz
colun da körgüzüb, cazıqsınıwçu ALLAHHA mahtaw
salama.
Rahiim - ahıratda quru muslimanlanı
cazıqsınıwçu Allah.
Maliki yaumiddin - tüzlük bla süt bolluq qıyamat
künnü Patçahı bolğan ALLAHHA mahtawla eteme.
İ
İyyyaka nağbudu - ya ALLAH, har qulluqnu Senñe
coralab eterge tıyınçlıdı da, biz da Senñe
qulluq etebiz. Ua iyyaka nastağiin - biz cañız
Senden har işibizde boluşluq da tileybiz.
İhdinas-siratol’- mustaqiim - ya Allah, Sen bizni
tüz colğa tüzet.
Siratol’-lyazina añ’amta ğalyayhim - Sen eki
duniyanı aşhılıqların da bergen adamlanı,
fayg’ambarlanı, oliwllahlanı collarına sen bizni
tüzet.
Ğoyril’-mağduwbi ğalyayhim ua lyad-doolliin
(AMİN) - Alağa Senden çamlanmaqda bolmag’an
(çuwtlulag’a çamlanñanıñ kibik), kesleri tüz
coldan acaşmağan (hristiyanlaça) adamlanı
collarına Sen tüzet, ya Allah. Amin - ya Allah,
tilekleribizni Sen qabıl et.
Alhamnı oqumaq - uacibdi, Alhamnı ızından
"Amin" demek içinden Abu-Hanifanı mashabında
sünnetdi.
Alhamdan sora "bismilyahnı" aytmag’anlay
suwra
oqulur. Suwra oqug’an uacibdi. Suwra oqug’andan
sora "Allahu Akbar!"-deb, rukug’a iyilir,
barmaqların cayıb, tobuqlarından tutub.
Qarıuwndan kelse, erkişi sırtın tüzetgen çaqlı
iyilir(alay demek - iyilib, tobuqlarına qolların
salıb turğan zamanda, sırtı ne bek enişge iyilmey,
ne mukkur bolmay, tüzelib tururğa kerekdi) alay
bolmasa, sacda sahu borç bolur.
Tişirıw azıraq iyilse da caraydı. İyilib
turğan halda "Subhana Rabbiyal-Ğazim"-deb, üç kere
aytır. Üç kere aithan sünnetdi. 5,7,9 kere aithan
mustahabdı.
Mağanası: meni caratıb,ösdürüb, menñe İelik
etgen, Ullu bolğan Allahımı tazalayma, Aña
kemçilik keltirgen, gyauwrla aithan caman sezleden.
12
Erkişige sırtın tüzetginçi iyilgen uacibdi.
Andan sora "Samig’Allahu liman hamida" - deb, ayta
örge turub, belin tüzetir. Mag’anası: Allahha mahtaw
etgenni, Allah eşitedi - deb, alaydı.
Belin tüzetmek uacibdi. Örge turğandan
sora:"Rabbana ua lyakal’-hamdu" - deb, aytır.
Mağanası: ey bizni caratıb, ösdürüb, bizge İelik
etgen Allahıbız, Senñe mahtawla bolsun, deb alaydı.
Sora "Allahu Akbar"- deb.sacdağa barır,
sacdada da: "Subhana Rabbiyal-Ag’lya"- deb, üç kere
aytır. Üç kere aythan sünnetdi. 5,7,9 kere aytsa
mustahabdı. Mağanası: meni caratıb, ösdürüb,
menñe İelik etgen, miyik bolğan Allahımı
tazalayma, Aña kemçilik keltirgen, gyauwrla aythan
caman sözleden, - deb,alaydı.
Sacdağa qalay barırğa kerekdi deseñ - alğın
oñ tobuğun, sora sol tobuğun salır, andan sora
qolların salır, bir-birine beti sıyınır çaqlı
cuwuq etib, sora burnun,mañılayın salır.
Çınaların cerge cetdirmez. Erkişi bileklerin
kesinden ayırıb, qarnın butlarından ayırıb,
allına sozuluraq sacda eter.
Tişirıw qarnın butlarına cetdirib, bilek-lerin
da kesine qısıb, sacda eter.
Sacdadan Attahiyyatha olturğança, beri olturub,
"SubhanaLlah" - der çaqlı birni turub", ekinçi
sacdag’a barır.
Ekinçi sacdanı tamam birinçini etgeniça eter.
"Allahu Akbar!",-deb, ekinçi rekağatha süelir.
Qarıuwndan kelgen adam, qolların cerge
cetdirmey qobar.
Eki sacdanı arasında "SubhanaLlah" - derça
bir
turğan uacibdi. Allay birni turmay ketse, namazı
cartığa sanalır. Sacda sahu eterge kerek boladı.
13
Örge turg’anlay, "BismiLlyahir-rahmanir-rahim",-
deb, Alhamnı oqur.Alhamğa suwra da qoşar.
Bir namazda Alhamg’a suwra qoşhan zamanda,
Qur'anda cazılğanıça, bir-biri ızından kelgen
suwralanı oqurğa kerekdi.
Söz üçün: "Alyam naşraş" suwranı birinçi
rekağatda qoşsañ, ekinçi rekağatda anı ızından
kelgenlenni birin - "Uat-tiyni uaz-zaytun" degen kibik,
neda anı, ızından kelgen, başhalanı birin.
Al rekağatda oqulğan suwranı ızından kelgen
suwranı qoüb, andan alg’a kelgen suwranı oqug’an
kerahatdı.
Ortada eki, neda andan artıq suwra qalsa, kerahat
tüldü. Ne unutub, ne awuzuña başha tüşüb qalıb,
neda ortada suwranı azbar bilmey, başhanı oqusañ,
kerahat tüldü.
Andan sora, birinçi rekağatda etgeniñça etib,
Attahiyyatha olturasa. Erkişi dadişirıw da sacdag’a
barğan zamanda ayaqların örge süeb, barmaqların
qıblağa aylandırıb, alay sacda eterle.
Attahiyyatha olturg’an zamanda, erkişi oñ ayağın
süeb, sol ayağın catdırıb, anı üsüne olturur.
Erkişi da tişirıw da qolların tobuqlarına
cuwuq bazıq butlarına salırla.
Örge süelib turğan zamanda, sacdag’a başın
salır cerine qarar, sacdag’a barğan zamanda
burnunu eki canına qarar, Attahiyyatha olturg’an
zamanda köküregine qarar. Bılay qarag’an
mustahabdı.
Sora Attahiyyat oqur Salawatha deri:
Attahiyyatu liLlyahi, uas-salawatu
uat-tayibatu.
Assalyamu ğalyayka ayyühan-nabiyyü ua rahmatu-
Llahi ua barakyatuh. Assalyamu ğalyayna ua ğalya
ğibadiLlyahis-solihin. Aşhadu allya ilyaha
14
illyaLlahu, ua aşhadu anna
Muhammadan ğ a b duhu ua
rasulüh.
Mağanası: Mahtawla(sıy
bermek) Allahhadı, anı
kibik namazla da, dağıda aşhı işle da. Salam
bolsun señe, ey fayğambar, Allahnı rahmatı da,
bereketi da bolsun. Bizge da, Allahnı salih(aşhı)
qullarına da, salam bolsun. Men şag’atlıq eteme:
bir Allahdan başha Allah bolmağanına, dağıda
şağatlıq eteme: Muhammad fayğambar anı qulu
emda keleçisi bolğanına.
Attahiyyatnı oquğan uacibdi. Anı oquğandan
sora "Allahu Akbar",- deb, üçünçü rekağatha süelir,
anı da ekinçini etgença eter.
Sünnetni qıla ese Alhamğa suwra qoşar,
farıznı qıla ese - Alhamdan sora suwra qoşmay,
rukug’a iyilir, sacdag’a barıb, törtünçü rekağatha
qobar, anı da üçünçünü etgeniça etib, rukuğ, sacda
da etib, Attahiyyatha olturur.
Attahiyyatnı oquğandan sora Salawatnı da oqur:
Allahumma solli ğalya
Muhammadin ua ğalya ali
Muhammad, kama sollyayta ğalya
İbrahima ua ğalya
ali İbrahim. Knnaka
hgmidum-macid.
Allahumma barik ğalya
Muhammadin ua ğalya ali
Muhammad, kama barakta ğalya
İbrahima ua ğalya
ali İbrahim. İnnaka
hamidum-macid.
Mağanası:
Ey Allahım, Sen Muhammadha salawatla (tilek) et.
Dağıda Muhammadnı üydegisine, ahlusuna da et.
İbrahimge emda anı ahlularına salawat etgeniñ kibik.
Kerti Sen Mahtawlusa, Sıylısa.
Allahım, Sen Muhammadha, anı üydegisine da be-
reket(aşhılıq) ber. İbrahimge da, anı ahluları-na
da bereketiñ kibik. Kerti, Sen Mahdawlusa, Sıylısa.
Salawatnı oqumaq sünnatdı.
15
Salawatdan sora "Assalyamu ğalyaykum ua rahma-
tullah",- deb, başın birinçi oñ imbaşına, ekinçi sol
imbaşına burub, salam berir. Eki canında aşhılıq
cazğan Kiramun-katibin möleklege salam bereme -
deb, murat eter.
Birgesine namaz qılg’an bolsa, anı da muratı-na
qoşar. Ahır Attahiyyatha olturmaq farızdı, al
Attahiyyatha olturmaq uacibdi.
Farıznı qılg’an zamanda, al Attahiyyatha
Salawatdan bir söz qoşsañ da, sacda sahu eterge
kerek boladı.
Farıznı birinçi eki rekağatında Alhamğa suwra
qoşmaq uacibdi; üçünçüde, törtünçüde qoşmay
qoyğan sünnetdi. Qoşub iyseñ da sacda sahu kerek
tüldü.
Qaysı rekağatda da Alham oqumaq uacibdi.
Salam bermek da uacibdi.
Salam bergenden sora, üç kere "AstağfiruLlah"-"YA
Allah, günahlarımı keç" -deb, andan sora "Allahumma
antas-salyamu ua minkas-salyamu tabarakta ya zal’-
calyali ual’-ikram",- deb, betin sılar. Bılay etmek
sünnetdi.
Mağanası:
"YA Allah, Sen har ayıbdan tazasa, har qıyınlıq-dan
tınç qaldırıwçusa, Sen bizni har qıyınlıq-dan
saqla; Ey Ulluluqnu Sıylılıqnı İesi bolğan,
Seni atıñ da, Kesiñda Barakatlısa"-deb, alaydı.
Namaznı duası:
Allahumma taqabbal minna solyatana ua siyamana,
ua qıyamana, qiraatana, ua rukuğana, ua sucuduna,
ua quğuduna, ua tasbihina, ua tahlilana, ua tahasi
şuğuna, ua tağarrağana. Allahumma tammim
taqsirana, ua taqabbap’ tamamana, ua-stacib
duğaana, ua-ğfir ahlyana, ua-rham mawtan., ya mawlyana.
Aplahumma-hfazna ya fayyazu min camiğil’- balyaya
ual’ amrad. Allahumma taqabbal’ minna hazihis-
solyata (al’-fardo mağas-sunnati) mağa camiğin-
nuqsanatiha, bifadlika ua karamika, ua lya tadrib
lyaka ucuhana, ya ilyahal’-ğalyamin ua ya hoyran-
nasifin, tawuaffana muslimin ual’-hiqna bi-
solihin.
Ua sollya Allahu Tağalya ğalya hoyri hol’kihi
Muhammadin ua ğalya alihi ua ashabihi acmağin.
Mag’anası:
Ey Allahım, sen qabıl et namazlarıbıznı,
orazalarıbıznı, namazda süelgenibizni(qıyam),
dag’ıda oqug’anlarıbıznı, rukug’ubuznu,
sacdabıznı, olturg’anıbızını, tasbihibizni,
tahlilibizni, dag’ıda Senñe kesibizni berib - Senñe
sıyınıb, tohtaşmaqlığıbıznı, dag’ıda uayalıb,
buüg’ub, Senñe boy salmaqlıg’ıbıznı. Dag’ıda, ey
Allahım, Sen keç bizni kemlikleribizni, qabıl da et
tolu qulluqlarıbıznı, cuab da ber dualarıbızg’a,
sawlarıbızg’a da razılıq ber, keç alanı,
ölgenleribizni da cazıqsın, ey bizni İebiz. Ey
İebiz, ey tolu çomart Allah, bütöw balahlanı
barından da, awruwladan da Sen saqla bizni.
Ey Allahım ma farız namaznı sünneti bla
birgeley bütöw kemçilikleribiz bla da birgeley
kesiñi Çomartlıg’ıñ bla, Sıylılığıñ bla Sen
qabıl et.
Bizni betibizge urma anı, ey Ğalamlanı Allahı,
boluşuwçulanı da em Aşhısı, bizni musliman halda
Sen öltür, igilege-aşhılağa da Sen qoş. Ya Allah,
Sen salawat et, halqlanı hayırlısı, aşhısı
Muhammadha, anı ahlısına da, barına da. Dag’ıda
mahtawla barı da Ğalamlanı caratıb, İelik etib
turg’an Allahhadıla. ,
17
Ya Allahım, meni da, meni atamı-anamı da, Senñe
iinanñan musliman qarnaşlarımı da, egeçlerimi da,
ölgenlerimi da, sawlarımı da, Sen keç emda,
cazıqsın. - AMİN.
SAFAR NAMAZ.
Adam 80 kilometrden artıqğa colowçu bolsa,
sünnet namazlanı tablığına köre, eterge-etmezge da
boladı. Tört rakağat farız namazlanı da eki
rakag’at etib qıladı. Tolu qılırğa erkinlik
coqdu. Ertden namaznı eki rakağat farızı bla ,
aşham namaznı üç rakağat farızı türlenmeydile.
Üç rakağat ütir namaz a qılınadı safarda bizni
mashab bla.
Eki namaznı bir uahtıda qılıw bizni mashabda
coqdu, quru Arafada hacilege bolmasa.
Eki rakağat namaznı qalay qılırga’ kerekdi.
Birinçi rakağat:
1.İnneteter:
"Men niet etdim Allahnı razılığı üçün
ertden
namaznı eki rakağat sünnetin qılırğa".
"Allahu Akbar!"- deb, qulaq qag’ar.
"Subhanakanı" oqur.
"Ağuzu billyahnı" oqur.
"BismiLlyahnı" oqur.
"Alhamnı" oqur.
"Alhamnı" ızı bla bir suwra oqur. Söz
üçün:
"Qul’hunu" neda "Qul’ag’uznu"
d.a.k.
V.Allahu Akbar!" - deb, rukuğa iyilir, belin bügüb,
qolları bla tobuqlarından tutar.
18
E.Rukug’da 3,5,7,9 kere "Subhana Rabbiyal’-Ğazim"
-
deb, aytır.
Ü.Örge tura kelib, "Samig’a Allahu liman
Hamidah"-
deb, tüz süelir.
İ.Süelib turğanlay:"Rabbana ua lyakal’-hamd;'
- deb,
bir kere aytır.
"Allahu Akbar!" - deb, iyilib, sacdag’a barır,
sacdada calan mañılayın salır.
13.Sacdada 3,5,7,9 kere "Subhana Rabbiyal’-Ag’lya" -
deb, eytır.
14.Sacdadan ızına olturur.
15.Ekinçi sacdag’a barır, biyag’ınlay eter.
"Allahu Akbar!"- deb, örge turur.
Bir rekag’at munu bla boşaladı.
Ekinçi rakağat:
1 ."BismiLlyahnı" oqur
2."Fatihanı" oqur
3.Bir suwra oqur.
4.Andan arısı birinçi rakag’atdaçadı.
5.Ekinçi rakag’atnı ayag’ında, olturub,
Attahiyyatnı
oqur Salawatları bla birge.
b.Izı bla bu duanı da oqurg’a bolluqdu:
"Rabbana atina
fid-dun’ya hasanatan, ua fil’-
ahirati hasanatan, ua qina ğazaban-nar."
7.Alg’ı burun oñ canına, ızı bla sol canına
salam
berir: "Assalyamu ğalyaykum ua rahmatullah"
- deb.
internet
versiyon caraşdırğan sılpağarlanı ahmad mart 2004c