Бири бирине келишиулери:: 1. кирил бла латин харифлени 2.ески  бла джангы латин алфабетлени 3.къарачай-малкъар бла орус таушланы

Соответсвие друг другу 1.кирилических и латинских букв  аланского алфавита 2.старой и новой латиницы карачаево-балкарского языка  3.звуков карачаево-балкарского и руссского языков.

эски 1928-1938 джылладагъы  бла джангы латин алфавитлени башхалыкълары. eski 1928-1938 cılladağı bla cañı  latin algabetleni  başhalıqları отличия между карачаево-балкарским 1928-1938гг и современным  общетюркским латинским алфавитом
Эски бла джангы алфавитледе 8 башхалыкъ барды.Аланы ичлеринде-керти уллу башхалыкъла  экиди Быладыла:1.ГЪгъ=ol  ol, 2.Ыы=Ьь  Башха тюрлюлюклени уллу магъаналыры джокъду.Сёз ючюн,эскиде Чч=Сс, ДЖ=Çç-джангыда арты аллына Чч=Çç,Дж=Сс.Алгъынгы алфавитде Вв,Жж,  Цц харифле да болмагъандыла. Бу таушла къарачай-малкъар литература нормалы тилде джокъдула,орус сёзледе болмасала.(бу таушла  къуру Черек ёзенде  джашагъанла (керти малкъарлыла) Чч,Дждж таушла орнуна Цц,Жж таушла айтхандыла) Eski bla cañı alfabetlede 8 başhalıq bardı. Alanı içlerinde kerti ullu başhlıqla üçdü.Ma bıla 1.ГЪгъ=ol  ol 2.Ыы=Ьь  Başha türlülükleni ullu mağanaları coqdu.Söz üçün eskide Чч=Сс, Дж=Çç,cañıda arı allına Чч=Çç, Дж=Сс.Alğıñı alfabetde Вв=Vv,Жж=Jj,Цц=TSts tawuşla (harifle) bolmağandıla.Bu tawuşla  qaraçay- malqar literaturalı normalı tilde cürümeydile.(quru oros sözlede bardıla).Çerek özendeda (kerti malqarlıla) Ç ornuna Ts, Cc ornuna Jj aytadıla)  отличий в исследуемых алфавитах 8. Из них принципиальных отличия всего 3-это нетипичное нелатинское обозначение некоторых звуков; 1.ГЪгъ=ol  ol 2.Ыы=Ьь  Остальные отличия  это перестановки близких по звучанию букв например  в старом Чч=Сс и ДЖдж=Çç в латинице современной  наоборот.      Не было латинских обозначений кирилических  букв  Вв, Жж, Цц-этих букв(звуков)  нет в литератур- ном языке большинства  карачаево- балкарцев. Эти звуки (буквы) встречаются только в русских заимствованиях. ( Жж и Цц используются вместо ДЖ и Ч в Черекском ущелье- малкарском диалекте).
гитче къошакъ- кирил алфавитде Хх хариф бла эки таушну белгилеб тургъанбыз(джумушакъ Хx (Hh) бла къатыракъ Хx (Xx) ).Тилибизде  Ää (транскрипциясы æ)-тауш  барды. Яя,Аа, бирде Ээ харифле бла белгилейбиз. Алай  а  бу эки харифни къошсам латин алфабетге джунчутурукъду. Сёзледе дифференциация этген къыйын болады,къасыны орнуна салыргъа билмей (Aa?,Ee?,YAya?,Ää?). Кирил алфавитге юренгенибиз бла хар кирил харифге бирер латин эквивалент джазылыб къалгъаны тынчды.Алай а хар ким да билсин бардыла бизни сёзледе бу таушла.Аны бла бизни тилге толу келишген татар алфабетди.Тюрк тиллени фонетикасына (таушларына) татар  латин алфабет ем иги  келишеди. Бара баргъанда тилибизге реформа этилсе (джазгъаны тынчыракъ болурча,татар тилге джуугуракъ болурча) тюрк халкълада бирлешиб  кеси тиллерин Россияны экинчи кърал тили дерча эталсала. Ол заманлада къошар умутла этербиз бу эки харифни.Экинчи кърал тилге татар тилни  чыгъарыргъа керекди деб турама.(ангада реформа этиб башкир,кумукъ, къарачай-малкъар тиллеге джуукълашдырыб)   Из приведенного алфавита таблицы видно что наиболее близким к фонетике (звуковому ряду) карачаево-балкарцев является татарский вариант алфавита.Я думаю пока мы начнём использование латиницы соответстующей используемому кирилическому алфавиту. При этом будем иметь ввиду ,что двух букв не хватает (их и нет и в кирилическом алфавите)- это Ää и Хх. (Хотя звуки ими обозначаемые есть в нашем языке.) По моему глубокому убеждению есть необходимость в реформе карачаево-балкарского языка и в правописании с тем чтобы приблизить наш язык к татарскому. Есть историческая и политическая необходимость того что татары,башкиры, кумуки и карачаево -балкарцы как коренные народы с очень близким языком  должны  поставить вопрос и придании языка "тюрки"(реформированного татарского) статуса  второго государственного языка России или хотя бы оффициального языка.

имеется 10

Тюрк латин алфабетни къуралмагъанга мадар 

1. Интернетде он-лайн ишлеген заманда (чатда),неда Е мейл ашырсанг Россияны тышында серверле кирил харифлени къой, латин харифлени джангы тюрлюлерин да (Ğğ,Üü,Şş,Öö,Çç,Iı,Ññ)  танымайдыла. Ол демеклик ,къуру 26 керти латин хариф ётеди.(Узбекистан 1993 джылда латин алфавит къурагъанды .Алай а талай хариф (Ğğ,Üü,Şş,Öö,Çç,Iı,Ññ) серверледен ётмегенлерин кёрюб 1995 джыл латин алфавитни джангы вариантын алгъандыла. Къуру керти 26 латин харифлени хайырландыра..Gg орнуна G'g', Oo орнуна O'o' дагъыда аны кибик)(Узбек алфавитге-къара ) 

1. Gg=GH gh /Хх/ G'g'  2. Çç=CH ch /C:c: 3. Iı= I i /I:i:  4.Ññ=NG ng
5.Öö=YO yo /O'o'  6. Şş=SH sh /S:s: 7.Üü=YU yu /U'u' 8.Ää=AE ae /A'a'

    Кимни арбасына минсенг аны джырын джырла дегенлейди чот. Тюркден чатда джазгъанла ,не Е-мейл ашыргъанла Россияда къарачай-малкъарлыла окъурларына разы еселе башында келтирген эквивалентле бла джазсынла.Узбеклилеча джазсынла.Биз гитче миллет къой есенг уллу немча(алеман) халкъда он-лайнда тюрлендириб харифлерин алай джазады. Онглу Германияда харифлерин былай джазады Интернетде Öö=OE oe,Üü=UE ue,Ää=AE ae .Алай болмаса бу харифле Ğğ,Üü,Şş.İi,Öö,Çç,он-лайнда Е-мейлде кёрюнмейдиле,орус серверледен ётмейди. Россияда къарачай-малкъарлылагъа латин алфавитни къургъан чыртда къыйын тюлдю. 

Биринчи вариант: тюбюнде берилген татар сайтлада бизни тилге толу келген латин алфавитни джюклерге боллукъду компютерге. Алда джазгъанымча, кесигиз кёргенигизча,бизни тилге лексикасы бла,фонетикасы бла татар тил келишеди.Аны ючюн татарлыла джарашдыргъан алфавитни къуруб къойгъан ем табы.Къуру еки хариф Ää бла Хх хайырланмай турлукъса,къалгъаны бизни тилде барды. (керитиси бла айтханнга уа латин Ää да Хх харифле барды тилибизде.) бу сайтда барды джангы къарачай-малкъар латин алфабетни компютерге къуруу мадар http://www.tatar.kazan.ru/ 

http://www.tatar.ru/president/tatar/tatfonts.htm 

http://www.kcn.ru.tat_tat/tatfont.zip 

Экинчи вариант:( бу вариант Microsoft Word  (WınWord) программада ишлерикди.Windows-98,Windows 2000 текст.редактору )    1."пуск"-дан басаса 2. "настройка" ны сайлаб,андан басаса 3. "панель управления"ны басаса  4. "клавиатура"-ны басаса 5. "свойства" деген терезени чыгъарыб, сюйген тилинги алфавитин къошаса клавиатуранга.Бизге кереклиси тюрк(турецкий) алфавит. Аны бла О.К. Тюрк алфавитде болмагъан,бизге уа бек керекли Qq, Ww белгиле къаладыла орунларында. Къошарынг къуру бир латин хариф Ññ .Бу харифни къайсы болса да бир кнопканга чыгъараса Microsoft Word программада ишлесенг бас "вставка"-ны ,сора бас"символ"-ну,сора ем аз керек болгъан еки кнопканг бла джарашаса чыгъарыргъа Ññ. Мен сёз ючюн былай къургъанма ñ= n+Alt, Ñ=n+Alt+Shift .Аны бла сени компютерингде къарачай-малкъар латин алфавит къурулады.Cюйсенг былай бла Ää-харифни къайсы болса да бир кнопканга чыгъарыргъа боллукъса.

 

Türk latin alfabetni quralmağanga madar 

1. Internetde on-layn işlegen zamanda (çatda), neda E meyl aşırsang Rossiyanı tışında serverle kiril harifleni qoy, latin harifleni cangı türlülerin (Ğğ,Üü,Şş,İi,Çç,Öö,Iı,Ññ) da tanımaydıla. Ol demeklik, quru 26 kerti latin harif ötedi.(Uzbekistan 1993 cılda latin alfabet qurağandı .Alay a talay harif (Ğğ,Üü,Şş,İi,Çç,Öö,Iı,Ññ) serverleden ötmegenlerin körüb 1995 cıl latin alfabetni cañı variantın alğandı. Quru kerti 26 latin harifleni hayırlandıra.(qullandıra).Ğğ ornuna G'g', Öö ornuna O'o' dağıda anı kibik) (Üzbek alfabetge qara )                            Oñlu Germaniyada hariflerin bılay cazadı Internetde  Öö=OE oe,Üü=UE ue,Ää=AE ae . Kimni arbasına minseñ anı cırın cırla degenleydi çot. Türkden çatda cazğanla ,ne E-meyl aşırğanla Rossiyada qaraçay-malqarlıla oqurlarına razı esele başın da keltirgen ekvivalentle bla cazsınla.Uzbeklileça cazsınla.

Ğğ=G'g',neda GHgh    Şş=SHsh   Çç=CHch
Öö=O'o' nedaYOyo   Üü=U'u'nedaYUyu    ı = i'

.Ansı hariflerini törtden biri çıqmaydy,orus serverleden ötmeydi. Rossiyada qaraçay-malqarlılağa latin alfavitni qurğan çırtda qıyın tüldü.

 Birinchi variant: tyubyunde berilgen tatar saytlada bizni tilge tolu kelgen latin alfavitni cüklerge bolluqdu kompüterge. Alda cazğanımça, kesigiz körgenigizça,bizni tilge leksikası bla, fonetikası bla em igi tatar til kelişedi. Anı üçün tatarlıla caraşdırğan alfavitni qurub qoyğan em tabı.Quru eki harif Ää bla Xx hayırlanmay turluqsa,qalğanı bizni tilde bardı. (keritisi bla aythaña ua latin Ää da Xx harifle bardı tilibizde.) Sol canında kök betli,tübü bla ızları linklege kir tatar latin (kiril) alfabet qurama dey eseng.

E'kinchi variant:  Microsoft Word programmada ishleseng bas "insert"-nu ,sora bas"simbol"-nu,sora em az kerek bolğan eki knopkang bla caraşasa çığarırğa Ññ. Men söz üçün bılay qurğanma  ñ= n+Alt, Ñ=n+Alt+Shift  Anı bla seni kompyuteringde qaraçay-malqar latin alfavit quruladı. (Busağatda işley turğan FrontPage programmada  coqdu Ññ)

 

з                                           

Рейтинг@Mail.ru
Хостинг от uCoz