Сахнада Зайнеб бла Ф а т и м а)

Фатим а. -Зайнеб, къалай акъыл этесе?

Зайнеб.- Неге?
Фат и м а. -Джетген болурму?
Зайнеб (чамланаракъ, Фатимагъа къараб.)- Не зат джет-
ген болурму?
Фатима (ол да чамланаракъ.) - «Не зат джетген болур-
му?». «Не зат джетген болурму?!»... Он минут джетген болурму дейме!
Он минутдан кеб къалмай къайтырма деб кетген
шой эди да.
Зайнеб.- Ким?
Фатима. -Ол Солтан деген къазбурун!

Зайнеб (ишине къарай.) -Насыблы! Солтанны аллына
къарабмы тураса?

Фатима.- Аллына къараб тургъа эдим да, мени ючюн, бери
къайтса, аллахны алдайды. Бу къабарыкъ кибик да суууб
къалды. (Секириб туруб.) Тоба, аны сакълаб турурма деялмайма.
(Джыйыб тебрейди.)

Огъурлу (ашыгъыш, абын-сюрюн эте кириб, солууу тьшылыб.)
- Зайнеб! (Айланыб эшикни эте, солууун алыб.) Фатима!
(алларына барыб эшикге къарай.) Ма, немеди! Ма, немеди'
Солтан Азретге джалыныб айланады. Немеди... Экиси да гитче
юйчюкге кетдиле. Ол къаз бурнун да салындырыб, джалыныб
айланнгандан башха чоту къалмагъанды. Тохтагъыз, ,мен бир
тынгылайым. (Акъырын орта эшикни къатына барыб тынгы-
лай.) Бери чабыгъыз! (Солтан бла Азрет от юйге киредиле.
Къызла къулакъ саладыла.)

Солтан. (бираз тынгылаб, сора башлайды)-.. Къызланы
да алай къояйыкъ... Шо, ол Огъурлуну къатында сен меннге
къаллайла сёлешдинг? (Огъурлу онгсунмай, эшикни къатын-
дан артха турады.) Огъурлуну да кесинге тартыб, ичингдегин
билдириб... Алай этерге неге керек эди? Не да, Огъурлу санга
тенгмиди? Сени тенглеринг Огъурлула тюлдюле. (Огъурлу,
онгсунмай, башын эки джанына атады.) Кимдиле сени тенгле-
ринг? Ма мен, мени кибик ол бири, ол бирси. Важалсте. Сен
тенглеринги 'билмей джюрюй эсенг, я покажит санга товарищи-
леринги. Алайчыгъын эслеб къой. Сеннге аны ючюн чамлана
эдим ансын, што, што. Скажи важалсте!

Огъурлу. -Не дейди?

3 а и н еб. (Бармагъын эринлерине салыб, дауур этме деген-
ча.) --Чи-ш-ш...

Огъурлу. --Не эсе да хаман орусча-орусча сёлешеди.

Солтан.-- Мен къызланы сеннге зарланыб чамланмай эдим.
Энди Джанхотну къызы... (Тёрт джанына къараб, къоркъаракъ, 
Азретге ийилиб.) Зайнеб экибизге да джарарыкъ адам .
тюлдю.

Огъурлу.- Эшта «Бажалстеге» къарачы. (Къолу, башы бла,
эштдингми дегенча, Зайнеб бла сёлешеди-)

Азрет (ахсыныб.) -Солтан, къарайма да, бираз башха
тюрлю къаннга кирген кибик кёреме. Бир кесекни мындан
алгъа айтхан сёзлеринг бла бу сёзлеринг, къалай эсе да бир-
бирин тутмайдыла. 

Огъурлу. --Энди иги тынгылагъыз.
Азрет.-- Сюйсенг, махта, огъай дей эсенг, хыликке эт да
кюл, мен берчлериме ийлыкъмайма!

Огъурлу (халкъгъа.)-- «Къакъ» деб къычырмагъанлыгъыбызгъа,
бурнубуз бла суу ичмейбиз.

Азрет. --Джарлы джашай эсем да, къыйыным бла джашайма. 
Анга кёре, Огъурлу, джарлы болса да, сени кибик кёбледен 
онглуду эмда сюйген тенгимди.

О г ъ у рл у (къызланы сыртларындан къагъыб, къамасын
тюзете, уллу атлай.) --Ай джаным!

Азрет. --Зайнеб джарарыкъ адам тюлдю деб, алай айтаса...

Солтан (къоркъаракъ, шыбырдаб.) --Ол ичги сёз болсун!

Азрет. --Сабы-ы-ыр. Мени акъылым сеникине илешмейди.
Зайнебни сюе эдим, сюеме, эм сюйген да этерикме. Келсе, алмай 
да амалым джокъду. Мен ызыма къайта билмейме. Ол
алай люуюлдей тургъанладан тюлме.

Огъурлу (халкъгъа къараб, къолу, башы бла Азретни
кёргюзюб.)-- Алайды. Люуюлдей турургъа сюймейди.

Солтан. ---Сеннге ызынга къайт деген джокъду. Къалай сюйсенг,
алай эт (худжунундан папиросла чыгъара.) Ёзге уа билиб
къой. Бюгюнден башлаб халал тенглеринги бириме. Ал.
тартайыкъ.

Азрет (сансыз.)- Мен ичмейме!

Солтан (терс къараяракъ ышарады.)-- Эшитемисе? Сен 
айтханнга мен хазырма.

Огъурлу.-- Энди, энди иги тынгылагъыз!

Фа тим а. --Огъурлу, гырылдаб турма да бир сабыр эт!

Огъурлу.-- Хы-хы, джанынгы алма. (Тынгылайдыла-)

Азрет. -Алаймыды?

Солтан. --Алайды.

Азрет. --Зайнебни меннге къоямыса?!

Солтан (эринлерин къаба, сагъыш этиб.) --Къояма!

Азрет (ахсыныб ышарады.) --Ах, хомух а, къалай такъыр-
джюрек, аз кёллю, къызбай болгъанлайынга, алдау бла ётюрюкню
кесине джол этиб, алай бла адамгъа атынгы чыгъарыб 
айланмаймыса? Мени кибик джарлыланы джыламукълары сени
кибиклеге рысхы боладыла. Ол джыламукъла тёгюлген джерде
сабан сюрюб, урлукъ атмаймысыз!? Да, адамлыгъынгы бил!

Огъурлу.-- Энди ёлсем да, ёлдюм демезме!

Солтан (Азретни ызындан.) -Эшитемисе?

Азрет (ызына къараб джарыкъ.) -Сен а? Эшитдингми? (Кетеди.)

Солтан (эшикде сюелиб, Азретни ызындан къараб.)- Хайыр!
Сен а башыма миниб къалдынг да. Да, узакъ бармай, мен
сени кесиме зарансыз этдирейим (эшикге чыгъады.)

Огъурлу.-- Хы, орунларыгъызгъа къачыгъыз. Тынгылагъа-
ныгъыздан хапары болмасын. (Кюбюрню юсюне олтуруб,
аякъларын да салындырыб, джырлайды.)
Кечем, кюнюн да джалчылыкъда маллада,
Юйюм, орнум дорбунлада, джарлада (2 кере.)

Зайнеб (Огъурлу джырлай тургъанлай, аны бла бирге сё-
лешеди.) --Тохта, атам бери бир келсин. Мен атамы къабыб
джылайым, ол Солтанны аякълары бу юйню босагъасындан ат-
ламазча этмесем!

Солтан (юсюн-башын тюзете, джунчуяракъ киреди-)-- Бир
да кеб сакълатдым дейме, эшта. Былай чыкъгъанлайыма... 
Олтуругъуз, аллах ючюн, олтуругъуз (олтурадыла)... Былай 
чыкъгъанлайыма Хамзат улу Зекериягъа тюбедим да... аны бла
къалыб кетдим. Ол а сёзню сюрген бир насыбсызды.

Зайнеб. --Солтан, олтурургъа келгенсе деб, тёгерегинге
айланнган болмаса, башха умутубуз джокъду.
Солтан. --Важалсте, ыспасиба!

Огъурлу (кетерге башлаб-) --«Ыспасиба» де да, чыкъ да
кет, «бажалсте» де да кир да кел. (Гитче юйчюкге киреди.) Сен
къаллайла этиб айланаса?! (Ызына къайтыб, уллу эшик бла
чыгъа-) «Б,ажалста», де да, чыкъ да кет. (Тохтаб, Солтанны кё-
зюне къараб.) «Ыспасиба», де да кир да кел! (Эшиклени кючлю 
уруб чыгъады.)

Солтан (джунчуяракъ). --Зайнеб, Огьурлуну да чамлан-
дырдьгкъ. Терс эсек, кечигиз. Прошу.

Огъурлу (хыны кириб.) «Къа-а-а-акъ»—деб къычырма-
гъанлыкъгъа, биз да бурнубуз бла суу ичмейбиз. (Чыгъады.)

Зайнеб. Хар кимге да сен юлгю кёргюзюр орнуна, ким да
сеннге кёргюзеди.

Солтан. Тилейме, кечигиз! Терс эсем, бойнум къылдан ингичке.

Фа тим а. --Бойнунгу да хайырын кёр... Алая... Къайдам, не
айтыргъа да билмейме.

Солтан. --Огъай,, терслигим бар эсе... Зайнеб, ант этдирсенг,
ант этерме, джанынг саулай джаханимге кир десенг да, кириб
кетерме... Сен анга ийнаныб къал. Нек десенг, аллай бир сюеме.

Фа тим а (ышарыб). --Иги сагъан, аллай бир сюйгени болур
эди! (кюлюб, башын Зайнебни сыртына салады. Зайнеб
да ышарады.)

Солтан. --Алдай эсем, анам бергенни тёгейим! Ол Азретлени,
Огъурлуланы сёзлерине къараб сёлеширге джарамайды.
(Пауза.Бу заманда Огъурлу гитче юйчюкге кириб, не эсе да
излей, шиндикге миниб, тапхагъа къарайды) Сизни ким да
менден бек сюймейди. Азрет! Не кеб сёлешсенг да, абчар бол-
аллыкъ тюлсе. Хы, ол алай къалсын. Огъурлу! Аман Огъурлу
уа не излейди!?

Огъурлу (мени кёрюб къычырады деб, тапханы оюб джы-
гъады.) --Юйюнге эмина излейди! (Корзинадагъы тауукъда 
чыгъады, челекни сютю да тёгюледи,)

Солтан (барысы да секириб турадыла. Солтан герохуна
джабышыб.) Не эди ол?

Зайнеб (Фатимагъа къысылыб.) --Ах мен джазыкъ, Фати-
ма, юйде не эсе да барды!

О г ъ у р л у (туруб челекни тапхагъа салады, челек дагъы-
да тюшеди.)
Фа тим а-. Барды! Не эсе да барды!

Солтан. --Боллукъ болуб, энтда болургъа турады. (Къор-
къуб артына къарайды.)

Огъурлу (тауукъгъа къысыла.)-- Го-го-го-гуш, гогуш, го-
гуш. (Тауукъну юсюне джыгъылады, тауукъ бир джанына секи-
реди Огъурлу да тутама деб мыллыгын тауукъгъа атады.)

Солтан. (Герохун чыгъара.)-- Эштемисиз?

Фатима. --Ах мен джазыкъ!

Огъурлу. -- Го-го-гуш... (тауукъну юсюне джыгъылыб, 
туталмай, сюрюб эшикге кетеди.)

3 а и н еб. Солтан, турмачы! Эшикнн ач!

Солтан. --Эшикге окъачмы?

Зайнеб. --Насыблы! Къачар акъылда айлана кёреме. Аллы-
нга атла! Бери бир къарайыкъ. Фатима, тебре! (Тюртеди.)

Фа тим а. --Огъай, джаным! Мен къоркъама!

Зайнеб.-- Къоркъмаз эдинг да!

Солтан.-- Таб къоркъар кибикди. Ким эсе дя, кимни эсе да
сойгъанды. Неда соя турады. (Аллына атлаб.) Алай -барыб
джарамаз. Аллахны ишин ким биледи?!

Зайнеб. --Соя тургъа эди да! Фатима, биргеме тебре!
(Ёхтем тебрейдиле.)

Солтан.-- Тохтагьыз! (Зайнебни аллына ётюб, къолуна да
герохун алыб) Алда биягъы мен барайым! (Алларында акъыр-
тын тебреб, сора дженгил киргенлей, босагъада абынады.
Героху да атылады, кеси да илгенеди.)

Зайнеб (артына тура.)- Оу анам, мен джарлы!

Фатима (Зайнеб бла бирге.) -Анам, мен хариб!

Солтан (эс джыя)- -Къарачы... Сен анга къарачы!

Фатима.- Солтан, неге къарайса?

Солтан. -Да герохну атылгъанын эшитмеймисиз? (Герохну
бурнуна къарайды-) Ыскажи важалсте! (Тёрт джанына къа-
раб.) Да мында адам кёрюнмейди да!

Зайнеб.- Сора тапханы уа ким ойгъанды, сютню да ким
тёкгенди?

Солтан (тёрт джанына къарай.)- Эндн сен адам болурму
дейсе?

Зайнеб.- Да къайдам...

Фатима. --Ишексиз, сют ичеме деб, тапханы киштик ойгъанды,
ансы болуб ким боллукъду?

Солтан --Таб, болса да, мени къатымда кимге заран
джетерикди?

Зайнеб- -Да сен сау бол! Ёзге уа челекни тауушундан бир
бек илгендинг. (Фатима кюледи.) Тоба, керти айтама.

Фати:ма.- Огъай, ол герохну кеси аллына атылгъанына 
сейирсинеме.

Солтан. -Да мен эитда былай къарайым. Сиз а, бу челекни
да орнуна салыгъыз... (аягъы бла челекни уруб, эшикден 
сагъыракъ чыгъады.)

Зайнеб (челекни мюйюшге сала.) -Эсин бу хайырсыз
челекге бёлгенлей кетди. (Корзинаны эслеб ичине къараб.) Ах мен
хариб, тауукъ къайдады?!

Фатима.00 Къайдады тауукъ?! (Тёрт джанларына къарайдыла.
Тауукъ къачыб, Огъурлу да ызындан уллу печге келтирген
эшикден киреди. Тауукъну юсюне бауурундан джыгъылыб,
тутуб эрлай турады. Гитче юйчюкге кирирге тебрейди, къызланы 
кёрюб, ызына къайтыб, уллу эшикден чыгъаргъа тебрегенлей,
кимни эсе да кёргенин халкъгъа билдире, джунчуб, боллукъ бирди
дегенча, столну тюбюне кириб бугъунады)

Солтан.-- Зайнеб, Фатима! Где вы? Энтда джумушугъузну
бошамагъанмысыз! Энди керексиз къайгъыны къоюгъуз. Сиз
къоркъарча зат джокъду. Таб болса да, мен къатыгъыздама,
сора сиз неден къоркъаргъа керексиз? Скажи, пожалуйста...
(Олтурады. Къуюб бир бокалны ичин бошатады.
Папиросларын алыб къабындырады.)

Фатима-. Бу челек кибикни тыялмайбыз! (Челекни бир
джанына сала.)

Солтан. -Къонакъны сюймегенча этмегиз.

Фатима. -А къыз, Зайнеб, барайыкъ да бир кесек о
лтургъан кибик этейик.

Зайнеб.- Энтда олтурамы турлукъду?

Фатима.- Кетерик болур.

Зайнеб. -Кетмесе да, мен аны къората билирме (уллу
печге чыгъадыла')

Солтан. --А-а, келдигизми? (Турады.) Багъалы Зайнеб бла
Фатима, прошу, олтуругъуз.

Зайнеб. --Бюгюнлю бери бир-бирибизни олтуртхандан бо-
шамадыкъ, не сёз табмадыкъ.

Солтан. --Зайнеб, умоляю вас. Айыб этмегиз. Скажи
важалсте! Айт, къалай этейик? Киредиле да келедиле... Чыгъадыла 
да кетедиле, анча сайын сиз да ёрге къобасыз. Мен да 
олтуруб къалалмяйма.

Фатима. -Сора «олтуруш» джангыдан башланадымы
дейсиз?

Солтан. -Зайнеб, эшитемисе? Мен айтханны Фатима да айт-
ды.

Зайнеб-. Фатима алай обурду.

Фатима. -Бу къабарыкъ кибикни да сууутдугъуз да къойдугъуз.

Солтан. -Ничего. Къайгъырмаз. Солтан Зайнеблагъа 
ашаргъа келмегенди. Аракъы бла вино уа сууумайдыла. (Къуюб
ичеди.) Айтама да. Биягъынлай, тургьаныча турады.

Зайнеб. (Фатимагъа) -А къыз, Огъурлу да къайры тас болду? 
Тур, дженгил болуб бери джетсин!

Фатима.- Бусагъатдан (Зайнебни къулагъына шыбырдаб
кетеди.) 

Солтан (ичерге башлаб') - Джанымдан сюйген Зайнебчигим,
айыб этме. Бусуз болмайма. Мен, муратыма джетгинчи,
муну къоярыкъ тюлме.

Зайнеб. -Сизге айыб этерге не эркинлигим барды? Ким
да сюйгенин этеди. Билгенича джюрюйдю.

Солтан. -Алтын сёзле айтдынг. Ауузунга къурманчыкъ болайым. 
Алай эсе, ол эки аманны этиб айланнганларына эс бёлчю.

Зайнеб. -Солтан, терслик сендеди.

Солтан. -Смотри, смотри важалсте...

3 а и н еб.- Не зат?

Солтан. -Мен терс нек болаем деёме, говорию.

Зайнеб. -Солтан, мен орусча сёлеше билмейме. 
Къарачайча сёлешигиз.

Солтан. -Мен зачем терс болама говорию дейме. Сен
эсгералмагъанлыкъгъа, Азрет Джанхотну къызын, ма сени кесине
тенг этиб, сюйюб айланады.

Зайнеб.- Таб алай огъуна болсун.

Солтан.- Къа-къ-акъа... къалай огъуна? Огъесе мен башха
сёзленими эштдим? Къалай дединг? Энтда биягъында айтхан
сёзлеринги бир айт. Сакълайма...

Зайнеб. -Сюйюб огъуна айлансын. Не сейирлиги барды?

Солтан (ичиб бошар-бошамаз.) -Не сейирлиги боллукъду
болуб?! Аны кибикле сюе билмейдиле. Сен, сен Джанхотну
къызыоа!

Зайнеб (сансыз.)- Эки сёз айтсанг, ючюнчюге Джанхотну
сагъыныб тургъанынгы бир къойгъа эдинг. Кимни къызы бол-
гъанымы мен билмеймеми?

Солтан.- Биле эсенг, так не скажи. (Ичеди') Азретни
кишилигин мен билеме. Аны къуйругъу мени къолумдады.

Зайнеб (ышараракъ.)- Сени къуйругъунг Азретни къолунда
къымылдагъан кибик кёрюнеди. Къыйнаргъа болур деб
акъылым алайды. (Кетеди.)

Солтан. -За-айнеб! Зайнеб. Кетди... (Эсириб столгъа къараб.) 
Солтаннга иги болмаз деб Зайнебни кёлюне алай келеди.
(Кекиреди.) Мен къараб турсам, болмаз. (Стаканны къолуна
алыб.) Ол мени къолуна алгъынчы, мен аны... (герох бла ат-
ханча къолу бла кёргюзеди.) Тарх-тарх-тарх. Ха-ха-ха, конец!
(Кекиреди, ичеди.) Энди Огъурлудан бир насыблы къалыр. Мени
джаууму, огъай, мени сюйгеними Азрет кибикле джойсунла. 
(Папиросун къабындыралмай кюрешеди. Ол сернек джандыргъаны 
сайын Огъурлу юрюб джукълатады.) Джилтинлерим
джукъланыргъа тебреб тургъанларын папиросум къабынмай
тебрегенинден да билирге керекме. (Сернек тартады. Огъурлу
юрюб джукълатады.) Мынга къара! (Сернекге джити къараб.)
Ти 3ачем не горит!? (Огъурлуну тауугъу къычырады.) Не эди
ол? (Тентирей-тентирей, къоркъаракъ турады. Тёрт джанына
къарайды.) Бу юйню тынчлыкъсызлыгъына бир къара! (Олтура.)
Анда-а-а, челек, зде-е-ес... (кекириб) курица. Кр-у-у-угом
да ведро бла курица. (Башын билеклерине салыб, столгъа
таянады.)
— Здорова, кума?
— На рынке была!
— А ты глуха?!
— Купила петуха!

Огъурлу. (Мени кёрюб сёлешеди деб, столну тюбюнден
чыгъады Ышараракъ, тауукъну сылай.) Петух тюлдю, тауукъду.
(Солтанны эсириб тургъанын эслеб.) О-о-о-о! Да бу битиб
турады да! (Халкъгъа айланыб, тауукъну да сылай.) Аланла,
билемисиз? Эрлай тарта кириб артына аууб къалгъанды
(Тауукъгъа къараб.) Тейри, тауукъ, сен да бауурум бла джер
къаздырыр ючюн къоймадынг. (Гитче юйчюкге кире.) Игиликге
къутур! Энди дауурну къой. (Четенге салыб чыгъады.) Муну 
бла бир ариу ойнайым. Ол сен мени хыликке этгенча, мен
да сени этмесем... скажи важалсте (бир-эки ашайды.)

Солтан. --Ма-а-анга иги болмаз. (Къолун Огъурлуну аллына узатады. 
Огъурлу ызына салады. Ючюнчю кере къолун ызына салады.)

Огъурлу (урургъа кериледи.)- Бу аманны къолуна мени
аллымда не барды? (Бир-эки къабыб, аракъы шышаны алыб
къарайды.) Мен да сенича болайым да, сора кимни жъолу къа-
лайгъа джетсе да кёрюрбюз. (Къуюб ичеди, ызына бюркеди-)
Ашаргъа у зала.) Кюйдюм! Кюйдюм! Бишдим! (Ашайды.)
Елюр от! Бу бири уа, не затды? (Чагъыр шышаны алыб къуя'
ды.) Муну да бир кёрейим. Биссмилла! (Сейирсине, акъыртын
джутады- Татыуун билиб, къалгъанын да ичиб, дагъыда къуя.)
Энди тюзелдим. (Аракъы шышаны Солтанны аллына тюрте.) Бу
кесинге къалсын, кюйюб ёлюр эсенг а. (Чагъырдан уртлаб,
хычындан, бышлакъдан да къабады.) Бир ишексиз, Азретге
узатхан тютюнлери быладыла. (Пачканы алыб, бармагъы бла
къагъыб чыгъарама деб, кючлю уруб, барын да джерге тёгеди)
Ма! (Джыяды.) Не бек чарлайсыз. (Джыйыб бошаб, бирин
ауузуна, пачканы да ызына салады. Папиросу къабынмайды. 
Сора къараб, тюз джанын къабады, къызыу тютюнлетеди.) Бу
ичгини да, быланы да къайдан табадыла? (Джётел этиб,
папиросун атады.) Кет, сен да бир ауруу берирсе. (Тюкюреди)
Бу къызылы маджал кёреме? (Алады.) Джарашырыкъды.
(Ашай-ашай, Солтаннга къарайды.) Энди мен мынга къалай
этеме? (Мангылайын къашый, сагъышланыб.) Табдым, энди
табдым! (Къабыргъада Зайнебни джаулугъун алыб къысады.
Зайнебча болуб тамагъын да тюрлендириб, олтурады.) 
Солтан! Эшитемисе? (Тюртеди.) Санга айтама!

С о л т а н.- За-а-а-айнеб!?

Огъурлу. -Да, адам сюйгенине алай этибми къояды?

Солтан. -Зайнеб... (Кекиреди)..сенмисе?

Огъурлу. --Зайнебме.

Солтан.-- Зайнеб!

Огъурлу.-- 0-о-о-ой!

Солтан. -Мен санга къурман болайым, дейме.

Огъурлу. -Къурман болгъанны къой да, мени къолумдан
бир ич. (Аракъы береди-)

Солтан. --Сени къолунгдан... (Къарыусуз башын кёлтюреди.) 
Сени къолунгдан ёлюр отну... ичерме. (Ичеди.) Вот, адам
алай этеди. Зайнеб, мен., дунияда сени ючюн джашайма.
Кесинги да бир уккашчыкъ этейим. (Огъурлуну къучакълаб, уппа
этеди.)

Огъурлу (аны тюртюб.)- Солтан, аллайла этмесенг а!

Солтан (кёкюрегин ура.) -Зайнеб, мен... мен сени сюеме.
Къалай бек... (къучакълаб уппа этеди. Огъурлу эки аягъын
кёлтюрюб ойнатады...) Сюеме мен сени!

Огъурлу.-- Кёбдю! Мыллыгынгы манга атыб турма. Аллах,
аллах, сен сюе эсенг а! Мен а сени кёрюрге да излемейме. Сен
кирлини! (Бетине урады)
Зайнеб (эшикде.)-- Фатима, дженгил бол!

Солтан. (Хыныракъ.)- Зайнеб, алай джараймыды?

Огъурлу. --Тоба, джарагъанны, джарамагъанны излеб
айланмазса... (Адамыча кёкюрегине урады.) Бажалсте! (Солтан
шиндикден джыгъылады. Огъурлу столну тюбюне киреди.)

Солтан (къобуб, хыны.)- Огъай, огъай, алай джарамаз!

Зайнеб (кириб эшикни юсюне сюелиб.)-- Ах мен джазыкъ...
Солтан. --Зайнеб! Ол сен хыликке этерик джашладан
тюлме! Хыликкелик сенсе! (Олтура.)

Зайнеб.-- Не болгъанды? (Орнуна озады. Огъурлу столпу
тюбюнден эслетмей узалыб, Солтанны башына къагъады)
Солтан. -Къой, мени бла ойнама! Ойнама! Зайнеб!
Зайнеб (сыртын Солтаннга буруб олтурады.)- Сени бла
ойнаргъа кюсеб тургъан джокъду. Алыныб тебреген болурса
дейме.

Солтан. -Экибизден да, эки... (кекиреди)... бизден да ким
алыныб тебреген эсе да, алыныб (кекиреди)... къутуруб айлан-
нга эди (чыначыгъын столгъа салыб, башын да къолуна салады.)

Зайнеб.- Чакъырылыб келген эсенг, биле болурса. Келген
эсенг, кете бил! Атам, анам юйде болмагъанлай келиб, олтуруб 
турургъа не ишинг барды? (Огъурлу Зайнеб болгъан 
джанындан Солтанны джаягъына къагъады.)

Солтан (секириб къобады.)- Джанхотну къызы! Кёбдю!
(Столпу уруб) Даволна! Мен сени сюймесем!..

Зайнеб. -Сюйгенинг, башынг да керек тюлсюз! Бусагъатдан
чыгъыб кет. (Туруб экинчи печге бара.) Кетмесенг да,
чыгъыб къычырлыкъма. Сен адам ёлтюрюрге джигитсе. Джан
алыучу мурдарны юйюме джыйыб тураллыкъ тюлме!

Солтан.- З.а-айнеб. Къой, мени да, кесинги да ая-
Кесинги ая.

Зайнеб- Этеринги аяб къойма! Мениге игилик излеме да,
башынга изле. Тутмакъ юйню эшиклери сеннге ачылыб турадыла.

Солтан (сол къолун столгъа салыб, онг къолу бла да 
шиндикни бир джанына тюртюб.) А-а-а! Сен Азретге къошулуб,
мени джояргъа тебребми турасыз? (Бу заманда Зайнеб къачаргъа
хазыр болады. Бети да тюрленеди.) Сиз мени джойгъунчу,
мен сизни бирем-бирем.-. (халкъгъа къараб.) Ох, алай да, алай
да мен ёле эсем! (Зайнебге къараб.) Сен да ёл! (Герохун 
чыгъара) Ёл! (Чабады, алая Огъурлу столну тюбюнден узалыб
Солтанны аягъындан тутуб джыгъады.)

Огъурлу (халкъгъа къараб). -Бусагъатдан бойна будит!
(эшикге гузаба чыгъцды.)

Солтан (ёрге тура.) Сен да ёл! (Эшикни тебере.) 
Эшитемисе? Сен да ёл! Озгъунчукъ!

Зайнеб (Солтаны сёзлери бла бирге къычырады.) 
-Огъурлу! Фатима, ой! Огъурлу-у-у-у!

Огъурлу (эшикден.) -Огъурлу къурман джанынга-а.

3айнеб. -Бери чаб, бери чаб!!

Огъурлу- Барама-а-а-а! (къолунда уллу акъ къазыгъы
бла кириб, къазыгъын да столгъа сюеб, аякъларын да джайыб,
дженглерин чюйюреди.)

Солтан. -Эшитемисе? Бери ач! Сени сау къоюб мен ёлмезме!
3 а и н е б- (Солтанны сёзлери бла бирге.) Огъурлу! Ай ал-
лах, къалай этейим?! (Огъурлу дженглерин да чюйюрюб, бели
бла имбашларын джыя, къолларына тюкюрюб, Солтанны арты-
на сюеледи.)

Солтан. -Бери ач! (Джётгюреди-)

Огъурлу (аныча джётгюрюб.)- Ы-ы-ы! (Солтан бурулуб
мынга къарагъанлай, керилиб башына урады- Солтан тентиреб
ауаргъа башлагъанлай, къазыгъын салыб, Солтанны тутуб, онг
джумдуругъу бла уруб джыгъады.) Сени уруб къутулмазлыгъымы
билеме, алая кёл кенгидриб къалайым. Келе келиб...
(Джумдурукъ бла ура:) Мах санга бажалста! Мах санга ыспасиба! 
(Солтанны юсю бла аякъларын эки джанына ийиб, бетине
джити къараб туруб, джаягъына урады)

Зайнеб (джылай чыгъады.) -Кёбдю, энди къой-ой...
Огъурлу. -Огъай-огъай! Кеб тюлдю! (Ёрге туруб.)
Зайнеб. (Солтан бла Огъурлуну орталарына сюелиб)- 
ёлтюрюб къойгъан болурса дейме?.. Энди бизге келген кюн
келсин сени джауунг-а-а! (Джылайды.)

Огъурлу. -Орнундан чыкъгъан собакны бёрю кушит! 
(Эрлай Зайнебни бир джанына туруб, чынгагъан заманда анга
тиймезча, шиндикге миниб, Солтанны юсюне секириб, 
табанлары бла урады). Ыспасиба, бажалста. Хы, джат алай, итимча!

3айнеб (орундукъгъа джыгъылыб джылай.) --Огъурлу,
энди къойсанг-а-а-

Огъурлу. --«Къойсанга-а-а-а» (Солтанны артына табаны бла
урады.)

Солтан (джатыб тургъанлай-)-- Ыы-ы-бажалста, кёбдю!
Огъурлу (джюрюй-джюрюй.)-- Эки да важалста! (Зайнебни 
къатында олтуруб-) Хы, къой, джылама! Солтанны ызынгдан
айландырма десем, унамай эдинг. (Зайнебни башын сылай иги-
иги къагъады.) Джылама! (Къагъады.) Бурнунг бузгъа тирелмей,
тохтарыкъ тюл эдинг да, тирелди! Азрет сени сагъынса,
ауузуна суу ичмейди. Джылама! (Бу заманда Джанхот бла
Айшат гитче юйчюкню арт эшигинден кириб, джамауларын да
салыб, эшикден тынгылайдыла.) Джылама! Джанхот бла Ай-
шат бир къайтсынла деб турама ансы, мен этгенни сен кёрюрсе. 
Джанхотну табаныны сыйына джетмегенлей, абчарма деб
аны къызчыгъын хыликке эте, тюе, герохун чыгъарыб... (Джан-
хот бла Айшат сейирсинедиле.)

Айшат. -Араби аллах, не болгъанды экен? Бир ишексиз-..
Джанхот. --Сабыр эт! Биягъы сен тебрегенсе!
А и ш а т. --Тебреге эдим да ..

Джанхот.- Сабыр! (Тынгылайды.)

Огъурлу- Этгенлерин барын джарашдырыб айтырыкъма.
Зайнеб (джыламсыраяракъ.) --Кесим да атам бла анамы
алларына къараб турама. Не сюйселе, аны этсинле, ёлтюрсюнле, 
кесиб, этими ашасала да, халалды. Мен а, мен, Солтаннга 
бараллыкъ тюлме. (Джанхот бла Айшат бир-бирине
къарайдыла.)

Огъурлу (джарыкъ болуб.) -Сора, Азретчикге уа къалай
этерикбиз?!

Зайнеб. -Не болсам да, Азрет бла боллукъма.
Огъурлу (бек къууаныб, тёгерек айланама деб артына
секиргенлей, Солтаннга абыныб джыгъылады. Секириб турады.)
-Муну этиб тургъанына къара! Алай джатыб мен да турур эдим.
(Зайнебни къатына олтурады.) Зайнеб, энди биз былай этейик...
Зайнеб. -Муну тылпыусыз этиб къойгъан болурса дейме.
Солтан (акъырын олтурады.)- Къарау-у-у-ул!
Огъурлу. -Къычырма! Къараул менме! Я караул!
Зайнеб.- Тийме, тийме да къоратыр амал эт.
Огъурлу. -Бусагъат этейим (Туруб, Солтанны аягъы бла
тюртеди.)

Солтан (олтура.)- Тюшюммюдю? Тюнюммюдю?
Огъурлу. -Джанхотну юйюнде сойланыб, тюш кёре 
турмагъа эдинг да... Хайда, къараууллан.

Солтан (эс джыйыб.) -Харам мюлкден тоймагъан
Джанхотну къызы бла сен... (Туруб чабаргъа хазырланады.) 
Сизмисиз офицерни къанына боягъанла?! (Чабады.)

Огъурлу. -Аны бла болмагъан эсенг... (Бууушадыла.)
Зайнеб (орундукъгъа миниб) -Огъурлу, тийме! (Джылайды.)

Айшат. --Кет! Кет! Къызчыкъгъа барыргъа къой!
(Джанхотну тюртеди.)

Джанхот.- Тейри, къатын, тюртмезсе, мен тюртсем, 
адамыча тюртерме! (Кериледи.)

Айшат.- Алай керилиб а бир ургъа эдинг!

Джанхот. -Да! (Керилиб сермейди, Айшат бюгюледи да,
тиймейди.). Урсам, не этериксе? (Айшат къачыб арт эшик бла
чыгъады Джанхот, шкогун да алыб, ызындан къууады.)

О г ъ у р л у - (Солтанны джерге урады.) Тохта энди...

Солтан (джерге тийиб.) -А-а-а-ай!! (Тюбге тюше, башха
чыгъа джагъалашадыла.)

Солтан. -Къарау-у-ул!

Зайнеб.- Фатима! Аскер-е-ер! (Уллу эшикге къачады.) 
Азрет-е-е-ет... (Эшикден къачыб кирген анасына тюртюлюб, 
артына джыгъылады, Айшат аны юсюне, Джанхот да аны
ызындан, къолунда централкасы.)

А й ша т. -Оу, мен хариб, къызчыкъ!

Д ж а н х о т (алагъа абына кириб, шкогун Солтанны 
марагъанча тута, кюрешеди.) -Огъурлу, джанла! Джанла да урмагъа
къой!

Айшат (джетиб шкокну бир джанына тарта.)- Алыннганмы
этгенсе дейме да?!

Джанхот. -Байта къызы, тутма! (Шкок атылады. Зайнеб
орундукъгъа миниб джылайды. Солтан бла Огъурлу турадыла.
Айшат къызына чабады. Джанхот шкогун къоюб, тюйюшге
къошулады.)- Ай аман Огъурлу, ур!!! Джетдир!!

О г ъ у р л у. -Къоркъма! Джетдирликме! (Солтанны урама
деб, джумдурукъну Джанхотну къулакъ джанына джетдире
Джанхот чартлаб джыгъылады, къуйругъундан олтурады.)

Айшат. -Атангы сойдула... (Джанхотну къатына барыб
джаягъын тутуб кёреди.) Союбму къойдула?

Солтан (тюйюшюн къоюб, эшикни табалмай, столну
тёгерегине айланады. Огъурлу сюреди.) Къарау-у-уул!

Джанхот. -Менн джаякъ сюегими сермегенча, аны да бир
серме! (Солтан эишкге къачады. Ол чыгъар-чыкъмаз, Огъурлу,
табаны бла къуйругъуна урама деб, тиелмей, эки аягъы да кёкге кетиб, джыгъылыб, къуйрукъ сюегин урады.)

Огъурлу (къуйругъундан тутуб, асхай-асхай.) --О ды-ды-
ды! Айшат, къуйрукъ сюегимден бошагъанма!

Айшат. --Къуйрукъ сюегингден бошагьа эдииг да, муну
джаякъ сюегин бошамагъа эдинг! (Джанхотну къобарады.)

Фа тим а (гузаба кириб, ызындан да Азрет.)- Зайнеб, не
болгъанды? Нек джылайса?! (Барыб къучакълайды.)

Огъурлу.- Анга болгъан санга болгъа эди, джыламасанг,
кёрюр эдинг!

Айшат (Джанхотну олтуртады.) -Джаратхан аллах кеси
сакълагъанды.

Огъурлу.- Бир тукъум бир аллах!.. Мен сакълагьанма!

Джанхот.- Къызымы сакъласанг да, дертинги менден ал-
гъанса.

Огъурлу. -Хамхотунгу келтириб джумдурукъгъа урмагъа
эдинг. Азрет, сюелиб турма да олтур!

А з р е т. -Огъай, кетеме.

Д ж а н х о т. -Азрет, олтуругъуз. Огъурлугъа хапар сорайыкъ!

Азрет. -Берекет берсин, сизни къатыгъызда сюелиб да
турурма.

Джанхот. -Бу тепси, ичерик, тюйюш, джылау недиле?
Огъурлу, кимни сыйлагъансыз?
Огъурлу.- Солтанны.

Айшат.- Юйде болмагъаныбызны марагъанча, къалай келген эди?

Д жaнхот.- Ким келтнрген эди?
О г ъ у р л у.- Эгечингден туугъан!
Ф а т и м а. -Аскер алыб келген эди.
Огъурлу. -Алды да келди! Къойду да кетди!
Джанхот (юсюн-башын тюзетиб.)- Да, айтыгъыз. Нек
тынгылайсыз? (Пауза.)

Айшат- Ма былай да былай, былай да былай дегиз да,
джарашдырыгъыз да айтыгъыз.

Джанхот.- «Былай да былай, былай да былай, былай да
былай!». Бир сабыр эт! Ненча айтама. Ол джазыгъынгы да бир
солутсанг а. Огъурлу, бу тюйюш, бу джылау неди, нени юсюнден
чыкъгъанды?

Огъурлу. -Джанхот, мен башлаяллыкъ тюлме. Зайнебчик
айтсын. Мен да кёргеними тизерме! Зайнеб, башла!

Джанхот. -Къызчыкъ! Къайда, былай келчи. Сени ким
джылатханды? (Къатына къыса.) Сеннге ким не айтханды?

Зайнеб. -Атам, мен... айталлыкъ тюлме. Азрет, Азрет айт-
сы-сы-сын (джылаб, гитче юйчюкге кетеди, была ызындан къа-
райдыла.)

Айшат (ызындан бара.) -Сенден алгъа ёлейим
(шыбырдашыб Зайнеб бла сёлешеди.)

Джанхот (намыслыракъ.) -Азрет, мен джукъ ангыламайма. 
Джашла ойнагъанча этмегиз да, аягъы-башы бла бир 
хапар айтыгъыз.

Азрет.- Джанхот, тилейме, айыб этме. Билгеним бар эсе да
бетинге къараб айталлыкъ тюлме. Къалай эсе да... Ма, бары-
быздан да ариу кёрюб, эштиб тургъан Фатимады...

Джанхот (халкъгъа къараб.) -Бир зат ангылаялмайма.
(Бу заманда Азрет чыгъады.)

Зайнеб (ол бирси юйде.)- Барлыкъ тюлме деб, мен хар
заманда да айтыб турмаймы эдим? Сиз а къоймай эдиги-и-и-из.

Айшат. -Мен къачан да къысмай шой эдим да. Гыр-ырт де-
рн к эди!

Джанхот. -Фатима, къызым, мени бу джарылыб, чачылыб
баргъан джюрегиме бир рахатльгкъ сал. Ол сиз билгенни мен
да билирге сюеме.

Ф а т и м а. -Энди аны айтыргъа меннге джетиб турмагъанын
мен билмеймеми? Джарашдырыб айталлыкъ да тюлме. Ма,
Огъурлу... (Кетиб, Зайнеб бла олтурады. Айшат бери чыгъа-
ды.)

Джанхот (шиндикге таяна, ауурсунуб ышара.) -Быланы
сабийчиклеча эте тургъанларына бир эс бёлюгюз! (Пауза.)
Огъурлу, нек тынгылайса?

Айшат (Огъурлугъа къысылыб, акъыртыныракъ.) --Тынгылаб 
турма да айт. Болгъанны болгъанча джарашдыр да... Былай
да былай, былай да былай, де да...

Джанхот (къатынына терс къараб туруб.) -Къатын! Итни
къуйругъуна илиннген мант башыча, илиниб турма да, кери
кет!

Айшат.- Биягъы сен тебрегенсе! Сен къууан ансы, чыгъыб
огъуна кетейим!

Джанхот (шиндикден тутуб ёрге къоба.)- Кет! Бусагъатдан 
чыгъыб кет! (Айшатха къайырылады.) Кёзюмден тас бол!

Айшат (арт эшик бла гитче юйчюкге кириб, къызланы
къатларында олтурады.) -Ийлыгъа эсенг, алмагъа эдинг. Хариб!
Манга кюлме да башынга кюл, джарты (Бир-бирине сёлешедиле.)

Джанхот.- Огъурлу, кёремисе? Биягъы экибизни къоюб,
тас болуб къалгъанларын эслеймисе?

Огъурлу. -Да, аймыса, экибизге не боллукъду? Не да мен
къатынгда эсем, неден къоркъаса? (Хыликке ышараб къарайды.) 
Солтан да айтханыча этмей къойса, бюсюреуюм джокъду! 
Бирда кесин сеннге ышырыгъы джокъду. Тохтамаса уа, сени 
да къыйнамагъанлай, мен аны къашый билирме. «Ыскажи
важалсте!»

Джанхот.- Не, джукъму айтханды?! (Джюрюй.) Мени 
юйюме аны ким ийген эди? Огъурлу, нек тураса? (Олтуруб 
юллесин къурайды.) Кесине базыб не айтыргъа къолундан
келгенди? (Юллесин къабаргъа ауузун ачады. Эслеб къолу бла бияягъын тутады.)

Огъурлу.- Сиз кетгенлей, Аскерге тагъылды да келди. Олтурду.
Хыликке этиб тебреди. Не юсюмю, не башымы къоймады. 
Къызчыкъланы да бирине токълу, бирине да улакъ атады, 
кюлдю. Манга уа илинди да къалды. Зыккылларыма сингди
да къалды. Не амалым бар эди? Тёздюм. Азрет келди. 
Балтаны ауузу аман болгъан эди да, анга аууз сал деген эдим. Да
аны алыргъа, айтханымча, Азрет келди.

Джанхот. -Нени алыргъа?

Огъурлу. -Балтаны!

Джанхот. -Хы, сора уа?

Огъурлу. А-зретге да илинди да къалды!

Джанхот.- Нек? Азретге уа нек илине эди?

Огъурлу. Къайдам. Мени хунамы башына салынныкъ
темир бурууну этиб бошамагъанлайынга, Джанхотну балтасын
ишлейсе, деди да алынды да къалды?

Джанхот.- Азрет а?!

Огъурлу. -Азрет да алынды да къалды!

Джанхот. -Нечик, къалай алына эди? Да Азрет уруб, аны
тишлерин ауузуна къуюб къояр эди да!

Огъурлу. --Тохта! (Халкъгъа къараб, Азретча башлайды.)
«Мен сени билеме, деди. Сен киши билмейди деб тура 
болурса, алай болгъанлыкъгъа, деди, ол сен ёлтюрюб, хазнасын
джыйыб, мыллыгын уругъа бастыргъан кюпсени тюрсюнюне
дери билеме», деди!

Джанхот (сейирсиниб.) -Алай деген неди?

Огъурлу.- Олл-ахий лазим, биллахий керим!

Д ж а н хот. -Солтан а?

Огъурлу (халкъгъа къараб.) -Энди,муну ийманына джыяйым. 
(Джанхотха.) «Кюпселе ючюн адамны джоярыкъ болсала,
эм алгъа Джанхот барыр. Аны ызындан мен барырма»,деб
Солтан да ма былай айтды (халкъгъа къарайды.)

Джанхот (таяныб, терен солуй, кёзлери джана.) -Анасы!
Байча къызы!

Айшат (тынгылаб туруб чыгъады.)- Айхай, не сёз барды?
Джоюуун кёрейик!

Джанхот.- Кюеуюнгю хапарын эштемисе?!

Айшат. -Кюеуюм болгъа эди да.

Огъурлу. -Азрет а?!

Джанхот (кёзлерин джандырыб, къуунаракъ.) Хы, хы,
тынгылайма!

Огъурлу.- «Сыртынгы Джанхотха ышыма, деди. Джанхотну
алай къоюб, сени Сибирге бардырмасам, анамдан ичген сю-
тюм харамды!» деб къойду. (Кёкге къараб.) Оллахий да биллахий,
сыйлы аллахны аты бла ант этдирсегиз, ант этерме—-аллах, 
файгъамбар, къуран, межгит, китаб, аптиек, ыспасиба,
важалсте!

Джанхот (къатынына къарай.) -Ай, джаным джаш. Ай,джаным Азрет!

Айшат.- Мен биле эдим...

Огъурлу (халкъгъа.)- Бу нени биле эди?

Джанхот. -Да не болуб чачылышдыгъыз?

Огъурлу. -Аны уа менден эсе, сен ариу айтырыкъса. Ол
сен кёрген заманда къалай эсек, къазыкъны санамасакъ, сен
кёргюнчю да алай эдик.

Джанхот. -Тарыгъыр!..

Огъурлу. -Башына къоркъмай эсе, тарыкъсын! Азретден
къоркъгъандан джаны чыгъады. Экиси да ары кириб, бизден
джашыртын сёлешген эдиле...
Джанхот.- Хы...
Огъурлу. -Да, «не айтсанг, айтханынгы джерге тюшюр-
мей джюрюрме», деб Азретге сёз бергенди.

Джанхот. -Алай эсе... (туруб) алай эсе!..
(Зайнеб бла Фатима тынгылаб турадыла.)

Айшат (Джанхотну кёзюне къараб, джарыкъ.) Атасы,
алай эсе... не?

Джанхот (аллына барыб.) -Мен къызымы Азретге береме!
Кюллюк кюлсюн, къууанньгкъ да къууансын! Мен, Азрет кибик,
кеси къыйыны бла джашагъанладан айырылгъанлы кеб бол-
майды. Эшитемисе?

Айшат.- Эшитеме, эшитеме! (Ышарады.)

Джанхот. -Суу! (Олтуруб, юллесин тартады.)

Огъурлу (къызлагъа чыгъыб, Зайнебни джырын, 
макъамын да джырлай тепсейди.)

Къоркъма, Зайнебчик, къоркъма, гоккачыкъ.
Иш биз айтханнга келеди,
Ананг разыды, атанг Джанхотчукъ
Сени Азретге береди.

(Бошаб, аягъын энишге иеме деб илиндириб, чепкенини бир
этегин джыртыб.) О-о-о-о! Айырдым да къойдум.

Ф а т и м а (ышара.)-- О-о-о-о!

Огъурлу. --Фатима, къой, бушуу этме. Мен да кийинирме!
Бусагъатда уа Азретге барама! (Кетеди.)

3 а и н е б.- Фатима! (Шыбырдашадыла.)

Айшат (суу алыб киреди)-- Суу. Ма, суусаб алыб келеме.

Джанхот. -Ай аллах разы болсун! (Ичеди.) Хы, эндн
къорат, кетер.

Айшат. -Къоратдым. (Алыб чыгъады,)

Зайнеб.- Ай аллах, джюрегим къаллай бир къууаннганын
билмейме. (Ышарыб тамагъындан тутады.) Фатима, Огъурлу
кетиб къалгъынчы, чыгъайыкъ да айтайыкъ: «Азретни кесине...»
(Шыбырдашадыла.)

Айшат (кириб Джанхот бла олтурады.)- А киши, бюгюн
санга разы болгъанма. Нек десенг... (Тёрт джанына къараб,
сора къулагъына шыбырдайды.)

Фатима. -Огъурлу кетиб къалады. Асыры бек къууаннгандан
хапарны джайыб къоярыкъды. Джюр!

Зайнеб. -Кетдик. (Кетедиле.)

Джанхот (башын бир джанына атыб.) -Бек иги джашды!
Аны акъылы болмаса, мен хапар соргъан заманда айтыб 
тебрер эди. Айтмады. Ма намыс, ма адам!

Айшат. -Алайды, намыслыды.

Джанхот. -Солтан бла урушханында да, аны къагъыб,
манга джакъ болуб, кёл басыб алай сёлешгенди. (Тилин таууш
этдириб.) Намыслыды! (Тёрт джанына къараб, сора къатынына
ийилиб.) Ётюрюкмю айтады? Солтан кюпсени соймагъанмыды? 
Хазнасын джыймагъанмыды? Не ашаб, не ишлеб джашайды? 
Насыбы алай болсун, абчар болмайын а.

Айшат. --Къой, унутулгъан ишни сюрюб айланма! Бир къай-
гъы чыгьараса!

Джанхот. -Къоркъа эсенг, орнунгда тура бил. (Пауза.)
Солтан а бир ит эди да, итлигин этди!

Айшат (Джанхотну бетине джити къараб.) - Мен къачан
да айтыб турмаймы эдим: «Къой, Азретге хыны болма, мыдах
этме, къатынга тарт», — деб тилемейми эдим!» «Темирчи». Те-
мирчи болса да, кесиники кесине боллукъду. Сени къолунга
къарарыкъ тюлдю, башын сенден ёрге тутарыкъ тюлдю. Абчарды
деб бир худжуну табдынг да, юйюмю къурутургъа джетдирдинг!

Джанхот. -Ай, налат къатын, «Солтанны къатынга тарт,
кесинге къыс, ычхындырма»—деб мени ийманымы тубан этиб
айланнган сен тюлмю эдинг? Мен джазыкъны кесими акъылым
бла бир къоймайсыз. Не эр, не къатын бол,—деб мен! Огъай,
экиси да менме,—деб сен!

Айшат. -Азретни кёрюб болмагъан сеи тюлмю эдинг!?
Джанхот. -Солтан, Солтан деб тургъан сен тюлмю эдинг?!
Аишат(джити къараб.) -Азретни суратын джыртыб атхан
сен тюлмю эдинг?!

Джанхот (бетин Айшатны бетине тиреб.)- Азретни 
суратын манга берген сен тюлмю эдинг?!

Аскер (гузаба киреди. Ызындан Азрет бла Огъурлу.)-
Анамы къарнашы! Была айтхан кертимиди?!

Джанхот. -«Эгечими джашы», сени уа Солтанны юйюме
келтиргенинг кертимиди?

Аскер. -Алдамайма, кертиди.

Джанхот. -Ала айтхан да кертиди. (Фатима бла Зайнеб
киредиле.) Ийнанмай эсенг, эгечлеринге сор. Нек алыб келген
эдинг?!

Айшат.- Биз юйде болмагъанлай, Солтанны не
атасыны башы къалгъан эди келирге?

Аскер. -Да аны итлигин ким биле эди? Кечигиз, мен терсме!

Джанхот. -Сени терслигинги юсюнден ананг бла сёлеширме.
Энди къонагъынга къара. Байча къызы, эшитемисе. (Уллу-
уллу атлаб чыгъады.)

Айшат (ызындан тебрей.)- Сен алай бол ансы, нем да 
барды. (Чыгъады.)

Фатима.- Аскер, Азрет, олтуругъуз. Огъурлу, сен да 
къубулуб къалгъа эдинг да!..

Огъурлу.- Къоркъма, мен бет джоймазма! Зайнеб, алчы
къобузну.

Зайнеб.- Да, бу стол кибикни ары бир джыйма къой, Фатима

Азрет. -Зайнеб, Фатима, Аскер, Огьурлуну разы этсегиз а.
А с к е р.- Ким огъай дейди.

Фа тим а (столну джыйгъан кибик эте.) -Айхай, айхай... 
Бусагъат.

3 а и н е б (къобузун ала.) -Къууаныб, этейик. (Согъады,
харс урулады,,)

Аскер.- Азрет, чыгъаса. Огъурлу, харс! (Азрет чыгъыб 
Зайнеб бла тепсейди. Зайнебни Фатима ауушдурады. Кесекден
Азрет кесини орнуна Огъурлуну тартады. Огъурлу бла Фатима
тепсейдиле. Тепсеу башланнганлай, Айшат, гитче юйчюкге 
джумушха кириб, сора эшикни тешигинден къарайды.)
Аякъларыны бурунларында келиб Джанхот да Айшатха 
къошулады,)

Джанхот. -Байча къызы, акъылымы биле эсенг...

Айшат.- Фатиманы Огъурлугъамы дейсе?

Джанхот. -Сора тепсе. (Тепсейдиле. Ала анда, была 
мында тепсей, джабыу джабылырны аллы бла Аскер юч кере герох
атады.)
Джабыу

ÜÇÜNÇÜ KÖRÜNÜW 

(Sahnada Zayneb bla F a t i m a)

Fatima. -Zayneb, qalay aqıl etese?

Zayneb.- Nege?

Fat i m a. -Cetgen bolurmu?

Zayneb (çamlanaraq, Fatimağa qarab.)- Ne zat cet-

gen bolurmu?

Fatima (ol da çamlanaraq.) -  «Ne zat cetgen bolur-

mu?». «Ne zat cetgen bolurmu?!»... On minut cetgen bolurmu deyme!

 On minutdan keb qalmay   qaytırma deb ketgen

şoy edi da.

Zayneb.- Kim?

Fatima. -Ol Soltan degen qazburun!

Zayneb (işine qaray.) -Nasıblı!   Soltannı  allına

qarabmı turasa?

Fa tim'a.- Allına qarab turğa edim da, meni üçün, beri

qaytsa, allahnı   aldaydı. Bu qabarıq kibik da suwub

qaldı. (Sekirib turub.) Toba, anı saqlab tururma deyalmayma.

 (Cıyıb tebreydi.)

  Oğurlu (aşığış, abın-sürün ete kirib, soluwu t’şılıb.)

- Zayneb! (Aylanıb eşikni ete, soluwun alıb.) Fatima!

(allarına barıb eşikge qaray.) Ma, nemedi! Ma, nemedi'

Soltan Azretge calınıb aylanadı. Nemedi... Ekisi da gitçe

üyçükge ketdile. Ol qaz burnun da salındırıb, calınıb

aylanñandan başha çotu qalmağandı. Tohtağız, ,men bir

tıñılayım. (Aqırın orta eşikni qatına barıb tıñı-

lay.) Beri çabığız! (Soltan bla Azret ot üyge kiredile.

Qızla qulaq saladıla.)

  Soltan. (biraz tıñılab, sora başlaydı)-.. Qızlanı

da alay qoyayıq... Şo, ol Oğurlunu qatında sen menñe

qallayla söleşdiñ? (Oğurlu oñsunmay, eşikni qatın-

dan artha turadı.) Oğurlunu da kesiñe tartıb, içiñdegin

bildirib... Alay eterge nege kerek edi? Ne da, Oğurlu saña

teñmidi? Seni teñleriñ  Oğurlula tüldüle. (Oğurlu,

oñsunmay, başın eki canına atadı.) Kimdile seni teñle-

riñ? Ma men, meni kibik ol biri, ol birsi. Vacalste. Sen

teñleriñi 'bilmey cürüy eseñ, ya pokacit saña tovarişi-

leriñi. Alayçığın esleb qoy. Senñe anı üçün çamlana

edim ansın, şto, şto. Skaci vacalste!

  Oğurlu. -Ne deydi?

  Z a i n eb. (Barmağın erinlerine salıb, dawur etme degen-

ça.) --Çi-ş-ş...

  Oğurlu. --Ne ese da haman orusça-orusça söleşedi.

 Soltan.-- Men qızlanı senñe zarlanıb çamlanmay edim.

Endi Canhotnu qızı... (Tört canına qarab, qorqaraq,

Azretge iyilib.) Zayneb ekibizge da cararıq adam .

tüldü.

  Oğurlu.- Eşta «Bacalstege» qaraçı. (Qolu, başı bla,

eştdiñmi degença, Zayneb bla söleşedi-)

 Azret (ahsınıb.) -Soltan, qarayma  da, biraz  başha

türlü qanña kirgen kibik  köreme. Bir   kesekni mından

alğa aythan sözleriñ bla bu sözleriñ, qalay ese da bir-

birin tutmaydıla.          

Oğurlu. --Endi igi tıñılağız.

Azret.-- Süyseñ, mahta, oğay dey eseñ, hılikke et da

kül, men berçlerime iylıqmayma!

  Oğurlu (halqğa.)-- «Qaq» deb qıçırmağanlığıbızğa,

 burnubuz bla suw içmeybiz.

  Azret. --Carlı caşay esem da, qıyınım bla caşayma.

Aña köre, Oğurlu, carlı bolsa da, seni kibik köbleden

oñludu emda süygen teñimdi.

  O g ‘ u rl u (qızlanı sırtlarından qağıb, qamasın

tüzete, ullu atlay.) --Ay canım!

Azret. --Zayneb cararıq adam tüldü deb, alay aytasa...

 Soltan (qorqaraq, şıbırdab.) --Ol içgi söz bolsun!

 Azret. --Sabı-ı-ır. Meni aqılım senikine ileşmeydi.

Zaynebni süe edim, süeme, em süygen da eterikme. Kelse, almay

da amalım coqdu. Men ızıma qayta bilmeyme. Ol

alay lüwüldey turğanladan tülme.

 Oğurlu (halqğa qarab, qolu, başı bla Azretni

körgüzüb.)-- Alaydı. Lüwüldey tururğa süymeydi.

 Soltan. ---Senñe ızıña qayt degen coqdu. Qalay süyseñ,

 alay et (hucunundan papirosla çığara.) Özge ua bilib

 qoy. Bügünden başlab halal  teñleriñi birime. Al.

tartayıq.

  Azret (sansız.)- Men içmeyme!

 Soltan (ters qarayaraq ışaradı.)-- Eşitemise? Sen

aythanña men hazırma.

Oğurlu.-- Endi, endi igi tıñılağız!

  Fa tim a. --Oğurlu, gırıldab turma da bir sabır et!

 Oğurlu.-- Hı-hı, canıñı alma. (Tıñılaydıla-)

  Azret. -Alaymıdı?

  Soltan. --Alaydı.

  Azret. --Zaynebni menñe qoyamısa?!

  Soltan (erinlerin qaba, sağış etib.) --Qoyama!

 Azret (ahsınıb ışaradı.) --Ah, homuh a, qalay taqır-

cürek, az köllü, qızbay bolğanlayıña, aldaw bla ötürüknü

 kesine col etib, alay bla adamğa atıñı çığarıb

aylanmaymısa? Meni kibik carlılanı cılamuqları seni

kibiklege rıshı boladıla. Ol cılamuqla tögülgen cerde

saban sürüb, urluq atmaymısız!? Da, adamlığıñı bil!

  Oğurlu.-- Endi ölsem da, öldüm demezme!

  Soltan (Azretni ızından.) -Eşitemise?

 Azret (ızına qarab carıq.) -Sen a? Eşitdiñmi? (Ketedi.)

  Soltan (eşikde süelib, Azretni ızından qarab.)- Hayır!

 Sen a başıma minib qaldıñ da. Da, uzaq barmay, men

seni kesime zaransız etdireyim (eşikge çığadı.)

  Oğurlu.-- Hı, orunlarığızğa qaçığız. Tıñılağa-

nığızdan haparı bolmasın. (Kübürnü üsüne olturub,

ayaqların da salındırıb, cırlaydı.)

Keçem, künün da calçılıqda mallada,

Üyüm, ornum dorbunlada, carlada (2 kere.)

  Zayneb (Oğurlu cırlay turğanlay, anı bla birge sö-

leşedi.) --Tohta, atam beri bir kelsin. Men atamı qabıb

cılayım, ol Soltannı ayaqları bu üynü bosağasından at-

lamazça etmesem!

 Soltan (üsün-başın tüzete, cunçuyaraq kiredi-)-- Bir

da keb saqlatdım deyme, eşta. Bılay çıqğanlayıma...

Olturuğuz, allah üçün, olturuğuz (olturadıla)... Bılay

çıqğanlayıma Hamzat ulu Zekeriyağa tübedim da... anı bla

qalıb ketdim. Ol a söznü sürgen bir nasıbsızdı.

Zayneb. --Soltan, oltururğa kelgense deb, tögeregiñe

 aylanñan bolmasa, başha umutubuz coqdu.

Soltan. --Vacalste, ıspasiba!

Oğurlu (keterge başlab-) --«Ispasiba» de da, çıq da

ket, «bacalste» de da kir da kel. (Gitçe üyçükge kiredi.) Sen

qallayla etib  aylanasa?! (Izına qaytıb, ullu eşik bla

çığa-) «B,acalsta», de da, çıq da ket. (Tohtab, Soltannı kö-

züne qarab.) «Ispasiba», de da kir da kel! (Eşikleni küçlü

urub çığadı.)

 Soltan (cunçuyaraq). --Zayneb, Og’urlunu da çamlan-

dırd’gq. Ters esek, keçigiz. Proşu.

Oğurlu (hını kirib.) «Qa-a-a-aq»—deb qıçırma-

ğanlıqğa, biz da burnubuz bla suw içmeybiz. (Çığadı.)

  Zayneb. Har kimge da sen ülgü körgüzür ornuna, kim da

senñe körgüzedi.

  Soltan. Tileyme, keçigiz! Ters esem, boynum qıldan iñiçke.

  Fa tim a. --Boynuñu da hayırın kör... Alaya... Qaydam, ne

aytırğa da bilmeyme.

  Soltan. --Oğay,, tersligim bar ese... Zayneb, ant etdirseñ,

ant eterme, canıñ sawlay cahanimge kir deseñ da, kirib

keterme... Sen aña iynanıb qal. Nek deseñ, allay bir süeme.

  Fa tim a (ışarıb). --İgi sağan, allay bir süygeni bolur

 edi! (külüb, başın Zaynebni sırtına saladı. Zayneb

da ışaradı.)

  Soltan. --Alday esem, anam bergenni tögeyim! Ol Azretleni,

 Oğurlulanı sözlerine  qarab söleşirge caramaydı.

(Pawza.Bu zamanda Oğurlu gitçe üyçükge kirib, ne ese da

izley, şindikge minib, taphağa  qaraydı) Sizni kim da

menden bek süymeydi. Azret! Ne keb söleşseñ da, abçar bol-

allıq tülse. Hı, ol alay qalsın. Oğurlu! Aman Oğurlu

ua ne izleydi!?

Oğurlu (meni körüb qıçıradı deb, taphanı oüb cı-

ğadı.) --Üyüñe emina izleydi! (Korzinadağı tawuqda

çığadı, çelekni sütü da tögüledi,)

 Soltan (barısı da sekirib turadıla. Soltan gerohuna

cabışıb.) Ne edi ol?

 Zayneb (Fatimağa qısılıb.) --Ah men cazıq, Fati-

ma, üyde ne ese da bardı!

O g ‘ u r l u (turub çelekni taphağa saladı, çelek dağı-

da tüşedi.)

Fa tim a-. Bardı! Ne ese da bardı!

 Soltan. --Bolluq bolub, entda bolurğa turadı. (Qor-

qub artına qaraydı.)

Oğurlu (tawuqğa qısıla.)-- Go-go-go-guş, goguş, go-

guş. (Tawuqnu üsüne cığıladı, tawuq bir canına seki-

redi Oğurlu da tutama deb mıllıgın tawuqğa atadı.)

Soltan. (Gerohun çığara.)-- Eştemisiz?

  Fatima. --Ah men cazıq!

Oğurlu.  -- Go-go-guş... (tawuqnu üsüne cığılıb,

tutalmay, sürüb eşikge ketedi.) 

Za i n eb. Soltan, turmaçı! Eşiknn aç!

Soltan. --Eşikge oqaçmı?

  Zayneb. --Nasıblı! Qaçar aqılda aylana köreme. Allı-

ña atla! Beri bir qarayıq. Fatima, tebre! (Türtedi.)

Fa tim a. --Oğay, canım! Men qorqama!

 Zayneb.-- Qorqmaz ediñ da!

 Soltan.-- Tab qorqar kibikdi. Kim ese dya, kimni ese da

soyğandı. Neda   soya turadı. (Allına atlab.) Alay -barıb

caramaz. Allahnı işin kim biledi?!

 Zayneb. --Soya turğa edi da! Fatima, birgeme tebre!

 (Öhtem tebreydile.)

Soltan.-- Tohtag’ız! (Zaynebni allına ötüb, qoluna da

gerohun alıb) Alda biyağı men barayım! (Allarında aqır-

tın tebreb, sora ceñil kirgenley, bosağada abınadı.

 Gerohu da atıladı, kesi da ilgenedi.)

 Zayneb (artına tura.)- Ow anam, men carlı!

Fatima (Zayneb bla birge.) -Anam, men harib!

Soltan (es cıya)- -Qaraçı... Sen aña qaraçı!

 Fatima.- Soltan, nege qaraysa?

 Soltan. -Da gerohnu atılğanın eşitmeymisiz? (Gerohnu

burnuna qaraydı-) Iskaci  vacalste! (Tört canına qa-

rab.) Da mında adam körünmeydi da!

 Zayneb.- Sora taphanı  ua kim oyğandı, sütnü da kim

tökgendi?

Soltan (tört canına qaray.)- Endn sen adam bolurmu

deyse?  

Zayneb.- Da qaydam...

Fatima. --İşeksiz, süt içeme deb, taphanı kiştik oyğandı,

 ansı bolub kim bolluqdu?

 Soltan --Tab, bolsa da, meni qatımda kimge zaran

 ceterikdi?

 Zayneb- -Da sen saw bol! Özge ua çelekni tawuşundan bir

bek ilgendiñ. (Fatima küledi.) Toba, kerti aytama.

 Fati:ma.- Oğay, ol gerohnu kesi allına atılğanına

seyirsineme.

 Soltan. -Da men eitda bılay qarayım. Siz a, bu çelekni

da ornuna salığız... (ayağı bla çelekni urub, eşikden

sağıraq çığadı.)

Zayneb (çelekni müyüşge sala.) -Esin bu hayırsız

 çelekge bölgenley ketdi. (Korzinanı esleb içine qarab.) Ah men

harib, tawuq qaydadı?!

  Fatima.00 Qaydadı tawuq?! (Tört canlarına qaraydıla.

 Tawuq qaçıb, Oğurlu da ızından ullu peçge keltirgen

 eşikden kiredi. Tawuqnu üsüne bawurundan cığılıb,

tutub erlay turadı. Gitçe üyçükge kirirge tebreydi, qızlanı

körüb, ızına qaytıb, ullu eşikden çığarğa tebregenley,

 kimni ese da körgenin halqğa  bildire, cunçub, bolluq birdi

 degença, stolnu tübüne kirib buğunadı)

 Soltan.-- Zayneb, Fatima! Gde vı? Entda cumuşuğuznu

boşamağanmısız! Endi kereksiz qayğını qoüğuz. Siz

qorqarça zat coqdu. Tab bolsa da, men qatığızdama,

sora siz neden qorqarğa kereksiz? Skaci, pocaluysta...

(Olturadı. Quüb bir bokalnı için boşatadı.

 Papirosların alıb qabındıradı.)

 Fatima-. Bu çelek kibikni tıyalmaybız! (Çelekni bir

canına sala.)

Soltan. -Qonaqnı süymegença etmegiz.

 Fatima. -A qız, Zayneb, barayıq da bir kesek olturğan kibik eteyik.

 Zayneb.- Entda olturamı turluqdu?

 Fatima.- Keterik bolur.

 Zayneb. -Ketmese da, men anı qorata bilirme (ullu peçge çığadıla')

 Soltan. --A-a, keldigizmi? (Turadı.) Bağalı Zayneb bla

Fatima, proşu, olturuğuz.

Zayneb. --Bügünlü beri bir-biribizni olturthandan bo-

şamadıq, ne söz tabmadıq.

 Soltan. --Zayneb, umolyaü vas. Ayıb etmegiz. Skaci

 vacalste! Ayt, qalay eteyik? Kiredile da keledile... Çığadıla

da ketedile, ança sayın siz da örge qobasız. Men da

olturub qalalmyayma.

Fatima. -Sora «olturuş» cañıdan  başlanadımı deysiz?

 Soltan. -Zayneb, eşitemise? Men aythannı Fatima da aytdı.

Zayneb-. Fatima alay oburdu.

  Fatima. -Bu qabarıq kibikni da suwutduğuz da qoyduğuz.

  Soltan. -Niçego. Qayğırmaz. Soltan Zayneblağa aşarğa kelmegendi. Araqı bla vino ua suwumaydıla. (Quüb içedi.) Aytama da. Biyağınlay, turg’anıça turadı.

  Zayneb. (Fatimağa) -A qız, Oğurlu da qayrı tas boldu? Tur, ceñil bolub beri cetsin!

  Fatima.- Busağatdan (Zaynebni qulağına şıbırdab ketedi.)       

  Soltan (içerge başlab') - Canımdan süygen Zaynebçigim, ayıb etme. Busuz bolmayma. Men, muratıma cetginçi, munu qoyarıq tülme.

  Zayneb. -Sizge ayıb eterge ne erkinligim bardı? Kim da süygenin etedi. Bilgeniça cürüydü.

  Soltan. -Altın sözle aytdıñ. Awuzuña qurmançıq bolayım. Alay ese, ol eki amannı etib aylanñanlarına es bölçü.

  Zayneb. -Soltan, terslik sendedi.

 Soltan. -Smotri, smotri vacalste...

  Z a i n eb.- Ne zat?

  Soltan. -Men ters nek bolaem  deöme, govoriü.

  Zayneb. -Soltan, men orusça söleşe bilmeyme. Qaraçayça söleşigiz.

  Soltan. -Men zaçem ters bolama govoriü deyme. Sen esgeralmağanlıqğa, Azret Canhotnu qızın, ma seni kesine teñ etib, süyüb aylanadı.

 Zayneb.- Tab alay oğuna bolsun.

  Soltan.- Qa-q-aqa... qalay oğuna? Oğese men başha sözlenimi eştdim? Qalay dediñ? Entda biyağında aythan sözleriñi bir ayt. Saqlayma...

  Zayneb. -Süyüb oğuna aylansın. Ne seyirligi bardı?

  Soltan (içib boşar-boşamaz.) -Ne seyirligi bolluqdu bolub?! Anı kibikle süe bilmeydile. Sen,   sen Canhotnu qızıoa!

  Zayneb (sansız.)- Eki söz aytsañ, üçünçüge Canhotnu sağınıb turğanıñı bir qoyğa ediñ. Kimni qızı bolğanımı men bilmeymemi?

  Soltan.- Bile eseñ, tak ne skaci. (İçedi') Azretni kişiligin men bileme. Anı quyruğu meni qolumdadı.

Zayneb (ışararaq.)- Seni quyruğuñ Azretni qolunda

 qımıldağan kibik körünedi. Qıynarğa bolur deb aqılım alaydı. (Ketedi.)

  Soltan. -Za-ayneb! Zayneb. Ketdi... (Esirib stolğa qarab.) Soltanña igi bolmaz deb Zaynebni kölüne alay keledi. (Kekiredi.) Men qarab tursam, bolmaz. (Stakannı qoluna alıb.) Ol meni qoluna alğınçı, men anı... (geroh bla athança qolu bla körgüzedi.) Tarh-tarh-tarh. Ha-ha-ha, konets! (Kekiredi, içedi.) Endi Oğurludan bir nasıblı qalır. Meni cawumu, oğay, meni süygenimi Azret kibikle coysunla. (Papirosun qabındıralmay küreşedi. Ol sernek candırğanı sayın Oğurlu ürüb cuqlatadı.) Ciltinlerim cuqlanırğa tebreb turğanların papirosum qabınmay tebregeninden da  bilirge kerekme. (Sernek tartadı. Oğurlu ürüb cuqlatadı.) Mıña qara! (Sernekge citi qarab.) Ti 3açem ne gorit!? (Oğurlunu tawuğu qıçıradı.) Ne edi ol? (Tentirey-tentirey, qorqaraq turadı. Tört canına qaraydı.) Bu üynü tınçlıqsızlığına bir qara! (Oltura.) Anda-a-a, çelek, zde-e-es... (kekirib) kuritsa. Kr-u-u-ugom da vedro  bla  kuritsa. (Başın bileklerine salıb, stolğa tayanadı.) — Zdorova, kuma?

— Na rınke bıla!

— A tı gluha?!

— Kupila petuha!

  Oğurlu. (Meni körüb söleşedi deb, stolnu tübünden çığadı Işararaq, tawuqnu sılay.) Petuh tüldü, tawuqdu. (Soltannı esirib turğanın esleb.) O-o-o-o! Da bu bitib turadı da! (Halqğa aylanıb, tawuqnu da sılay.) Alanla, bilemisiz? Erlay tarta kirib artına awub qalğandı (Tawuqğa qarab.) Teyri, tawuq, sen da bawurum bla cer qazdırır üçün qoymadıñ. (Gitçe üyçükge kire.) İgilikge qutur! Endi dawurnu qoy. (Çeteñe salıb çığadı.) Munu bla bir ariw oynayım. Ol sen meni hılikke etgença, men da seni etmesem... skaci vacalste (bir-eki aşaydı.)

  Soltan. --Ma-a-aña igi bolmaz. (Qolun Oğurlunu allına uzatadı. Oğurlu ızına saladı. Üçünçü kere qolun ızına saladı.)

  Oğurlu (ururğa keriledi.)- Bu amannı  qoluna meni allımda ne bardı? (Bir-eki qabıb, araqı şışanı alıb qaraydı.) Men da seniça bolayım da, sora kimni c’olu qa-layğa cetse da körürbüz. (Quüb içedi, ızına bürkedi-) Aşarğa u zala.) Küydüm!  Küydüm! Bişdim! (Aşaydı.) Elür ot! Bu biri ua, ne zatdı? (Çağır şışanı alıb quyadı.) Munu da bir köreyim. Bissmilla! (Seyirsine, aqırtın cutadı- Tatıuwn bilib, qalğanın da içib, dağıda quya.) Endi tüzeldim. (Araqı şışanı Soltannı allına türte.) Bu kesiñe qalsın, küyüb ölür  eseñ a. (Çağırdan urtlab, hıçından, bışlaqdan da qabadı.) Bir işeksiz, Azretge uzathan tütünleri bıladıla. (Paçkanı alıb, barmağı bla qağıb çığarama deb, küçlü urub, barın da cerge tögedi) Ma! (Cıyadı.) Ne bek çarlaysız. (Cıyıb boşab, birin awuzuna, paçkanı da ızına saladı. Papirosu qabınmaydı. Sora qarab, tüz canın qabadı,  qızıw tütünletedi.) Bu içgini da, bılanı da qaydan tabadıla? (Cötel etib, papirosun atadı.) Ket, sen da bir awruw berirse. (Tüküredi) Bu qızılı macal köreme? (Aladı.) Caraşırıqdı. (Aşay-aşay, Soltanña qaraydı.) Endi men mıña qalay eteme? (Mañılayın qaşıy, sağışlanıb.) Tabdım, endi tabdım! (Qabırğada Zaynebni cawluğun alıb qısadı. Zaynebça bolub tamağın da türlendirib, olturadı.) Soltan! Eşitemise? (Türtedi.) Saña aytama!

  S o l t a n.- Za-a-a-ayneb!?

 Oğurlu. -Da, adam süygenine alay etibmi qoyadı?

 Soltan. -Zayneb... (Kekiredi)..senmise?

Oğurlu. --Zaynebme.

 Soltan.-- Zayneb!

 Oğurlu.-- 0-o-o-oy!

 Soltan. -Men saña qurman bolayım, deyme.

  Oğurlu. -Qurman bolğannı qoy da, meni qolumdan bir iç. (Araqı beredi-)

 Soltan. --Seni qoluñdan... (Qarıwsuz başın költüredi.) Seni qoluñdan ölür otnu... içerme. (İçedi.) Vot, adam alay etedi. Zayneb, men., duniyada seni üçün caşayma. Kesiñi da bir ukkaşçıq eteyim. (Oğurlunu quçaqlab, uppa etedi.)

 Oğurlu (anı türtüb.)- Soltan, allayla etmeseñ a!

  Soltan (köküregin ura.) -Zayneb, men... men seni süeme. Qalay bek... (quçaqlab uppa etedi. Oğurlu eki ayağın költürüb oynatadı...) Süeme men seni!

  Oğurlu.-- Köbdü! Mıllıgıñı maña atıb turma. Allah, allah, sen süe eseñ a! Men a seni körürge da izlemeyme. Sen kirlini! (Betine uradı) Zayneb (eşikde.)-- Fatima, ceñil bol!

  Soltan. (Hınıraq.)- Zayneb, alay caraymıdı?

  Oğurlu. --Toba, carağannı, caramağannı izleb aylanmazsa... (Adamıça köküregine uradı.) Bacalste! (Soltan şindikden cığıladı. Oğurlu stolnu tübüne kiredi.)

  Soltan (qobub, hını.)- Oğay, oğay, alay caramaz!

  Zayneb (kirib eşikni üsüne süelib.)-- Ah men cazıq...

Soltan. --Zayneb! Ol sen hılikke eterik caşladan tülme! Hılikkelik sense! (Oltura.)

  Zayneb.-- Ne bolğandı? (Ornuna ozadı. Oğurlu stolpu tübünden esletmey uzalıb, Soltannı başına qağadı)

Soltan. -Qoy, meni bla oynama! Oynama! Zayneb!

Zayneb (sırtın Soltanña burub olturadı.)- Seni bla oynarğa küseb turğan coqdu. Alınıb tebregen bolursa deyme.

  Soltan. -Ekibizden da, eki... (kekiredi)... bizden da kim

alınıb tebregen ese da, alınıb (kekiredi)... quturub aylan-

ña edi (çınaçığın stolğa salıb, başın da qoluna saladı.)

  Zayneb.- Çaqırılıb kelgen eseñ, bile bolursa. Kelgen eseñ, kete bil! Atam, anam üyde bolmağanlay kelib, olturub tururğa ne işiñ bardı? (Oğurlu Zayneb bolğan canından Soltannı cayağına qağadı.)

  Soltan (sekirib qobadı.)- Canhotnu qızı!   Köbdü! Stolpu urub) Davolna! Men seni süymesem!..

  Zayneb. -Süygeniñ, başıñ da kerek tülsüz! Busağatdan çığıb ket. (Turub ekinçi peçge bara.) Ketmeseñ da, çığıb qıçırlıqma. Sen adam öltürürge cigitse. Can alıwçu murdarnı üyüme cıyıb turallıq tülme!

  Soltan.- Z.a-ayneb. Qoy, meni da, kesiñi da aya-Kesiñi aya.

  Zayneb- Eteriñi ayab qoyma! Menige igilik izleme da, başıña izle. Tutmaq üynü eşikleri senñe açılıb turadıla.

 Soltan (sol qolun stolğa salıb, oñ qolu bla da şindikni bir canına türtüb.) A-a-a! Sen Azretge qoşulub, meni coyarğa tebrebmi turasız? (Bu zamanda Zayneb qaçarğa hazır boladı. Beti da türlenedi.) Siz meni coyğunçu, men sizni birem-birem.-. (halqğa qarab.) Oh, alay da, alay da men öle esem! (Zaynebge qarab.) Sen da öl! (Gerohun çığara) Öl! (Çabadı, alaya Oğurlu stolnu tübünden uzalıb Soltannı ayağından tutub cığadı.)

  Oğurlu (halqğa qarab). -Busağatdan boyna budit! (eşikge guzaba çığtsdı.)

Soltan (örge tura.) Sen da öl! (Eşikni tebere.) Eşitemise? Sen da öl! Ozğunçuq!

  Zayneb (Soltanı sözleri bla birge qıçıradı.) Oğurlu! Fatima, oy! Oğurlu-u-u-u!

  Oğurlu (eşikden.) -Oğurlu qurman canıña-a.

  Zayneb. -Beri çab, beri çab!!

 Oğurlu- Barama-a-a-a!   (qolunda ullu aq qazığı bla kirib, qazığın da stolğa süeb, ayaqların da cayıb, ceñlerin çüyüredi.)

  Soltan. -Eşitemise? Beri aç! Seni saw qoüb men ölmezme!

Z a i n e b- (Soltannı sözleri bla birge.) Oğurlu! Ay al- ah, qalay eteyim?! (Oğurlu ceñlerin da çüyürüb, beli bla imbaşların cıya, qollarına tükürüb, Soltannı artına süeledi.)

 Soltan. -Beri aç! (Cötgüredi-)

 Oğurlu (anıça cötgürüb.)- I-ı-ı! (Soltan burulubmıña qarağanlay, kerilib başına uradı- Soltan tentireb awarğa başlağanlay, qazığın salıb, Soltannı tutub, oñ cumduruğu bla urub cığadı.) Seni urub qutulmazlığımı bileme, alaya köl keñidrib qalayım. Kele kelib... (Cumduruq bla ura:) Mah saña bacalsta! Mah saña ıspasiba! (Soltannı üsü bla ayaqların eki canına iyib, betine citi qarab turub, cayağına uradı)

 Zayneb (cılay çığadı.) -Köbdü, endi qoy-oy...

Oğurlu. -Oğay-oğay! Keb tüldü! (Örge turub.)

Zayneb. (Soltan bla Oğurlunu ortalarına süelib)- öltürüb qoyğan bolursa deyme?.. Endi bizge kelgen kün  kelsin seni cawuñ-a-a! (Cılaydı.)

  Oğurlu. -Ornundan çıqğan sobaknı börü kuşit! (Erlay Zaynebni bir canına turub, çıñağan zamanda aña tiymezça, şindikge minib, Soltannı üsüne sekirib, tabanları bla uradı). Ispasiba, bacalsta. Hı, cat alay, itimça!

  Zayneb (orunduqğa cığılıb cılay.) --Oğurlu, endi qoysañ-a-a-

 Oğurlu. --«Qoysaña-a-a-a» (Soltannı artına tabanı bla uradı.)

 Soltan (catıb turğanlay-)-- Iı-ı-bacalsta, köbdü!

Oğurlu (cürüy-cürüy.)-- Eki da vacalsta! (Zaynebni qatında olturub-) Hı, qoy, cılama! Soltannı ızıñdan aylandırma desem, unamay ediñ. (Zaynebni başın sılay igi-igi qağadı.) Cılama! (Qağadı.) Burnuñ buzğa tirelmey,  tohtarıq tül ediñ da, tireldi! Azret seni sağınsa, awuzuna suw içmeydi. Cılama! (Bu zamanda Canhot bla Ayşat gitçe üyçüknü art eşiginden kirib, camawların da salıb, eşikden tıñılaydıla.) Cılama! Canhot bla Ay-şat bir qaytsınla deb turama ansı, men etgenni sen körürse. Canhotnu tabanını sıyına cetmegenley, abçarma deb anı qızçığın hılikke ete, tüe, gerohun çığarıb... (Can-hot bla Ayşat seyirsinedile.)

 Ayşat. -Arabi allah, ne bolğandı eken? Bir işeksiz-..

Canhot. --Sabır et! Biyağı sen tebregense!

A i ş a t. --Tebrege edim da ..

  Canhot.- Sabır! (Tıñılaydı.)

  Oğurlu- Etgenlerin barın caraşdırıb aytırıqma.

Zayneb (cılamsırayaraq.) --Kesim da atam bla anamı allarına qarab turama. Ne süysele, anı etsinle, öltürsünle, kesib, etimi aşasala da, halaldı. Men a, men, Soltanña barallıq tülme. (Canhot bla Ayşat bir-birine  qaraydıla.)

  Oğurlu (carıq bolub.) -Sora, Azretçikge ua qalay eterikbiz?!

  Zayneb. -Ne bolsam da, Azret bla bolluqma.

Oğurlu (bek quwanıb, tögerek aylanama deb artına

sekirgenley, Soltanña abınıb cığıladı. Sekirib turadı.)

-Munu etib turğanına qara! Alay catıb men da turur edim.

(Zaynebni qatına olturadı.) Zayneb, endi biz bılay eteyik...

Zayneb. -Munu tılpıwsız etib qoyğan bolursa deyme.

Soltan (aqırın olturadı.)- Qaraw-u-u-ul!

Oğurlu. -Qıçırma! Qarawl menme! YA karawl!

Zayneb.- Tiyme, tiyme da qoratır amal et.

Oğurlu. -Busağat eteyim (Turub, Soltannı ayağı bla

türtedi.)

Soltan (oltura.)- Tüşümmüdü? Tünümmüdü?

Oğurlu. -Canhotnu üyünde  soylanıb, tüş köre

turmağa ediñ da... Hayda, qarawullan.

 Soltan (es cıyıb.) -Haram mülkden toymağan

Canhotnu qızı bla sen... (Turub çabarğa hazırlanadı.) Sizmisiz ofitserni qanına boyağanla?! (Çabadı.)

Oğurlu. -Anı bla bolmağan eseñ... (Buwuşadıla.)

Zayneb (orunduqğa minib) -Oğurlu, tiyme! (Cılaydı.)

Ayşat. --Ket! Ket! Qızçıqğa barırğa qoy! (Canhotnu türtedi.)

Canhot.- Teyri, qatın, türtmezse, men türtsem, adamıça türterme! (Keriledi.)

Ayşat.- Alay kerilib a bir urğa ediñ!

Canhot. -Da! (Kerilib sermeydi, Ayşat bügüledi da, tiymeydi.). Ursam, ne eterikse? (Ayşat qaçıb art eşik bla çığadı Canhot, şkogun da alıb, ızından quwadı.)

 O g ‘ u r l u - (Soltannı cerge uradı.) Tohta endi...

Soltan (cerge tiyib.) -A-a-a-ay!! (Tübge tüşe, başha çığa cağalaşadıla.)

 Soltan. -Qaraw-u-ul!

Zayneb.- Fatima! Asker-e-er! (Ullu eşikge qaçadı.)

Azret-e-e-et... (Eşikden qaçıb kirgen anasına türtülüb, artına cığıladı, Ayşat anı üsüne, Canhot da anı ızından, qolunda tsentralkası.)

A y şa t. -Ow, men harib, qızçıq!

c a n h o t (alağa abına kirib, şkogun Soltannı marağança tuta, küreşedi.) -Oğurlu, canla! Canla da urmağa qoy!

  Ayşat (cetib şkoknu bir canına tarta.)- Alınñanmı etgense deyme da?!

 Canhot. -Bayta qızı, tutma! (Şkok atıladı. Zayneb orunduqğa minib cılaydı. Soltan bla Oğurlu turadıla.

Ayşat qızına çabadı.   Canhot şkogun qoüb, tüyüşge qoşuladı.)- Ay aman Oğurlu, ur!!! Cetdir!!

 O g ‘ u r l u. -Qorqma! Cetdirlikme! (Soltannı urama deb, cumduruqnu Canhotnu qulaq canına cetdire Canhot çartlab cığıladı, quyruğundan olturadı.)

  Ayşat. -Atañı soydula...   (Canhotnu qatına barıb cayağın tutub köredi.) Soübmu qoydula?

 Soltan (tüyüşün qoüb, eşikni tabalmay, stolnu tögeregine aylanadı. Oğurlu süredi.) Qaraw-u-uwl!

Canhot. -Menn cayaq süegimi sermegença, anı da bir serme! (Soltan eişkge qaçadı. Ol çığar-çıqmaz, Oğurlu, tabanı bla quyruğuna urama deb, tielmey, eki ayağı da kökge ketib, cığılıb, quyruq süegin uradı.)

 Oğurlu (quyruğundan tutub, ashay-ashay.) --O dı-dı- dı! Ayşat, quyruq süegimden boşağanma!

Ayşat. --Quyruq  süegiñden boşag’a ediig da, munu cayaq süegin boşamağa ediñ! (Canhotnu qobaradı.)

Fa tim a (guzaba kirib, ızından da Azret.)-   Zayneb, ne bolğandı? Nek cılaysa?! (Barıb quçaqlaydı.)

  Oğurlu.- Aña bolğan saña bolğa edi, cılamasañ, körür ediñ!

  Ayşat (Canhotnu olturtadı.) -Carathan allah kesi saqlağandı.

 Oğurlu.- Bir tuqum bir allah!.. Men saqlag’anma!

  Canhot.- Qızımı saqlasañ da, dertiñi menden al-

ğansa.

Oğurlu. -Hamhotuñu keltirib cumduruqğa urmağa

ediñ. Azret, süelib turma da oltur!

A z r e t. -Oğay, keteme.

D c a n h o t. -Azret, olturuğuz. Oğurluğa hapar sorayıq!

Azret. -Bereket bersin, sizni qatığızda süelib da

 tururma.

Canhot. -Bu tepsi, içerik, tüyüş,   cılaw nedile?

Oğurlu, kimni sıylağansız?

Oğurlu.- Soltannı.

Ayşat.- Üyde bolmağanıbıznı marağança, qalay kelgen edi?

D canhot.- Kim keltnrgen edi?

O g ‘ u r l u.- Egeçiñden tuwğan!

F a t i m a. -Asker alıb kelgen edi.

Oğurlu. -Aldı da keldi! Qoydu da ketdi!

Canhot (üsün-başın tüzetib.)- Da, aytığız. Nek

 tıñılaysız? (Pawza.)

Ayşat- Ma bılay da bılay, bılay da bılay degiz da,

caraşdırığız da aytığız.

Canhot.- «Bılay da bılay, bılay da bılay, bılay da

bılay!». Bir sabır et! Nença aytama. Ol cazığıñı da bir

solutsañ a. Oğurlu, bu tüyüş, bu cılaw nedi, neni üsünden

çıqğandı?

Oğurlu. -Canhot, men başlayallıq tülme. Zaynebçik

aytsın. Men da körgenimi tizerme! Zayneb, başla!

Canhot. -Qızçıq! Qayda, bılay kelçi. Seni kim

cılathandı? (Qatına qısa.) Senñe kim ne aythandı?

Zayneb. -Atam, men... aytallıq tülme. Azret, Azret ayt-

sı-sı-sın (cılab, gitçe üyçükge ketedi, bıla ızından qa-

raydıla.)

Ayşat (ızından bara.) -Senden alğa öleyim

 (şıbırdaşıb Zayneb bla söleşedi.)

Canhot (namıslıraq.) -Azret, men cuq añılamayma.

Caşla oynağança etmegiz da, ayağı-başı bla bir

hapar aytığız.

Azret.- Canhot, tileyme, ayıb etme. Bilgenim bar ese da

betiñe qarab aytallıq tülme. Qalay ese da... Ma, barı-

bızdan da ariw körüb, eştib turğan Fatimadı...

  Canhot (halqğa qarab.) -Bir zat añılayalmayma. (Bu zamanda Azret çığadı.)

 Zayneb (ol birsi üyde.)- Barlıq tülme deb, men har zamanda da aytıb turmaymı edim? Siz a qoymay edigi-i-i-iz.

 Ayşat. -Men qaçan da qısmay şoy edim da. Gır-ırt dern k edi!

Canhot. -Fatima, qızım, meni bu carılıb, çaçılıb barğan cüregime bir rahatl’gq sal. Ol siz bilgenni men da bilirge süeme.

F a t i m a. -Endi anı aytırğa menñe cetib turmağanın men bilmeymemi? Caraşdırıb aytallıq  da tülme. Ma,

Oğurlu... (Ketib, Zayneb bla olturadı. Ayşat beri çığa- dı.)

Canhot (şindikge tayana, awursunub ışara.) -Bılanı sabiyçikleça ete turğanlarına   bir es bölügüz! (Pawza.) Oğurlu, nek tıñılaysa?

 Ayşat (Oğurluğa qısılıb, aqırtınıraq.) --Tıñılab turma da ayt. Bolğannı bolğança caraşdır da... Bılay da bılay, bılay da bılay, de da...

 Canhot (qatınına ters qarab turub.) -Qatın! İtni quyruğuna ilinñen mant başıça,   ilinib turma da, keri ket!

Ayşat.- Biyağı sen tebregense! Sen quwan ansı, çığıb oğuna keteyim!

Canhot (şindikden tutub örge qoba.)- Ket! Busağatdan çığıb ket! (Ayşatha qayırıladı.) Közümden tas bol!

Ayşat (art eşik bla gitçe üyçükge  kirib, qızlanı qatlarında olturadı.) -İylığa eseñ, almağa ediñ. Harib! Maña külme da başıña kül, cartı (Bir-birine söleşedile.)

 Canhot.- Oğurlu, köremise? Biyağı ekibizni qoüb, tas bolub qalğanların esleymise?

 Oğurlu. -Da, aymısa, ekibizge ne bolluqdu? Ne da men qatıñda esem, neden qorqasa? (Hılikke ışarab qaraydı.) Soltan da aythanıça etmey qoysa, büsürewüm coqdu! Birda kesin senñe ışırığı coqdu. Tohtamasa ua, seni da qıynamağanlay, men anı qaşıy bilirme. «Iskaci vacalste!»

 Canhot.- Ne, cuqmu aythandı?! (Cürüy.) Meni üyüme anı kim iygen edi? Oğurlu, nek turasa? (Olturub üllesin quraydı.) Kesine bazıb ne aytırğa qolundan kelgendi? (Üllesin qabarğa awuzun açadı. Esleb qolu bla biyayağın tutadı.)

Oğurlu.- Siz ketgenley, Askerge tağıldı da keldi. Olturdu. Hılikke etib tebredi. Ne üsümü, ne başımı qoymadı. Qızçıqlanı da birine toqlu, birine da ulaq atadı, küldü. Maña ua ilindi da qaldı. Zıkkıllarıma siñdi da qaldı. Ne amalım bar edi? Tözdüm. Azret keldi. Baltanı awuzu aman bolğan edi da, aña awuz sal degen edim. Da anı alırğa, aythanımça, Azret keldi.

Canhot. -Neni alırğa?

Oğurlu. -Baltanı!

Canhot. -Hı, sora ua?

Oğurlu. A-zretge da ilindi da qaldı!

Canhot.- Nek? Azretge ua nek iline edi?

Oğurlu. Qaydam. Meni hunamı  başına salınnıq temir buruwnu etib boşamağanlayıña, Canhotnu baltasın işleyse, dedi da alındı da qaldı?

Canhot.- Azret a?!  

Oğurlu. -Azret da alındı da qaldı!

Canhot. -Neçik, qalay alına edi? Da Azret urub, anı tişlerin awuzuna quüb qoyar edi da!

Oğurlu. --Tohta! (Halqğa qarab, Azretça başlaydı.)

«Men seni bileme, dedi. Sen kişi bilmeydi deb tura

bolursa, alay bolğanlıqğa, dedi,  ol sen öltürüb, haznasın

cıyıb, mıllıgın uruğa bastırğan küpseni türsününe

deri bileme», dedi!

Canhot (seyirsinib.) -Alay degen nedi?

Oğurlu.- Oll-ahiy lazim, billahiy kerim!

D c a n hot. -Soltan a?

Oğurlu (halqğa qarab.) -Endi,munu iymanına cıyayım.

(Canhotha.) «Küpsele üçün adamnı coyarıq bolsala,

 em alğa Canhot barır. Anı ızından men barırma»,deb

Soltan da ma bılay aytdı (halqğa qaraydı.)

Canhot (tayanıb, teren soluy, közleri cana.) -Anası!

Bayça qızı!

Ayşat (tıñılab turub çığadı.)- Ayhay, ne söz bardı?

Coüuwn köreyik!

Canhot.- Küewüñü haparın eştemise?!

Ayşat. -Küewüm bolğa edi da.

Oğurlu. -Azret a?!

Canhot (közlerin candırıb, quwnaraq.) Hı, hı,

tıñılayma!

Oğurlu.- «Sırtıñı Canhotha ışıma, dedi. Canhotnu

 alay qoüb, seni Sibirge bardırmasam, anamdan içgen sü-

tüm haramdı!» deb qoydu. (Kökge qarab.) Ollahiy da billahiy,

 sıylı allahnı atı bla ant etdirsegiz, ant eterme—-allah,

fayğambar, quran, mecgit,   kitab, aptiek, ıspasiba,

vacalste!

Canhot (qatınına qaray.) -Ay, canım caş. Ay,canım Azret!

Ayşat.- Men bile edim...

Oğurlu (halqğa.)- Bu neni bile edi?

Canhot. -Da ne bolub çaçılışdığız?

Oğurlu. -Anı ua menden ese, sen ariw aytırıqsa. Ol

sen körgen zamanda qalay esek, qazıqnı sanamasaq, sen

körgünçü da alay edik.

Canhot. -Tarığır!..

Oğurlu. -Başına qorqmay ese, tarıqsın! Azretden

qorqğandan canı çığadı. Ekisi da arı kirib, bizden

caşırtın söleşgen edile...

Canhot.- Hı...

Oğurlu. -Da, «ne aytsañ,   aythanıñı cerge tüşür-

mey cürürme», deb Azretge söz bergendi.

Canhot. -Alay ese... (turub) alay ese!..

(Zayneb bla Fatima tıñılab turadıla.)

Ayşat (Canhotnu közüne   qarab, carıq.) Atası,

alay ese... ne?

Canhot (allına barıb.) -Men qızımı Azretge bereme!

Küllük külsün, quwann’gq da quwansın! Men, Azret kibik,

kesi qıyını bla caşağanladan ayırılğanlı keb bol-

maydı. Eşitemise?

Ayşat.- Eşiteme, eşiteme! (Işaradı.)

Canhot. -Suw! (Olturub, üllesin tartadı.)

Oğurlu (qızlağa çığıb, Zaynebni cırın,

maqamın da cırlay tepseydi.)

Qorqma, Zaynebçik, qorqma, gokkaçıq.

İş biz aythanña keledi,

Anañ razıdı, atañ Canhotçuq

Seni Azretge beredi.

(Boşab, ayağın enişge ieme deb ilindirib, çepkenini bir

etegin cırtıb.) O-o-o-o! Ayırdım da qoydum.

F a t i m a (ışara.)-- O-o-o-o!

Oğurlu. --Fatima, qoy, buşuw etme. Men da kiyinirme!

Busağatda ua Azretge barama! (Ketedi.)

3 a i n e b.- Fatima! (Şıbırdaşadıla.)

Ayşat (suw alıb kiredi)-- Suw. Ma, suwsab alıb keleme.

Canhot. -Ay allah razı bolsun! (İçedi.) Hı, endn

 qorat, keter.

Ayşat. -Qoratdım. (Alıb çığadı,)

Zayneb.- Ay allah, cüregim qallay bir quwanñanın

bilmeyme. (Işarıb tamağından tutadı.) Fatima, Oğurlu

ketib qalğınçı, çığayıq da aytayıq: «Azretni kesine...»

(Şıbırdaşadıla.)

Ayşat (kirib Canhot bla olturadı.)- A kişi, bügün

saña razı bolğanma.   Nek deseñ... (Tört canına qarab,

sora qulağına şıbırdaydı.)

Fatima. -Oğurlu ketib qaladı. Asırı bek quwanñandan

 haparnı cayıb qoyarıqdı. Cür!

Zayneb. -Ketdik. (Ketedile.)

Canhot (başın bir canına atıb.) -Bek igi caşdı!

Anı aqılı bolmasa, men hapar sorğan zamanda aytıb

tebrer edi. Aytmadı. Ma namıs, ma adam!

 Ayşat. -Alaydı, namıslıdı.

 Canhot. -Soltan bla uruşhanında da, anı qağıb, maña caq bolub, köl basıb alay söleşgendi. (Tilin tawuş etdirib.) Namıslıdı! (Tört canına qarab, sora qatınına iyilib.) Ötürükmü aytadı? Soltan küpseni soymağanmıdı? Haznasın cıymağanmıdı? Ne aşab, ne işleb caşaydı? Nasıbı alay bolsun, abçar bolmayın a.

  Ayşat. --Qoy, unutulğan işni sürüb aylanma! Bir qay- ğı çıg’arasa!

Canhot. -Qorqa eseñ, ornuñda tura bil. (Pawza.) Soltan a bir it edi da, itligin etdi!

Ayşat (Canhotnu betine citi qarab.) - Men qaçan da aytıb turmaymı edim: «Qoy, Azretge hını bolma, mıdah etme, qatıña tart», — deb tilemeymi edim!» «Temirçi». Temirçi bolsa da, kesiniki kesine bolluqdu. Seni qoluña qararıq tüldü, başın senden örge tutarıq tüldü. Abçardı deb bir hucunu tabdıñ da, üyümü quruturğa cetdirdiñ!

Canhot. -Ay, nalat qatın, «Soltannı qatıña tart, kesiñe qıs, ıçhındırma»—deb meni iymanımı tuban etib aylanñan sen tülmü ediñ? Men cazıqnı kesimi aqılım bla bir qoymaysız. Ne er, ne qatın bol,—deb men! Oğay, ekisi da menme,—deb sen!

Ayşat. -Azretni körüb bolmağan sei tülmü ediñ!?

Canhot. -Soltan, Soltan deb turğan sen tülmü ediñ?!

Aişat(citi qarab.) -Azretni suratın cırtıb athan sen tülmü ediñ?!

Canhot (betin Ayşatnı betine tireb.)- Azretni suratın maña bergen sen tülmü ediñ?!

Asker (guzaba kiredi. Izından Azret bla Oğurlu.)-Anamı qarnaşı! Bıla aythan kertimidi?!

Canhot. -«Egeçimi caşı», seni ua Soltannı üyüme keltirgeniñ kertimidi?

Asker. -Aldamayma, kertidi.

Canhot. -Ala aythan da kertidi. (Fatima bla Zayneb kiredile.) İynanmay eseñ, egeçleriñe sor. Nek alıb kelgen ediñ?!

Ayşat.- Biz üyde bolmağanlay, Soltannı ne

 atasını başı qalğan edi kelirge?

Asker. -Da anı itligin kim bile edi? Keçigiz, men tersme!

Canhot. -Seni tersligiñi üsünden anañ bla söleşirme.

 Endi qonağıña qara. Bayça qızı, eşitemise. (Ullu-

ullu atlab çığadı.)

Ayşat (ızından tebrey.)- Sen alay bol ansı, nem da

bardı. (Çığadı.)

Fatima.- Asker, Azret, olturuğuz. Oğurlu, sen da

qubulub qalğa ediñ da!..

Oğurlu.- Qorqma, men bet coymazma! Zayneb, alçı

qobuznu.

Zayneb.- Da, bu stol kibikni arı bir cıyma qoy, Fatima

Azret. -Zayneb, Fatima, Asker, Og’urlunu razı etsegiz a.

A s k e r.- Kim oğay deydi.

Fa tim a (stolnu cıyğan kibik ete.) -Ayhay, ayhay...

Busağat.

Z a y n e b (qobuzun ala.) -Quwanıb,   eteyik. (Soğadı,

hars uruladı,,)

Asker.- Azret, çığasa. Oğurlu, hars! (Azret çığıb

Zayneb bla tepseydi. Zaynebni Fatima awuşduradı. Kesekden

Azret kesini ornuna Oğurlunu tartadı. Oğurlu bla Fatima

 tepseydile. Tepsew başlanñanlay, Ayşat, gitçe üyçükge

cumuşha kirib, sora eşikni teşiginden qaraydı.)

Ayaqlarını burunlarında kelib Canhot da Ayşatha

qoşuladı,)

Canhot. -Bayça qızı, aqılımı bile eseñ...

Ayşat.- Fatimanı Oğurluğamı deyse?

Canhot. -Sora tepse. (Tepseydile. Ala anda, bıla

mında tepsey, cabıw cabılırnı allı bla Asker üç kere geroh

atadı.)

Cabıw