СЕНИ КЁЗЛЕРИНГ
Сени кёзлеринг сейир кём-кёкдюле,

Чууакъ кёкден — кёк, тазалла шаудандан

Не бир бек насыплы этерикдиле,

Не ёлтюрлюкдюле къарамлары бла. 

Сени кёзлеринг сейир кёк, таныулу,

Бирде уа ала жап-жашил болалла.

Бирде уа, болуп бир сейир, къарыулу, 

Боранны, къарамны алларын тыялла.

Да бирде уа ала, къарыусуз болуп,

Тыялмай, кёзден кёз жаш иелле. 

Да бирде уа ала, солуусуз болуп,

Билмейме, жашаудан не зат тилейле.

Сени кёзлеринг сейир кём-кёкдюле,

Чууакъ кёкден — кёк, тазалла шаудандан.

Ала мени тели этерикдиле, 

Не ёлтюрлюкдюле къарамларындан.

Не бир сейир насып келтирликдиле!

1968

Мени атымы сен алай айтдынг,

Дунияда бир жан айтмагъан кибик

Эндиге дери мен атсыз жашап,

Энди уа сен кесинг атагъан кибик.

Ол кюнден бери сени сакълайма, 

Энтда атымы айтырыкъ сунуп, 

Узакъ жол бла къонакъгъа кетип,

Энтда кесиме къайтырыкъ сунуп. 

Къонакъда болмай, юйде эсенг да,

Тюйюл эсенг да сен къайтып келлик,

Ол кюнча, атымы энтда да бир айт! 

Танзийинг ёллюк, о, Танзийинг ёллюк! 

Ариу кёзлеринг ёлюгюмю кёрлюк!

1968

Мен туугъанлы бери — сангады джолум.

Бола джоллада бир къызыу, бир сууукъ,

Тартдыра, сабийча, джеталмай къолум,

Кёрюнюп сен, тауча, къатымда джууукъ, 

Къолум джеталмазча, болуп сен узакъ, 

Етдюм къыйын джолла — тауда кезлеулей.

Чачыма къона башлагьынчыннга акъ.

Джолумда кёп тюрлю чырмаула тюбей,

Ол кезлеу сууча келдим, арый билмей.

Энди уа, мен санга къаршы келгенде, 

Къоркъама, къоркъама джетип къалыргъа.

Суу да тенгизни къаршыда кёргенде,

Арсар бола болур джууукъ барыргъа.

Къоркъа болур ол джутулуп къалыргъа,

Мен жутулур тенгиз сен эсенг да,

Манга уа кечди, кеч арсар болургъа.

Менде къарыу джокъ артха айланыргъа.

Мен джанып кетер от кесинг эсенг да, 

Келеме санга, келеме жанаргъа!

1971

О, не сабийликге кете эдим мен!

Муратымда кёкге жете эдим мен. 

Жюрек халаллыкъдан толуп турса да,

Ийменчекликден бетим къызарса да, 

Ташладан къаты сунаем кесими.

Таулача сунаем ёхтемлей турлукъ, 

Табылмаз сунаем мен акъыл бурлукъ,

Мени джюрегими жумушаталлыкъ,

«Ышанама санга»,— деп, мен айталлыкъ.

О, не бек сабийлик бар эди менде!

Не болду ёхтемлик, сени кёргенде? 

Ышандым санга гитче къагъанакълай,

Чалкъыгъа ышаннган таза кырдыклай,

Салтагъа ышаннган огъурлу ташлай,

Балтагъа ышаннган отун агъачлай. 

Болмам аладан насыплы, къарыулу,

Аладан акъыллы, не уа джараулу,

Андан ачыйма, балтадан — агъашча.

Андан ачыйма — салта тюйген ташча.

1970

БАРАСА. БЮТЮН БАГЪАЛЫ БОЛА
Къалын, къара чачынг барады жукъара. 
Сен а — манга бютюн да багъалы бола, 
Кючлю къарамынг барады мутхузлана.
О, сен а — багъалыдан багьалы бола. 
Эринлеринг баралла кери, кенг бола. 
Къызыу сёзлеринг да селден сел бола,
Сен а манга бютюн да багъалы бола,
Къарамымы да татлы ийнагъы бола. 
Алай багъалыса дунияда сен манга, 
Айтып ангылатмаз кибик бир джаннга.
Къолумдан келялмаз джыр окъун тагъаргъа,
Аны билдирирча джыр сёзле табаргъа. 
«Сюйгенимча, сен багъалымса!» — дер
эдим.
Кёргенме тиширыу да сюйгенин къоюп. 
«Къарындашымча, багъалымса»,— дер эдим,
Кёргенме эгеч да къарындашындан тоюп. 
Сен а манга алай, алай багъалыса, 
Кёз жарыгъым багъалы болууу кибик.
Сен а мени алай, алай багъалымса,
Кесим, кесим солугъан солууум кибик.
Да не къадар барса джарыу да аз бола,
Ма ол баргъаны кибик, багъалы бола,
Да не къадар барса солуу да аз бола, 
Ма ол баргъаны кибик, багъалы бола,
Къара къалын чачынг барады джукъара, 
Сен а манга бютюн да багъалы бола, 
Джарыкъ къарамынг барады мутхузлана,
Сен а — манга бютюн да багъалы бола.

1971

ЭКИ СЮЙГЕННИ ДЖЫРЛАРЫ

Ахшы эрле сёз айтхан, 
Тойчула да тепсеген, 
Ол той баргъан кечеде, 
Этмегенлей эслеген,
Тиширыуну джылятдынг. 
Ол сарнады сау кече 
Сен сансыз этгенинге, 
Сюйгенден кюе, бише.
Мен да амал тапмадым 
Джилямугъун тыяргъа,
Тюшмегеед, деп, къоркъдум 
Манга алай джиляргъа.
Сени манга къарамынг
Кетмейин кёз аллымдан, 
Къарамынгдан мен къоркъдум,
Къоркъгъан кибик къанлымдан.
— Джангылма! — дедим санга 
Джеринги эрттенинде, 
Дуниягъа сюймекликни 
Бек ал туугъан жеринде.
Сен, хазырча берирге 
Тауунгу, сууунгу да, 
Манга къызгъанмагъанлай
Джюрек жылыуунгу да,
Айтдынг: «Дуния джарыгъым, 
Къоркъма, манга сен къара!
Сюймекликни кючюнден 
Джюрегимде той бара!
Тохтатма сен ол тойну,
Салма джюрекге джара!

Нечик насып сынайма,
Санга газелле тагъа.
Айтылгъан шайырланы 
Сукъландырып къарата, 
Мен насыплы болама,
Ариу атынгы айта.
Сен къарасанг, дунияны 
Шайырларын озарма. 
Тау тёппелеге жетип, 
Сени атынгы жазарма!»
Ийнанмайын мен анга 
Ышармышда къарадым, 
Ол татыулу сёзлени 
Масхарагъа санадым.
Огъёсе къоркъдумму мен
Къарамынгы кючюнден, 
Сен жилятхан хар къызны
Къаргъышлыкъ юлюшюнден?
Сени чырайлыгъынгдан, 
Кюнден — акъ къарча, къоркъдум. 
Татыулу сёзлеринги, 
Кёзлени жума, жутдум.
Кесиме, тасха бермей,
Мен ёхтемликде тутдум.
Сен дунияда барлыкъны
Унуталмай... унутдум.
О, мен кесими алдай, 
Сенидамы алдадым? 
Алай, кертисин айтсам, 
Жюрекден аталмадым.
Сен тюберее демесем, 
Дуния этсе да айып, Э
ртте окъун кетерем 
Дуниядан айырылып.

ШУКУР, ЭНТДА ТЮБЕДИК 

Сени тансыкъ кёзлеринг 
Сейир насыпда жиляй, 
Эринлеринг айтдыла,
Шош, акъырын шыбырдай:
«Шукур, энтда тюбедик, 
Жомакъда айтхан кибик,
Минг жылланы термилип, 
Бир бирни тапхан кибик.
Минг-минг суудан биз ётдюк, 
Минг палахдан къутулуп, 
Дуния толкъунларында
'' Къалмагъанлай жутулуп.
Къалай болду да былай? —
Мени къыйын чагъымда, 
Узакъ,жууукъ ауазла 
Къулагъыма чалына...
Жангыз сени ауазынг
Чакъырмады, келмеди. 
Кимни кюсегеними
Дунияда жан билмеди.
Ол кюн, санга термиле, 
Сынадым мен жангызлыкъ, 
Анам, жууукъ, тенг, кёк, жер 
Этгенча манга азлыкъ.
Кёзюм къарангы этип, 
Дуния бола къарангы, 
Жан дарман излегенча,
Изледим къарамынгы.
325


Ол кюн, ким билсин, манга 
Кимни джаны ауруду? 
Сени кёрюр насыпны 
Джашау энтда джаудурду».
О, джаным, джаным, джаным, 
Сюйсенг да джюрек бла, 
Эшиталмадынгмы мени 
Ол чарс кюн тилек бла?
Ол къыйын такъыйкъада 
Къалай сезмединг аны — 
Джюрегим джюрегингде, 
Ачып, жиляй бургъанын?
Сен ачысанг — ол ачып, 
Джарысанг — джарыгъанын?
Тылпыуча, кёз джарыкъча,
Керек болуп тургъанын? 
Джаным сени джанынга — 
Джан сакълаучу мёлеклей, 
Тургъанын кече, кюн да
Хауа кибик кереклей.
Ол кюн мен тюйюлмедим 
Ажалынгдан къутхаргъан,
Джанымы къолгъа алып, 
Джанынгы сакълап тургъан?!
Ким биледи, джан джулдузум 
Сени ючюнмю батмады? 
Джаным сени джанынгы 
Ненча ёмюр сакълады!
Ненча джюз, неча минг джыл
Келдинг мени кёрюрге,
Джанынг ташха, агъачха 
Кёче ненча ёмюрде?
Бизге алай къыйналып 
Тюшдю эсе джюрюрге,
Ол кюн сен ауазымы 
Эшиталмасанг — къыйнал. 
Ары деричиннге уа
Биргемесе, сен ийнан!
Ийнан, сау ёмюрлени 
Мен биргенге болгъаннга, 
Мен дуниядан кетсем да,
Джаным сенде къалгъаннга.
Мен ахыр джолгъа чыкъсам, 
Саулукъдача джашыра,
Келмезмисе ол кюн сен, 
Мени ары ашыра?
Сюйгенле, сюймегенле
Джылау этгенде манга, 
Сен кенгдеми къалырса, 
Тыш адамгъа санала?
Джилямукъ къатыш сёзле
Джазармыса дефтерге, 
Онг тапмай, амал тапмай
Ауазымы эшитирге?
«Болалмадыкъ эсе да 
Биз бир таулагъа ие, 
Кетди,— депми джилярса,
— Мени жанындан сюе?»
Угъай, кёзюнг кёрмесе, 
Ийнанма мен кетгеннге. 
Мени саппа-сау сун да, 
«Тын!» — де джиляу этгеннге.
Биз тюбеучю джерлеге 
Кел, келгенча биринчи. 
Сакъла, келме ызымдан, 
Ма мен андан келгинчи!

1979

Сайлама.
* * *
Бир бирге итиннген эки жюрек 
Кече узуну этдиле тилек: 
«Болуш сен бизге бирге тюберге!» 
Чырмау болдум экисине бирге — 
Сенде джюрекге, менде джюрекге.
Ала, къаджау болуп, турдула ёрге,
Манга кетмезлик ачыу берирге.
Мени хатамдан тюбемей бирге, 
Айырылдыла энди ёмюрге — 
Сени джюрегинг, мени джюрегим.
Кечгинлик жокъ ала ючюн манга, 
Энди чыгъарма джиляй кёп тангнга. 
Кеси кесиме гюняхла сала, 
Турур, билялмай манга кечала, 
Экиси ючюн да кеси жана 
Мени джюрегим, мени джюрегим.

1974

Къагъыйланы Назифаны лирика миниатюралары


Бир тауса деб тура эдим, уллуед да къарамынг. 
Билмей эдим сен кёрюмю къазгъанынгы, бир тауса деб, къум тёбеге базгъанымы...

Налат санга, кёлекке! Шыб деб чыгъаса сен адамны аллына, тобукъларына чырмала, алджатыргъа кюреше-се аякъ тюбюнде айлана. 
Олсагъатлай, эсгериб, ол чы-рагъын джандырса, зинк боласа, бугъунаса...

«Атынг бла къатынынга ышанма» деб ким айтхан-ды? Ат харамд деб эшитмегенме ёмюрде.
Юй бийченг а — сабийинги анасыды, тыбырынгы оюлмазлыкъ къа-ласыды, джалгъан сёзню ёч тюйюлдю айтыргъа.
Бу айтылгъан терс аууздан чыкъгъан болур. Атны джер-леб джюгенлерин биреулеге узатыучу айтхан болурму алай?..

Э. Балашовдан
Бу тиширыугъа аллай эркинлик берилгенд. 
Ким-ден да алгъа ма бу сёзлени манга айтыргъа: 
Не болса да болсун, болгъанны уа— унут! 
Эки джолгъа джарыл-гъанды бизде умут...
Бир сёз да айтмазма анга джууабха. Айланырма чабыб нанымы ызындан...
Бу тиширыугъа аллай эркинлик берилгенд: терекле-ча, гоккалача, хансла кибик ёсерге...

Дуу джанадыла узакъда шахарла, къонакъбайла да бирча халалла, кёзлери кюле кём-кёк кёллени,
шоркъала кёкден тюшелле, акъ къайыкъла чайкъалалла те-нгизледе, алай а, къайры барсам да, 
не уллу сый табсам да, неден да сыйлы туугъан элим чакъырыб тура-ды, чакъырыб турад мени ызыма...

Биреуде ачыудан, башхада джарсыудан сакълайым десем кесими, олсагъатлай ол джарсыу алыб эсими, 
эки къатланыб ол ачыу басады мени юсюмю...

Кёкде нюрню ким урлады, ким чёбледи кём-кёк кёк-де джулдузланы, айны джюзюн ким джабды?..
Тазны къагъыб, ушок атыб, уятыгъыз «эгерлени», кёкню нюрюн тайдырмагъыз, 
джулдузланы джокълагъыз, джелмауузгъа джутдурмагъыз толгъан айны.

Ойнай келиб, кёк толкъун Мурат этед ёшюнюмю сы-ларгъа, огъай Да деб, акъ къойнумдай къараргъа.
О ойумсуз! Саркъыб кетчи ызынга. Думп бол да Къал, бугъунчу, ол бир толкъун джетиб сени джутхунчу

Гокка хансны юзген адет болмаса да таулада, сабан ичинде ёсселе ала, джулкъуб алыб, 
ырджы юсюне аталла, ташланы да, кёкден тюшген эселе да, бирин къоймай, тёрт бюклениб артадыла сабанладан..,

Таш неге да джарайд дейле: къала да ишлейле, сый да салалла андан, ахлуларын узакъ джолдан сакъласала,
тепсиге джайыб, джалынадыла ууакъ ташлагъа... Не да этсинле, джарай эсе, алай а, эки адамны айры этиб, таш тюшмесин ырджыгъа...

Тиширыуну ёмюрлеге багъалатыб, аны сыйын кёл-тюре, джулдузчукъча,
къыз сабийни аякъчыгъын балгъа салыб джалагъанла ата-бабам, улан тууса ызындан...


Туугъан джуртум, джулдузум! Этегинге кёк таяныб турады, кюн ийнакълаб ёшюнюнге къонады... 
Алай кёрсем, туугъан джерим, тансыкъ болуб, къучакълайма тобукъланыб бай этеме, топрагъынгы, суу ташынгы...

Кёзлеге кёзлерим къараса, кёзледен кёзлеге нюртамса, кёзледе джилтинде мен сени кёралсам, 
ол джилтин турад да джюрекде от джагъад, джюрекде джалынсыз от джанад...

Джаз келликме дединг да, кём-кёк джашнадым. 
Джай келликме дединг да, чыммакъакъ чакъдым, кюн келликме дединг да, кюннге айланыб къызардым.
Къачда джетерме дединг да, сакъладым да сар-гъалдым...

Джюз минг миллет джашайд дейле дунияда, джюз минг тил да барды дейле алада. 
Джалгъанды ол, ий-нанмагъыз сиз анга. Адамланы тюрсюнлери бир-бирине ушамайды деселе да, ийнанмагъыз, 
бир-бирлерин ангыламайла деселе да — ийнанмагъыз!
Ийнанмагьыз!
Дуния къойнунда джашайды къуру эки миллет: эр-кишиле, нартла кибик, къууатлыла, ётгюрле, кёз тий-месин бу затлагъа ёмюрде!
Джюрегинде уа, кёк джулдузну джюрегинде, джашайбыз биз — башха миллет — тиширыула:
джюрегибиз, иннетибиз ала блады, ол кесибиз табханла блад...

Шеждеге ийилигиз манга, мёлекле!
Сен да тобукълан, бюгюлмеген ибилис.
Энишге ийил да баш урчу манга, Аллах кеси да алай айтханед санга!
Адамма мен. Джана кюе да билеме мен.
Адамма мен!

ХАРИБНИ ОНЕКИ САРНАУУ
Аджашдым, акъылдан мен шашдым, Минги Тау, бузларынг бассынла юсюмден. 
Биреуню джеринде, джюрегим джарыла, асырайма сени кёлюмде. 
Аджашдым, ах, шашдым акъылдан, бузларынг юсюмден бассынла...

Джортханны ызындан чабханлай, джазыугъа табыныб, онглугъа джалыныб, чырт джылыу табалмай, 
юзюлюб билегим, мен сени, о джерим, таймаздан кюсейме... 
Терслигим юсюмдед, кеч мени. Азабны отунда кюей-им. 
Кеч мени.Кеч мени, багъангы джангыдан билейим. мени...

Узакъдан узалыб, мен санга джеталсам, о джерим, былайдан мен къачыб кеталсам, барырем сюркелиб, 
джашарем тюзелиб, ташынгы джаларем балсытыб, о джерим.
О джерим!..

Мен кетдим — джюрекде джарала, мен кетдим — ёксюзле балала, анамы джюрегин бушуу ашайды, 
юй бийчем башханы сайлагъанд.
Мен кетдим — джюрекде джарала...

Ахсыныб, турнаны ызындан къарасам, джюрекде бушууум кёзюмден къанымы агъызад, анамы ауазы, анамы ауазы элиме-джериме чакъырад...
Анамы ауазы, ах андад, Къобанны джанындад, джарыкъдад...
X а р и б — джуртун тас этген адам.


Иегиден, бир сюекден, джаратылмагъанма мен! 
Танг алада, сен къалкъыгъан заманда 
Тейри эшикни ачыб, чыгъыб келгенме...

Балдыргъан да не эсе да сарнайды, бир къайгъысы болур аны, ишексиз... 
Джел, тул болуб, ары киргенд, дейдиле, тарбууунда бетин тырнаб джылайды...

Джазгъы джауум джаугъан кибик, тёгюле, джашлы-гъымда кёб джанынга тийгенме. 
Харамлыгьым болма-гъанд да ёмюрде, кечеринги, энди эсгериб, тилейме...

Чыгъана тонун киеди тюртю, къызыл къызларын джашыра,
ала уа истемей, сынджыр бутакъдан бизге къарайла, ышара...

Джер! Къучагъыма кир да къал. 
Джарсыуладан сени сакълай ёлейим. Бир адамгъа ёге болма. 
Барабыз да бауурунгдан юзюлгенбиз. Барыбыз да ышыгьынгда ёсгенбиз...

Джюрегибизни джара, кёк джашнады, башыбыздан кюкюреди, ташны-агъачны титирете, шыбыласы саны-бызны талады, сагаллады.
Оноу сормай бирибизге, талах салды экибизге...

сен туугъан кюн бир тау туугъан болурму эди, бир кёк шоркъа таш тюбюнден ычхыныб, джайылгъанмед
узакъдагъы тюзлеге... Огъесе фахму бла халаллыкъдан сау дуниягъа эркишилик туугъанмы эди ма ол кюн?..

Сен кетдинг. Ол къалды, амалсыз, адамсыз... Юйдегинг атынгы унутду.
Къар джауду къауданнга. Алы-сын юшюдю. Сен кетдинг, юйдегинг атынгы унутду...

Сабий ышарыб келди къатыма. Джарсыуларым думп болдула. 
Кюн тийди, джарытды, тыбырымда от джакъды...

Сокъур джангур деб атагъанд сокъур джюрек ра-хат джаугъан джауумгъа.
Сокъур тюлдю, тамам ана джюреклиди: таякъ болуб урмайд джерни, мугур этмейд джюреклени, 
къолу бла сабий башны сылагъанча, бир сериуюн тама билед ол джерге, чакъсынла деб терекле...

Кюн таякъгъа сукъланама: излемейди ол кишиден бюсюреу, келиб тийиб джюреклени джарытад.
Суу шоркъагъа сукъланама: джалынмайды ол кишиге, хакъ излемейд чырт ишине, 
хар инсанны эсин бёлед, джолоу-чугъа тин киргизед, шоркъулдайд да къууат салады джерге.

Тау тууду туурамда тубандан. Эследим: булутла акъыртын мийикге узая, бир затла аланы ызындан узала — 
тау тууду туурамда тубандан-
Тау тууду, тёгерек джарыды...

О кюнню джарыгъын юлешген!
Булут болуб басма сен кёкню, ана кёлюнден юлеш сен аны, азлыкъ этме-син, джарытсын кёкню, джылытсын кёбню!

Интернет версийасын джарашдыргъан Сылпагъарланы Ахмад 2002дж октябрь-ноябрь

Zumaqullanı Tanzilyanı süymeklik nazmuları

SENİ KÖZLERİÑ

Seni közleriñ seyir köm-kökdüle,                                                  

Çuwaq  kökden — kök,  tazalla  şawdandan

 Ne bir bek nasıplı eterikdile,

 Ne öltürlükdüle qaramları bla.

Seni közleriñ seyir kök, tanıwlu,

 Birde ua ala cap-caşil bolalla.

 Birde ua, bolup bir seyir, qarıwlu,

Borannı, qaramnı alların tıyalla.

Da birde ua ala, qarıwsuz bolup,

 Tıyalmay, közden köz caş ielle.

Da birde ua ala, soluwsuz bolup,

Bilmeyme, caşawdan ne zat tileyle.

 Seni közleriñ seyir köm-kökdüle,

 Çuwaq kökden — kök, tazalla  şawdandan.

 Ala meni teli eterikdile,

Ne öltürlükdüle qaramlarından.

Ne bir seyir nasıp keltirlikdile!

1968

Meni atımı sen alay aytdıñ,

 Duniyada bir can aytmağan kibik

 Endige deri men atsız caşap,

 Endi ua sen kesiñ atağan kibik.

 Ol künden beri seni saqlayma,

Entda atımı aytırıq sunup,

Uzaq col bla qonaqğa ketip,

 Entda kesime qaytırıq sunup.

Qonaqda bolmay, üyde eseñ da,

 Tüyül eseñ da sen qaytıp kellik,

 Ol künça, atımı entda da bir ayt!

Tanziyiñ öllük, o, Tanziyiñ öllük!

Ariw közleriñ ölügümü körlük!

1968

Men tuwğanlı beri — sañadı colum.

 Bola collada bir qızıw, bir suwuq,

 Tartdıra, sabiyça, cetalmay qolum,

 Körünüp sen, tawça, qatımda cuwuq,

Qolum cetalmazça, bolup sen uzaq,

Etdüm qıyın colla — tawda kezlewley.

 Çaçıma qona başlag’ınçınña aq.

 Columda köp türlü çırmawla tübey,

 Ol kezlew suwça keldim, arıy bilmey.

 Endi ua, men saña qarşı kelgende,

Qorqama,   qorqama   cetip   qalırğa.

 Suw da teñizni qarşıda körgende,

 Arsar bola bolur cuwuq barırğa.

 Qorqa bolur ol cutulup qalırğa,

 Men cutulur teñiz sen eseñ da,

 Maña ua keçdi, keç arsar bolurğa.

 Mende qarıw coq artha aylanırğa.

 Men canıp keter ot kesiñ eseñ da,

Keleme saña, keleme canarğa!

1971

O, ne sabiylikge kete edim men!

 Muratımda kökge cete edim men.

Cürek halallıqdan tolup tursa da,

 İymençeklikden betim qızarsa da,

Taşladan qatı sunaem kesimi.

 Tawlaça sunaem öhtemley turluq,

Tabılmaz sunaem men aqıl burluq,

 Meni cüregimi cumuşatallıq,

 «Işanama saña»,— dep, men aytallıq.

 O, ne bek sabiylik bar edi mende!

 Ne boldu öhtemlik, seni körgende?

Işandım saña gitçe qağanaqlay,

 Çalqığa ışanñan taza kırdıklay,

 Saltağa ışanñan oğurlu taşlay,

 Baltağa ışanñan otun ağaçlay.

Bolmam aladan nasıplı, qarıwlu,

 Aladan aqıllı, ne ua carawlu,

 Andan açıyma, baltadan — ağaşça.

 Andan açıyma — salta tüygen taşça.

1970

BARASA. BÜTÜN BAĞALI BOLA

Qalın, qara çaçıñ baradı cuqara.

Sen a — maña bütün da bağalı bola,

Küçlü qaramıñ baradı muthuzlana.

 O, sen a — bağalıdan bag’alı bola.    

 Erinleriñ baralla keri, keñ bola.

Qızıw sözleriñ da selden sel bola,

 Sen a maña bütün da bağalı bola,

 Qaramımı da tatlı iynağı bola.

 Alay bağalısa duniyada sen maña,

Aytıp añılatmaz kibik bir canña.

 Qolumdan kelyalmaz cır oqun tağarğa,

 Anı bildirirça cır sözle tabarğa.

«Süygenimça, sen bağalımsa!» — der

edim.

Körgenme tişirıw da süygenin qoüp.

«Qarındaşımça, bağalımsa»,— der edim,

 Körgenme egeç da qarındaşından toüp.

Sen a maña alay, alay bağalısa,

Köz carığım bağalı boluwu kibik.

 Sen a meni alay, alay bağalımsa,

 Kesim, kesim soluğan soluwum kibik.

 Da ne qadar barsa carıw da az bola,

 Ma ol barğanı kibik, bağalı bola,

 Da ne qadar barsa soluw da az bola,

Ma ol barğanı kibik, bağalı bola,

 Qara qalın çaçıñ baradı cuqara,

Sen a maña bütün da bağalı bola,

Carıq qaramıñ baradı muthuzlana,

Sen a — maña bütün da bağalı bola.

1971

EKİ SÜYGENNİ CIRLARI

Ahşı erle söz aythan,

Toyçula da tepsegen,

Ol toy barğan keçede,

Etmegenley eslegen,

Tişirıwnu cılyatdıñ.

Ol sarnadı saw keçe

Sen sansız etgeniñe,

Süygenden küe, bişe.

Men da amal tapmadım

Cilyamuğun tıyarğa,

 Tüşmegeed, dep, qorqdum

Maña alay cilyarğa.

Seni maña qaramıñ

 Ketmeyin köz allımdan,

Qaramıñdan men qorqdum,

 Qorqğan kibik qanlımdan.

— Cañılma! — dedim saña

Ceriñi ertteninde,

Duniyağa süymeklikni

Bek al tuwğan cerinde.

Sen, hazırça berirge

Tawuñu, suwuñu da,

Maña qızğanmağanlay

 Cürek cılıuwñu da,

Aytdıñ: «Duniya carığım,

Qorqma, maña sen qara!

 Süymeklikni küçünden

Cüregimde toy bara!

Tohtatma sen ol toynu,

Salma cürekge cara!

Neçik nasıp sınayma,

 Saña gazelle tağa.

Aytılğan şayırlanı

Suqlandırıp qarata,

Men nasıplı bolama,

 Ariw atıñı ayta.

Sen qarasañ, duniyanı

Şayırların ozarma.

Taw töppelege cetip,

Seni atıñı cazarma!»

İynanmayın men aña

Işarmışda qaradım,

Ol tatıwlu sözleni

Masharağa sanadım.

Oğöse qorqdummu men

 Qaramıñı küçünden,

Sen cilyathan har qıznı

 Qarğışlıq ülüşünden?

Seni çıraylığıñdan,

Künden — aq qarça, qorqdum.

Tatıwlu sözleriñi,

Közleni cuma, cutdum.

Kesime, tasha bermey,

 Men öhtemlikde tutdum.

 Sen duniyada barlıqnı

 Unutalmay... unutdum.

O, men kesimi alday,

Senidamı aldadım?

Alay, kertisin aytsam,

Cürekden atalmadım.

Sen tüberee demesem,

Duniya etse da ayıp, E

rtte oqun keterem

Duniyadan ayırılıp.

ŞUKUR, ENTDA TÜBEDİK 1

Seni tansıq közleriñ

Seyir nasıpda cilyay,

Erinleriñ aytdıla,

 Şoş, aqırın şıbırday:

«Şukur, entda tübedik,

Jomaqda aythan kibik,

 Miñ cıllanı termilip,

Bir birni taphan kibik.

Miñ-miñ suwdan biz ötdük,

Miñ palahdan qutulup,

Duniya tolqunlarında

 '' Qalmağanlay cutulup.

Qalay boldu da bılay? —

 Meni qıyın çağımda,

Uzaq,cuwuq awazla

Qulağıma çalına...

Cañız seni awazıñ

 Çaqırmadı, kelmedi.

Kimni küsegenimi

 Duniyada can bilmedi.

Ol kün, saña termile,

Sınadım men cañızlıq,

Anam, cuwuq, teñ, kök, cer

Etgença maña azlıq.

Közüm qarañı etip,

Duniya bola qarañı,

Can darman izlegença,

 İzledim qaramıñı.

325

Ol kün, kim bilsin, maña

Kimni canı awrudu?

Seni körür nasıpnı

Caşaw entda cawdurdu».

O, canım, canım, canım,

Süyseñ da cürek bla,

Eşitalmadıñmı meni

Ol çars kün tilek bla?

Ol qıyın taqıyqada

Qalay sezmediñ anı —

Cüregim cüregiñde,

Açıp, cilyay burğanın?

Sen açısañ — ol açıp,

Carısañ — carığanın?

 Tılpıwça, köz carıqça,

 Kerek bolup turğanın?   

Canım seni canıña —

Can saqlawçu mölekley,

Turğanın keçe, kün da

 Hawa kibik kerekley.

Ol kün men tüyülmedim

Acalıñdan qutharğan,

 Canımı qolğa alıp,

Canıñı saqlap turğan?!

Kim biledi, can culduzum

Seni üçünmü batmadı?

Canım seni canıñı

Nença ömür saqladı!

Nença cüz, neça miñ cıl

 Keldiñ meni körürge,

 Canıñ taşha, ağaçha

Köçe nença ömürde?

Bizge alay qıynalıp

Tüşdü ese cürürge,

Ol kün sen awazımı

Eşitalmasañ — qıynal.

Arı deriçinñe ua

 Birgemese, sen iynan!

İynan, saw ömürleni

Men birgeñe bolğanña,

Men duniyadan ketsem da,

 Canım sende qalğanña.

Men ahır colğa çıqsam,

Sawluqdaça caşıra,

 Kelmezmise ol kün sen,

Meni arı aşıra?

Süygenle, süymegenle

 Cılaw etgende maña,

Sen keñdemi qalırsa,

Tış adamğa sanala?

Cilyamuq qatış sözle

 Cazarmısa defterge,

Oñ tapmay, amal tapmay

 Awazımı eşitirge?

«Bolalmadıq ese da

Biz bir tawlağa ie,

Ketdi,— depmi cilyarsa,

— Meni canından süe?»

Uğay, közüñ körmese,

İynanma men ketgenñe.

Meni sappa-saw sun da,

«Tın!» — de cilyau etgenñe.

Biz tübewçü cerlege

Kel, kelgença birinçi.

Saqla, kelme ızımdan,

Ma men andan kelginçi!

1979

Saylama.

*  *   *

Bir birge itinñen eki cürek

Keçe uzunu etdile tilek:

«Boluş sen bizge birge tüberge!»

Çırmaw boldum ekisine birge —

Sende cürekge, mende cürekge.

Ala, qacaw bolup, turdula örge,

 Maña ketmezlik açıw berirge.

 Meni hatamdan tübemey birge,

Ayırıldıla endi ömürge —

Seni cüregiñ, meni cüregim.

Keçginlik coq ala üçün maña,

Endi çığarma cilyay köp tañña.

Kesi kesime günyahla sala,

Turur, bilyalmay maña keçala,

Ekisi üçün da kesi cana

Meni cüregim, meni cüregim.

1974

Qağıylanı Nazifanı  lirika miniatüraları

  Bir tawsa deb tura edim, ullued da qaramıñ.

Bilmey edim sen körümü qazğanıñı, bir tawsa deb, qum töbege bazğanımı...

  Nalat saña, kölekke! Şıb deb çığasa sen adamnı allına, tobuqlarına çırmala, alcatırğa küreşe-se ayaq tübünde aylana.

Olsağatlay, esgerib, ol çı-rağın candırsa, zink bolasa, buğunasa...

  «Atıñ bla qatınıña ışanma» deb kim aythan-dı? At haramd deb eşitmegenme ömürde.

 Üy biyçeñ a — sabiyiñi anasıdı, tıbırıñı oülmazlıq qa-lasıdı, calğan söznü öç tüyüldü aytırğa.

 Bu aytılğan ters awuzdan çıqğan bolur. Atnı cer-leb cügenlerin birewlege uzatıwçu aythan bolurmu alay?..

E. Balaşovdan

Bu tişirıwğa allay erkinlik berilgend. Kim-den da alğa ma bu sözleni maña aytırğa: Ne bolsa da bolsun, bolğannı ua— unut! Eki colğa carıl-ğandı bizde umut... Bir söz da aytmazma aña cuwabha. Aylanırma çabıb nanımı ızından...

Bu tişirıwğa allay erkinlik berilgend: terekle-ça, gokkalaça, hansla kibik öserge...

  Duw canadıla uzaqda şaharla, qonaqbayla da birça halalla, közleri küle köm-kök kölleni, şorqala kökden tüşelle, aq qayıqla çayqalalla te-ñizlede, alay a, qayrı barsam da, ne ullu sıy tabsam da, neden da sıylı tuwğan elim çaqırıb tura-dı, çaqırıb turad meni ızıma...

Birewde açıwdan, başhada carsıwdan saqlayım desem kesimi, olsağatlay ol carsıw alıb esimi, eki qatlanıb ol açıw basadı meni üsümü...

  Kökde nürnü kim urladı, kim çöbledi köm-kök kök-de culduzlanı, aynı cüzün kim cabdı?..

Taznı qağıb, uşok atıb, uyatığız «egerleni», köknü nürün taydırmağız,culduzlanı coqlağız, celmawuzğa cutdurmağız tolğan aynı.

  Oıynay kelib, kök tolqun Murat eted öşünümü sılarğa, oğay Da deb, aq qoynumday qararğa.

O oyumsuz! Sarqıb ketçi ızıña. Dump bol da Qal, buğunçu, ol bir tolqun cetib seni cuthunçu

Gokka hansnı üzgen adet bolmasa da tawlada, saban içinde össele ala, culqub alıb, ırcı üsüne atalla, taşlanı da, kökden tüşgen esele da, birin qoymay, tört büklenib artadıla sabanladan..,

  Taş nege da carayd deyle: qala da işleyle, sıy da salalla andan, ahluların uzaq coldan saqlasala, tepsige cayıb, calınadıla uwaq taşlağa... Ne da etsinle, caray ese, alay a, eki adamnı ayrı etib, taş tüşmesin ırcığa...

  Tişirıwnu ömürlege bağalatıb, anı sıyın köl-türe, culduzçuqça, qız sabiyni ayaqçığın balğa salıb calağanla ata-babam, ulan tuwsa ızından...

  Tuwğan curtum, culduzum! Etegiñe kök tayanıb turadı, kün iynaqlab öşünüñe qonadı...

Alay körsem, tuwğan cerim, tansıq bolub, quçaqlayma tobuqlanıb bay eteme, toprağıñı, suw taşıñı...

  Közlege közlerim qarasa, közleden közlege nürtamsa, közlede ciltinde men seni köralsam, ol ciltin turad da cürekde ot cağad, cürekde calınsız ot canad...

Caz kellikme dediñ da, köm-kök caşnadım.

Cay kellikme dediñ da, çımmaqaq çaqdım, kün kellikme dediñ da, künñe aylanıb qızardım.

Qaçda ceterme dediñ da, saqladım da sar-ğaldım...

Cüz miñ millet caşayd deyle duniyada, cüz miñ til da bardı deyle alada.

Calğandı ol, iy-nanmağız siz aña. Adamlanı türsünleri bir-birine uşamaydı desele da, iynanmağız, bir-birlerin añılamayla desele da — iynanmağız! İynanmağız!

Duniya qoynunda caşaydı quru eki millet: er-kişile, nartla kibik, quwatlıla, ötgürle, köz tiy-mesin bu zatlağa ömürde!

Cüreginde ua, kök culduznu cüreginde, caşaybız biz — başha millet — tişirıwla: cüregibiz, innetibiz ala bladı, ol kesibiz tabhanla blad...

  Şecdege iyiligiz maña, mölekle! Sen da tobuqlan, bügülmegen ibilis. Enişge iyil da baş urçu maña, Allah kesi da alay aythaned saña! Adamma men. Cana küe da bileme men. Adamma men!

HARİBNİ ONEKİ SARNAWU

Acaşdım, aqıldan men şaşdım, Miñi Taw, buzlarıñ bassınla üsümden.

Birewnü cerinde, cüregim carıla, asırayma seni kölümde.

Acaşdım, ah, şaşdım aqıldan, buzlarıñ üsümden bassınla...

Corthannı ızından çabhanlay, cazıwğa tabınıb, oñluğa calınıb, çırt cılıw tabalmay, üzülüb bilegim, men seni, o cerim, taymazdan küseyme...

Tersligim üsümded, keç meni. Azabnı otunda küey-im.

Keç meni.Keç meni, bağañı cañıdan bileyim. meni...

Uzaqdan uzalıb, men saña cetalsam, o cerim, bılaydan men qaçıb ketalsam, barırem sürkelib,caşarem tüzelib, taşıñı calarem balsıtıb, o cerim. O cerim!..

  Men ketdim — cürekde carala, men ketdim — öksüzle balala, anamı cüregin buşuw aşaydı,

üy biyçem başhanı saylağand.

Men ketdim — cürekde carala...

  Ahsınıb, turnanı ızından qarasam, cürekde buşuwum közümden qanımı ağızad, anamı awazı, anamı awazı elime-cerime çaqırad...

Anamı awazı, ah andad, Qobannı canındad, carıqdad... H a r i b — curtun tas etgen adam.

  İegiden, bir süekden, caratılmağanma men!

Tañ alada, sen qalqığan zamanda Teyri eşikni açıb, çığıb kelgenme...

  Baldırğan da ne ese da sarnaydı, bir qayğısı bolur anı, işeksiz...

Cel, tul bolub, arı kirgend, deydile, tarbuwunda betin tırnab cılaydı...

Cazğı cawum cawğan kibik, tögüle, caşlı-ğımda köb canıña tiygenme.

Haramlıg’ım bolma-ğand da ömürde, keçeriñi, endi esgerib, tileyme...

Çığana tonun kiedi türtü, qızıl qızların caşıra, ala ua istemey, sıncır butaqdan bizge qarayla, ışara...

  Cer! Quçağıma kir da qal.

Carsıwladan seni saqlay öleyim. Bir adamğa öge bolma.

Barabız da bawuruñdan üzülgenbiz. Barıbız da ışığıñda ösgenbiz...

  Cüregibizni cara, kök caşnadı, başıbızdan küküredi, taşnı-ağaçnı titirete, şıbılası sanı-bıznı taladı, sagalladı.

Onow sormay biribizge, talah saldı ekibizge... sen tuwğan kün bir taw tuwğan bolurmu edi, bir kök şorqa taş tübünden ıçhınıb, cayılğanmed uzaqdağı tüzlege... Oğese fahmu bla halallıqdan saw duniyağa erkişilik tuwğanmı edi ma ol kün?..

  Sen ketdiñ. Ol qaldı, amalsız, adamsız... Üydegiñ atıñı unutdu.

 Qar cawdu qawdanña. Alı-sın üşüdü. Sen ketdiñ, üydegiñ atıñı unutdu...

  Sabiy ışarıb keldi qatıma. Carsıwlarım dump boldula. Kün tiydi, carıtdı, tıbırımda ot caqdı...

  Soqur cañur deb atağand soqur cürek ra-hat cawğan cawumğa.

Soqur tüldü, tamam ana cüreklidi: tayaq bolub urmayd cerni, mugur etmeyd cürekleni, qolu bla sabiy başnı sılağança, bir seriwün tama biled ol cerge, çaqsınla deb terekle...

  Kün tayaqğa suqlanama: izlemeydi ol kişiden büsürew, kelib tiyib cürekleni carıtad.

 Suw şorqağa suqlanama: calınmaydı ol kişige, haq izlemeyd çırt işine, har insannı esin böled, colow-çuğa tin kirgized, şorquldayd da quwat saladı cerge.

  Taw tuwdu tuwramda tubandan. Esledim: bulutla aqırtın miyikge uzaya, bir zatla alanı ızından uzala — taw tuwdu tuwramda tubandan- Taw tuwdu, tögerek carıdı...

  O künnü carığın üleşgen! Bulut bolub basma sen köknü, ana kölünden üleş sen anı, azlıq etme-sin, carıtsın köknü, cılıtsın köbnü!

  İnternet versiyasın caraşdırğan Sılpağarlanı Ahmad 2002 c oktyabr-noyabr