| орусча | аланча | татарча |
| з | - | - |
| I за | (где?) артында,къатында,тышында, юсюнде: (куда? без аффикса "н"= артына,къатына итд), (до) къалыб | артына |
| II за | (на расстоянии) узакълыкъда, артындан, ызындан итд | артында |
| заболеть | аурургъа | авыр-ырга |
| забор | буруу, (каменный ~) хуна | койма |
| забота | къайгъырыу, джан аурутуу | кайгырту |
| заботливый | къайгъырыучу, кереклисине къараучу | кайгыртучан |
| забрать | алыргъа | ал-ырга |
| забыть | унутургъа | оныт-ырга |
| завести | алыб кетерге, алыргъа, къураргъа | алып кер-ергђ |
| завидовать | сукъланыргъа, зарланыргъа | кљнлђш-ергђ |
| зависеть | 1.бойсунургъа 2.къолда/кёре болургъа | бђйле бул-ырга |
| завоевать | къазауат этиб/джаулаб/сермешиб алыргъа, кючлерге | яулап (сугышып) ал-ырга |
| завтра | тамбла, эртден бла | иртђгђ |
| завтрак | эртден аш | иртђнге аш |
| завтрашний | тамблагъы | иртђгђге |
| заглядывать | (смотреть)къараргъа, къараб къояргъа (зайти) кире/къайта кетерге | караштыр-ырга |
| заговорить | сёлешиб башларгъа, итд | сљйли башла-рга |
| загонять | 1.къууб/сюрюб кетерге/кийрирге,2. (вбить) уруб кийириге, 3.(продать) сатыб джиберирге 4.(замучить) онгсуз этерге, арытыргъа | куып керт-ергђ |
| загораться | кюнде кюйерге | яна башла-рга |
| задание | иш, джумуш | бирем |
| задать | 1.берирге, 2. салыргъа | бир-ергђ |
| задача | борч, мурат | мђсьђлђ, бурыч |
| задний | арты, артындагъы, озгъан, | арткы, узган |
| задуматься | ойларгъа, сагъышланыргъа | уйлан-ырга |
| задумчиво | ойлашыб, сагъышланыб | уйланып, уйчан |
| зажечь | 1.къабызыргъа, джандырыргъа, къабындырыргъа, 2.(воодушевить) учундурургъа, къызындырыргъа | кабыз-ырга |
| зайти | кирирге | кер-ергђ |
| зайчик | къоянчыкъ, къоянккъай, къоянкай | куянкай, куянчык |
| заканчивать | битдирирге, бошаргъа | бетер-ергђ |
| заключение | 1.(тюрьма) тутмакъ,тюрмеге тюшюу 2.(вывод) ойум, ой, айтханы 3.(договор) бегитиу,этиу, салыу | йомгак, ябу |
| закон | джорукъ, адет | закон, канун |
| законный | адет (ли), джорукъ(лу) | законлы |
| закончиться | бошалыргъа, тамамланыргъа, битерге | тђмамлан-ырга |
| закончить | битдирирге, бошаргъа, аягъына чыгъаргъа | бетер-ергђ |
| закричать | къычырыб джиберирге, къычырыргъа, хахай этерге | кычкырып ќибђр-ергђ |
| закрытый | джабыкъ | ябык |
| закрыть | джабаргъа | яб-арга |
| закурить | тютюн ичерге, тютюн тарта башларгъа | тарта башла-рга |
| заменить | ауушдурургъа, алмашдырыргъа | алмаштыр-ырга |
| заместитель | орунбасар, заместитель | урынбасар |
| заметный | кёрюнгеб тургъан, танылгъан,кёрюнген | књренеп тора торган |
| замечательный | аламат,тамаша, сейир, гюзель, бек иги | гњзђл |
| замечать, заметить | эслерге, кёрюб къояргъа/алыргъа, сезерге | књреп ал-ырга, игътибар ит-ђргђ |
| замолчать | тынгылыргъа, тохтаргъа,шум болургъа | тын-арга |
| занавес | джабыу | пђрдђ |
| занимать | 1.(денги) борчха алыргъа, 2.(завоевать) кючлерге 3.(пост) тутаргъа 4.(развлечь) джубатыргъа, сёз нёгер болуршгъа | бурычка ал-ырга |
| заниматься | ишлерге,кюреширге, окъургъа | шљгыльлђн-ергђ |
| занятие | дерс | дђрес |
| занятый | 1.бош тюйюл,бошамагъан 2.алынган, кючленген | буш тњгел |
| западный | кюнбатыш, кюнбаты | кљнбатыш(тагы) |
| запах | ийис | ис |
| запеть | джырларгъа, джырлаб башларгъа | ќырлый башла-рга |
| записать | джазаргъа, джазыб алыргъа | язып ал-ырга |
| записка | джазма, джазыу, записка, къагъытчыкъ | язу |
| запомнить | эсде къалдырыргъа/тутаргъа | истђ калдыр-ырга |
| заранее | алдан, алгъа, эртдеден,эртде | алдан |
| заседание | олтурум, олтуруш, олтуруу | утырыш |
| заслуженный | 1.тыйыншлы, керти, тюз 2. этгенине кёре | атказанган |
| засмеяться | кюлюрге, кюлюб джиберирге | кљлеп ќибђр-ергђ |
| заставить | 1.этдирирге,къысаргъа, къоймазгъа 2. (что-то) тизерге, толтурургъа | мђќбур ит-ђргђ |
| застать | тутаргъа,табаргъа, юсюне барыргъа | туры китер-ергђ |
| затем | андан сора | аннан соћ |
| зато | амма, алай болса да | аныћ каравы |
| затылок | джелке ( баш арты) | баш арты |
| захватить | 1.алыргъа,,сермеб/сыйырыб тутаргъа, 2. (с собой) биргенге алыргъа 3.хорларгъа,кючлерге 4. джетерге | ал-ырга |
| зачем | не ючюн | ни љчен, ник |
| зачитаться | унутуб/учунуб/эси кетиб окъургъа | онытылып укы-рга |
| защита | 1.джакълау, сакълау,къоруу 2. джакъ, джакълаучу, къоруучу, 3. ёкюл | яклау, саклау |
| защитить | 1.сакъларгъа, джакъларгъа 2. ёкюл болургъа | сакла-рга, якла-рга |
| заявить | билдириге, айтыргъа, хапар берирге | белдер-ергђ |
| заявление | 1.билдириу,айтыу 2. тилек къагъыт | гариза, белдерњ |
| звание | чын, звание | исем |
| звать | чакъырыргъа | чакыр-ырга; атарга |
| звезда | джулдуз | йолдыз |
| звездочка | джулдузчукъ | йолдызчык |
| звено | 1.( в цепи)чык, 2. ( группа) звено | боќра |
| зверь | 1. (хищник) джыртхыч 2. (животные) джаныуар, кийик | ерткыч |
| звонить | телефонлашыргъа, зынгырдатыргъа | шалтырат-ырга |
| звонок | къонгурау | звонок, кыћгырау |
| звук | таууш | аваз |
| звучать | таууш этерге | яћгыра-рга |
| здание | мекям, юй | бина, йорт |
| здесь | мунду/бунда, мында/бында, былайда | монда |
| здорово | бек иги, аламат | бик нык |
| здоровый | сау, саламат | сау, сђламђт |
| здоровье | саулукъ | саулык, сђламђтлек |
| здравствовать | эсен болургъа, сау-саламат болургъа | исђн бул-ырга |
| зеленый | джашил | яшел |
| земля | джер | ќир |
| земной | 1.джер, 2.(почва) топуракъ | ќир |
| зеркало | кюзгю | кљзге |
| зерно | 1. бюртюк 2. ашлыкъ | бљртек, ашлык |
| зима | къыш | кыш |
| зимний | къышхы | кышкы |
| зимой | къышда, къыш кюнде | кышын, кыш кљне |
| злой | огъурсуз, аман/джаман, бек осал, ( о собаке) къайыр | усал |
| знак | белги | билге |
| знакомиться | танышыргъа | таныш-ырга |
| знакомый | таныш | таныш |
| знаменитый | белгили, айтхылы | атаклы |
| знамя | байракъ | байрак |
| знание | билим | белем |
| золото | алтын | алтын |
| золотой | алтын | алтын |
| зритель | къараучу, | тамашачы |
| зря | бош, алай бошуна, керексиз | юкка (гына) |
| зуб | тиш | теш |
| и,й | ||
| и | 1.эм, 2. да, 3. бла | џђм, белђн |
| ибо | нек десенг, ол себебли | чљнки |
| игра | ойун | уен |
| играть | ойнаргъа | уйна-рга |
| игрушка | ойунчакъ | уенчык |
| идти | барыргъа | бар-ырга |
| избрать | сайларгъа | сайла-рга |
| известно | 1.билгили, керти 2. белгилиди, кертиди | билгеле |
| известный | белгили, таныш , айтхылы | таныш, билгеле |
| извинить | кечерге, | гафу ит-ђргђ |
| издали | узакъдан,арлакъдан, арыракъдан | ерактан |
| из-за | 1. артындан 2. амалтын, сылтауу/себеби бла | артыннан |
| изменить | тюрлендирирге, ёзгертирге | њзгђрт-ергђ |
| измениться | ёзгерирге, тюрленирге | њзгђр-ергђ |
| из-под | т1.юбюнден, тюб джанындан 2. (чего-то) бошагъан | астыннан |
| изучать | юренирге | љйрђн-ергђ |
| или | неда | яки |
| иметь | ие болургъа, бар болургъа, болургъа | ия бул-ырга |
| иметься | бар болургъа, болургъа | бул-ырга |
| имя | ат | исем |
| иначе | башхача | башкача |
| инициатива | башлангыч, башламчылыкъ, учунуу | инициатива, башлангыч |
| иногда | сан бир заманда, бир бирде | кайчакта, кайвакыт |
| иной | башха, ёзге | бњтђн, башка |
| иностранный | тыш къраллы | чит (ил) |
| инструмент | керек, иш керек, инструмент | корал |
| интерес | къызыгъыу, къызыкъсыныу, интерес | кызыксыну |
| интересно | къызыкълы, интересли, | кызыклы |
| интересный | сейир,аламат, къызыкълы, (красивый)сюйюмлю | кызыклы |
| искать | излерге | эзлђ-ргђ |
| искусственный | джасалгъан, джасалма | ясалма |
| искусство | 1.искусство 2.( умение) усталыкъ, чемерлик | сђнгать |
| использовать | файдаланыргъа, хайырланыргъа | файдалан-ырга |
| испугаться | къоркъаргъа | курк-ырга |
| испытание | сынау, сынам, | сынау |
| исторический | тарих | тарихи |
| история | 1.тарих, история 2.(проишествие) иш , ойун | тарих |
| источник | 1. къара суу, чыкъгъан джер 2.чыкъгъан джер/суу | чишмђ, чыганак |
| исходный | башлангыч,тебреген | башлангыч |
| исцарапать | тырнаргъа | тырнап бетер-ергђ |
| исчезнуть | думп/тас болургъа | бет-ђргђ, юкка чыг-арга |
| итог | 1.(сумма) бютеу саны, итогу 2.(вывод) ахыры | йомгак |
| ишь | къарачы, кёремисе, эшитемисе | кара |