1.Бетин, башын тюклери джетген джери
къулакъларына джетдириб, бир кере джуумакъды.
2.Билеклерин чыналары бла биргелей бир кере
джуумакъды.

З.Башыны тёрт этиб бирине мес тартмакъ. Джуугьан
заманда, суу джугъуну джагъыб къоймай, суу тамчы
болуб, агьаргъа керекди. Бу фарызланы бири къалса,
джангыдан этмесе боллукъ тюлдю.

1.Абдез алыргъа иннет этмек, абдез муратлы болмакъ.
2."БисмиЛляхны" айтыб, башламакъ. З.Къолларын
джуумакъ. 4.Бармакъ араларын бармакълары бла ышыб
джуумакъ. 5 Ауузуна, бурнуна суу тартмакъ. б.Сол къолу

39

бла бурнун сюртмек. /.Сакъалына бармакъларын
кийириб сыламакъ. в.Мыйыкъларыны, къашларыны
тюбюне суу джетдирмек. Э.Сакъалына масху этмек,
сыламакъ. Ю.Онг джанындан башламакъ. И.Башыны
барысына да масху этмек. 12.Къулакъларына масху
этмек. 13.Башына масху этген заманда, аллындан
башламакъ. 14.Мисуак тутмакъ(мисуак деб, ауузун
чайкъагъан заманда, тишлерин ышыб джуугьан затха
айтады). Ол болмаса, бармакълары бла ышыб джууса да
болады. 15.Кёзлерини къабакъларына суу сыламакъ.
16.Санларын ючюшер джуумакъ. 17.Абдез алгъан
заманда, дуния сёзню къоймакъ. 18.Тартиб(порядок) бла
абдез алмакъ. Алай деген: алгъын къолларын, сора
бетин, сора билеклерин, сора башына масху тартмакъ,
сора бойнун, аякъларын джуумакъ.

1.Къыблагъа айланыб, абдез алмакъ. 2.Абдезни иннетин
аууз бла айтмакъ. З.Аягъыны бармакъ орталарын ышыб
джуумакъ. 4.Бойнуна масху(мес) тартмакъ. б.Абдез алыб
бошагъанлай,ёрге туруб, къыблагъа айланыб, къалгьан
сууундан ичмек. б.Абдез алгъан заманда, къолларын,
аякъларын, бармакъ учладан джуууб башламакъ.
7.Абдезни бошагъанлай, аууна суу чачмакъ. В.Санларын
джуууб бошаса, таза зат бла сюртмек. Э.Абдез алыб
бошаса, керахат уахты тюйюл эсе, кеси да гузаба тюйюл
эсе, эки ракагъат намаз къылмакъ.

1 -Сууну сол къолу бла ауузуна тартмакъ. 2.Онг къол бла
бурун сюртмек. З.Хырылдатыб, къычыртыб, тамагъын
чайкъамакъ. 4.Сууну бетине бек урмакъ. б.Башындан
башха санларын, ючден артыкъ, неда ючден аз

40

джуумакъ. бЛбдез алгъан тазгьа ткжюрмек, бурнун
сюртмек. 7 .Абдез алгъан заманда аураты ачылмакъ.
в.Дунья сёзню сёлешмек. Э.Бетин джуугьан заманда,
ауузун, кёзлерин бекачмакъ, бек къысмакъ. Ю.Санларын
солундан джуууб башламакъ. 11.Амал таба тургъанлай,
сыртын къыблагьа буруб, абдез алмакъ. 12.Аякъларын
джуугъунчу, санларын сюртмек.

1 .Санларындан къан, ирин, сэры суу чыгъыб, кеси
къарыуу бла сакъламакъ. 2.Хыббырыкъдан башха затны
ауузу толу къусмакъ. З.Джукъгьа таяныб, джукъламакъ,
таяннган затын алсанг, джыгьылырча. 4.Эсириб, неда
башха затла бла акъылы таймакъ. б.Намазда "ха-ха"-
деб, кюлмек. б.Джаланнгач тиширыу бла
къучакълашмакъ. 7.Тюкюрюгю къан болуб, къаны кеб
болуб, къанамакъ. б.Абдез алыб, кийген мессилери юч
бармакъ кёрюнюр чакълы джылтырса, аякъларын
джууаргьа керек - борч болур. 9.Адамны иманы бузулса,
абдези да бузулур.

1.Ауузуну тамагьына суу джетдириб, джуумакъ. 2.Бурун
кемирчеклерине джетдириб, суу тартмакъ. З.Бютёу
санын суу бла бирге джуумакъ. Ийнени бурну чакълы бир
джерине суу тиймей, къалса да джарарыкъ тюлдю,
джангыз башындан энишге озгьан чач эшилгенине суу
джетдирирге борч тюлдю.

Джууунургьа борч болуб, суугьа мадарсыз болса(не
ауруу ючюн, не суу табылмай), темам абдез алыб,
намазын этерге буюрулады.

1.Суу бла кесин ариуламакъ. 2.Санында кир болса, аны
джуумакъ. З.Андан сора абдез алмакъ. 4-Тазны ичинде
Джуууннукъ болса, аякъларьш джуумай къоюб, артдан
джуумакъ. б.Ташны, неда агьачны юсюнде джуууннукъ
болса, аякъларын да джууа'р, б.Ауузун, тамагьын суу
джетдириб, юч кере джуумакъ. 7. Кемирчеклерине
джетдириб, бурнун юч кере джуумакъ. S.Copa башындан
башлаб, энишге джуумакъ. 9.Онг имбашындан, сора сол
имбашындан аягьына дери юч къат джуумакъ.
Ю.Къолуну, аягьыны баомакъ орталарын ышыб,
джуумакъ. 11 .Аллын, артын къыблагьа бурмай,
джууунмакъ. 12.Джуууннган заманда, дунья сёзню
къоймакъ. 13.Джуууна тургьан джерине сиймей турмакъ.

1.Джуууна тургьан джерине сиймек. 2.Аллын, артын
къыблагьа бурмакъ. З.Сылтаусуз дунья сёз сёлешмек.
4.Ауратын тазаламай къоймакъ. б.Сууну артыкъ зыраф,
тёкмек. б.Джуууннган джеринде намаз этмек. 7.Санларын
солдан башлаб, джууунмакъ.

1 .Джукълаб уянса, сора ауунда суу табылса, джууунургьа
борч болады, Эркиши тюшюнде алданыб, ауунда уа суу
табылмаса, джууунургьа борч болмайды. Тиширыу
тюшюнде алданыб, сыртында джатыб тура эсе, мылы
кёрюнмесе да джууунургьа борч болады. Башха тюрлю
джатыб тургъанлай алданса, мылы табылса борч болур,
табылмаса - болмаз.

2.Хайыздан ариуланнган тиширыугьа да джууунургьа
борч болады. З.Къозлау къандан ариуланнган

42

тиширыугъа. 4.Эркиши тиширыугьа къошулса, экисине
да джууунургъа борч бол ад ы. Кеси аллына чыкъса
болмайды. Джууунургъа борч болгьан адамгьа да,
абдези болмагьан адамгьа да Къур'аннга тиерге да,
Къур'андан джукъ окъургьа да джарамайды, бир джукъ
бла болмаса. Тиймегенлей окъургьа уа болады.

Джанапет адамгьа, хайыз адамгьа, къозлаудан
тазаланмагьан тиширыугьа да хариф-хариф, сёз-сёз,
бир-бир айтыб, дере алыргъа да джарайды.

Бу юч къауум адамгьа , абдези болмагъаннга да
межгитге кирирге джарамайды. Темам этиб кирсе
джарарыкъды. Джанапет адам ашаргъа-ичерге умут этсе,
ауузун-къолларын джуууб ашар.

Джуумай ашагъан керахатды. Хайыз адам
тазаланнгынчы, джууунургъа борч болмайды. Хайыз
тиширыугъа джууукъ болургьа эркишиге джарамайды.
Хайыз тиширыу намазын оразасын да къояр. Таза болса
намазын тёлемез, оразасын а тёлер.

Джума кюнледе, гьайыт кюнледе, гъарафат кюнледе
джууунмакъ сюннетди.

Суу бла абдез алыргъа мадары болмагьан адамгьа
темам абдез борчду(не джолоучу болса, не ауруса, не
сууукъдан къоркъса, не джаудан къоркъса, дагьыда аны
кибик.

1.Къол аязын джерни тукъумундан бир затха(топракъ,
къум, букъу, таш дагьыда аны кибик) уруб, бетине суу
бла джууучу джерине джетдириб ышымакъ.
2.Дагьыда бир уруб, сол къолун онг билегине, онгун да
солуна, бармакъ учларындан башлаб, чыналарындан да

43

ётдюрюб, ышымакъ. Темамны да Аллаху Тагьала
буюргьаны ючюн, тюз абдез бла этгенлеринги этерге
борчду темам бла да. Суу бла алгьан абдезинги бузгьан
затла темамны да бузадыла.

Темам абдез бир уахтыгьа джетеди; экинчи намазны
уахтысы киргенлей бузулады, джангыдан темам этерге
керек болады. Абдез алыргъа, не джууунургъа суу
табылмай темам этген эсе, суу табылгъанлай темам
бузулады.

Абдез алыб, мессилерин кийсе, юйде бир сутканы,
джолоучулукъда юч сутканы мес тартыб, турургьа
джарайды мессилени юсюне, аякъдан тешмегенлей.
Абдези бузулгъандан саналады, кийгенинден
саналмайды. Джарасы болуб, байлау салынса да, юсюне
мес тартылады.

О Р А 3 А.

Рамазан айда муслиман адамгьа ораза тутаргъа борч
болады. Кимге борч болады десенг: акъылы толу болса,
саулугъу да джетсе, элинде, юйюнде да турса, неда
башха джерде онбеш, неда артыкъ кюн турлукъ болса,-
бу затла бары да юсюнде болгьан адамгьа оразасын
ачаргьа джарамайды.

Джолоучу адам, онбеш кюнден азгьа джолучу болса,
оразасын ачаргьа да, тутаргъа да эркинлиги барды, алай
а юйюне къайытса, туталмагъан кюнлерин тёлерге
борчду. Хайыз, къозлаудан тазаланмагъан тиширыу
ораза тутаргъа джарамайды, тазаланса уа тёлерге
керекди.

Сау болмазча аурууу болса, неда къартлыкъдан ораза
тутаргъа къарыуу джетмеген адам, оразаны хар кюню
сайын фитирге берген чакълы бир затны, тыйынчлы
джерине садакъа берир.

Бууаз тиширыу, неда эмчек салгьан тиширыу ораза
тутсала, не балаларына, неда кеслерине халеклик
къоркъуу бар эсе, была да оразаларын ачарла, артда
хар тутмагъан кюнлерине бир кюн тёлерле.

Иннет да этиб, ораза тутуб тургьан адам, ауруб
къалса, не ачдан, не суусабдан халек болурча болса,
неда акъылы джарты болурча болса, оразасын бузаргьа
эркинлиги барды, ол да артда кюнюне бир кюн тёлер.

Рамазан айны оразасы бла, сууаб оразаны иннетин
ашхамдан башлаб, кюндюз къушлукъ таууусулгьунчу,
онбир сагъат бла джарымгъа дери этерге джарайды.

Тёлеу оразаны, тазир оразаны, кюню белгили болмай,
джюкленнген оразаны да иннетлери кечеден танг белги
бергинчи дери этилмесе джарамайды.

1.Ораза болгьаны эсинде тургъанлай, тамагьындан

джукъ кетмек.

2.Абдез алгьан заманда, не джуууннган заманда,

тамагьындан суу кетмек.

З.Кесин ариулагьан заманда ичине суу кетмек.

4.Танг болмагьанды деб, ашаб, тангны кёрмек.

5.Кюн батханды деб, ашаб, кюнню батмагьанын билмек.

б.Иннетни къушлукъдан сора(онбир сагьат бла

джарымдан сора) этмек.

7.Ауузуна джангур, неда къар кириб, джутмакъ.

в.Бурнундан дарман джибермек.

Э.Къулагъына май неда башха зат къуймакъ.

Ю.Ауузуна зат келсе, аны джутмакъ.

И.Кесини тюкюрюгюн чыгъарыб, ызына джутмакъ.

12Тишлерини ортасында зат къалыб, джутмакъ, къудору

биртюк чакълы болса да.

13Тишлени ортасындан чыкъгьан къанны джутмакъ.

45

14.Къатыны бла ойнайма деб, неда къучакълайма деб,

мании(урлугьу) чыкъмакъ.

15.Джарасына дарман этген заманда, дарман ичине,

неда мыйысына кирмек.

16.Чайырны чайнамакъ.

17.Къусаргъа излеб, ауузу толу къусмакъ.

18.Оразасын биле тургъанлай, ашамакъ-ичмек.

19.Эркишиси тиширыуу бла татлы джатса кюндюз,

экисини оразалары да бузулады.

Бу артда затны этсе, неда дарман ичсе, къартыкъ

алдырса, оразам бузулду деб, иннет этгенден сора

ашаса, алтмыш бир кюнню арасын бёлмей, ораза

тутаргьа борч боладаы.

Рамазан айдан башха ораза тутб тургъанлай этсе

быланы, бир кюн тёлеб къояр.

1.3ор этиб ачдырсала. 2.Абдез ала тургъанлай, ауузуна
не бурнуна суу кетиб къалса. З.Къулагъына дарман
къуйса, неда башына джарагьа дарман этиб, ол
мыйысына кириб кетсе. 4.Къабыргъасында джарагьа
неда къарнында джарагьа дарман этиб, ичине ётюб
кетсе. б.Ташны, темирни джутса. б.Къусаргьа излеб,
ауузу толу къусса. 7Танг атмагьанды деб, ашаб - танг
атыб тургъанын кёрсе. в.Ашхам болгьанды деб ашаб -
кюнню батмагьанын билсе. Э.Унутуб ашагьан адам,
оразам бузулду деб, сюйюб ашаса. 10.Иннет этмей
къалыб, кетсе.

1.Унутуб, ашаса-ичсе. 2.Эр-къатын унутуб, бир-бирине
барсала, эслерине тюшгенлей къойсала. Алай болмаса,

46

алтмыш бир кюн тутаргъа борч болур. 4.Санына джау
сюртсе. б.Кёзюне къухлу сюртсе. б.Эр-къатын бир-бирин
эркелетселе. 7.Къартыю> алдырса. В.Къусаргъа
излемегенлей, къусмакълыкъ хорлаб къусса. Э.Джууунур
керекли болуб тургъанлай, танг атыб къалса. Ю.Кюндюз
алданса. И.Къулагьына суу къуйса. 12.Тамагъына букъу
кириб кетсе. 13.Тютюн кириб кетсе. 14.Тюкюрюгюн
джутса. 15.Бурнун тартыб ийиб, тамагъына барыб, аны
джутса. 16.Ауузуна хыппырыкъ келиб, аны джутуб ийсе.
17.Ауузуна къусмакълыкъ келиб, ауузу толудан аз болуб,
аны джутуб ийсе. 18.Эркиши тиширыугъа къарамакъ бла
неда аны юсюнден сагъыш этмек бла урлугъу чыкъса,
оразасы бузулмаз. Убба этиу бла не къучакълау бла
чыкъса бузулур, бир кюн тёлер. Урлугъу чыгьар деб,
къоркъа тургъанлай, убба этмек да къучакъламакъ да
керахатды ораза адамгъа. 19.Хыре чайырны чайнамакъ.
20.Ашны татыуун тилине салыб кёрмек, тамагъындан
иймей. 21.Ауузун-бурнун чайкъамакъ, оразасына себеб
излеб. 22.Себеб излеб, джууунмакъ. Бу затла оразаны
бузмайдыла, керахат боладыла.

Джууунур борчу болуб, джукълаб кюндюзге къалгъан
адам, неда кюндюз алданнган, ауузун-бурнун, суу
тамагъына кетерча бек артына этмей чайкъар. Къалгъан
санларын да джуууб, ингирге дери намазын къылыр,
оразасын да тутар.

Ашхам болгьанлай тамагъына суу джетдириб, ауузун
чайкъар, кемирчеклерине джетдириб, бурнуна да суу
тартар, оразасын да ачар, ашхам намазын да къылыр.

Адамны таубасы - Аллахха къайтыуу -къабыл болур
ючюн, адам ма бу затла амалсыз баджарыргъа керекли
болады.

47

Къуру Аллах бла байланыб эсе этген гюнахы, аны юч
шарты барды.

Аллах бла байланыб болгъан шартла:
1 .Ол терс этген затын къоюб, андан айырылыу.
2.Джюреги бла,терс этгенин ангылаб, анга сокъураныу.
З.Энди мен ол ишни чыртда къайтарыб этмезме, деб
бегитиу.

Адам бла байланыб болгъан шартла:
1.Аман ишден башын алыб, бери айырылыу.
2.Джюреги сокъураныу.

З.Кайытыб ол ишни этмезме деб, джюрекни бегитиу.
4.Адамгъа этген зараны ючюн тёлеу бериу, разылыкъ
алыу, кечмеклик тилеу, хакъын ашагъан эсе, аны бериб,
разы этиу.

Ол адамны, ма бу айтылгьан шартладан джангыз
бири огъуна кем болгъан эсе да, таубасы къабыл
болмаз, джарамаз; гюнахлары кечилмезле.

Таубаны джоругъу:

Эй Аллах! Мен не туъкум да: билиб болсун, джангылыб
болсун, джашыртын болсун, туура болсун - этген
гюнахыма Сенг кеч деб тилейме,- деб юч кере айтылады.
Мен билген билмеген гюнахларым ючюн Сеннге ал
бурама, тауба этеме. Бир ишексиз, Сен ташаланы бек
ачыкъ билген Аллахса.

БИСМИЛЛЯХИР-РАХМАНИР-РАХИМ.
Соруу: Сен муслиманмыса?
Джууаб: Алхамду лиЛляхи, муслиманма.
Соруу: Не замандан бери муслиманса?
Джууаб: Къалу баладан бери муслиманма.
Соруу: Къалу бала деген неди?

48

Джууаб: Аллах адамланы джанларын джаратыб: "Сизни

Аллахыгъыз мен тюлмеми?"- дегенинде, ала да:"Сенсе

бизни джаратхан, Сеннге къуллукъ да этерикбиз",-деб,

айтхан заманды.

Соруу: Сени муслиманлыгьынга мени ишеклигим барды.

Джууаб: Мени шагьатым барды.

Соруу: Шагъатынг неди?

Джууаб: Ашхаду алля иляха илляЛлах, уа ашхаду анна

Мухаммадар расулюЛлах.

Соруу: Атанг кимди?

Джууаб: Адам(гъаляйхис-салям).

Соруу: Ананг кимди?

Джууаб: Адамны къатыны - Хауады.

Соруу: Сени джаратхан Иенг кимди?

Джууаб: Хар затны джаратхан Аллаху Тагъалады.

Соруу: Миллет деген неди?

Джууаб: Диннге айтылады.

Соруу: Уммет деген неди?

Джууаб: Аны къаууму деген сёздю.

Соруу; Ийнанмакъда бегиминг неди?

Джууаб: Ахлю сунна уаль-джамагъа.

Магьанасы: Файгъамбар да асхаблары да къалай

ийнаннган эселе, мен да алай ийнанама демекди.

Соруу: Сен Аллахны къалай бла таныйса?

Джууаб: "Аллах барды, бирди, Анга тенглик этген

джёнгери джокъду, ауалы-ахыры джокъду, былайдады

деб орну джокъду, хар заманда сауду, кючю джетмеген

джукъ джокъду, хар затны кёреди, эшитеди, хар джаннга

рысхы береди. Ол бир джукъдан туумагъанды, андан да

бир джукъ да туумайды, Аллахха къартлыкъ-джашлыкъ

болмайды, Анга ушагъан зат джокъду"- деб, былай

ийнанама.

Соруу: Аллах джанында ислам динни, дин багьананы

далили неди?

Джууаб: Инна дина гьиндаЛлахи - ислам.

49

Соруу: Иманны кёгети неди?

Джууаб: Ораза тутмакъды.

Соруу: Иманны бузгьан неди?

Джууаб: Ётюрюкдю.

Соруу: Иманны аслысы неди?

Джууаб: Аллахны бермеклиги.

Соруу: Иманны ёсдюрген неди?

Джууаб: Закят.

Соруу: Иманны тамыры неди?

Джууаб: Къуллукъну таза Аллах ючюн этмекди.

Соруу: Иманны юйю къайдады?

Джууаб: Мукъмин адамны джюрегиндеди.

Соруу: Калиматут-таухид неди?

Джууаб: Ля иляха илляЛлах, Мухаммадар-расулюЛлах.

Магъанасы: Бирден сора къуллукъ этерге тыйынчлы

Аллах джокъду, Мухаммад да Аллахны келечисиди - деб,

былайды.

Соруу: Кюндюз имам тышындан нек окъумайды?

Джууаб: Кюндюз намазлада кяфырла файгьамбарны

зниклеб, хыликке этиб, турургъа болгьанларында,

ичинден окъургъа буюргъанды Аллах.

Соруу: Оразаны фарызлары ненчадыла?

Джууаб: Ючдюле:

1.Иннетэтмек.

2.Иннетни ал уахтысы бла ахыр уахтысын билмек.

З.Тангны аллындан башлаб, кюн батхынчы, ораза-
ны бузгьан затладан кесин сакъламакъ.

Ма бу китаб динде Абу-Ханифаны масхабы бла
джорукъланы талайыи ангылатады. Муслиман адам кеси
аллына этиб къоймай, къуллугъун билиб этерге борчду.

50

Аны юсюнден хадис да айтылады:"Излегиз билим
бешикде замандан башлаб, къабыргьа киргинчи дери".

Хо-хо Аллах къабыл этсин, деб къояргъа ёчдюле
адамла, ол уллу кёллюлюкдю - джарамайды.

Ала-къола этген адам гюнахлы боллукъду, аны этген
намазы да къабыл болуруна ишеклик барды.

Бу китабны ичинде джетишдиргенибиз,
джетишдирмегенибиз да болур. Сиз бизге аны
эсгертсегиз, Аллах айтса, эсге алырбыз.

интернет версийон джарашдыргъан сылпагъарланы ахмад март 2004дж