biytuqumla


Къарачайда:	Qaraçayda:
1.Къырымшамхаллары-Крымшамхаловы (Къартджурт)	1.Qırımşamhalları-Krımşamhalovı (Qartcurt)
2.Мурдарлары-Мурдаровы (Къартджурт	2.Murdarları-Murdarovı (Qartcurt
3.Дудалары-Дудовы(Хурзук)	3.Dudaları-Dudovı (Hurzuk)

4.Къарамырзалары-Карамурзины (Къартджурт).Эски бий тукъум болмагъанды.Къабартыдан келген "пши" тукъум болуб,бийлеге къошулгъанды.	4.Qaramırzaları-Karamurzinı (Qartcurt)Eski biy tuqum bolmağandı,Qabartıdan kelgen "pşi" tuqum bolub,biylege qoşulğandı.
5.Къарабашлары (Айсандырлары) бир чанка, бир бий дейдиле бу тукъумгъа	5.Qarabaşları(Aysandırları),bir çanka,bir biy deydile bu tuqumğa
Малкъарда:	Malqarda:
Черек ёзенде	Çerek özende
5.Амырханлары-Амирхановы(Ишканты)	5.Amırhanları-Amirhanovı(İşkantı)
6.Абайлары-Абаевы (Кюнлюм)	6.Abayları-Abaevı (Künlüm)
7.Ацканлары-Ацкановы(Кюнлюм)	7.Atskanları-Atskanovı(Künlüm)
8.Бийкъанлары-Бикановы(Кюнлюм)	8.Biyqanları-Bikanovı(Künlüm)
8.Джанхотлары-Жанхотовы(Коспарты)	8.Canhotları-Canhotovı(Kospartı)
9.Айдаболлары-Айдабуловы(Коспарты)	9.Aydabolları-Aydabulovı(Kospartı)
10.Бийлери-Биевы(Зылгы)	10.Biyleri-Bievı(Zılgı)
11.Джануйукълары-Жануюковы(Зылгы)	11.Canuyuqları-Canuükovı(Zılgı)
12.Шаханлары-Шахановы (Мухол)	12.Şahanları-Şahanovı (Muhol)
Холам-Бызынгыда ёзенде	Holam-Bızıñıda özende
Суншалары-Суншевы (Уллу Бызынгы)	13.Sunşaları-Sunşevı (Ullu Bızıñı)
Шакъманлары-Шакмановы (Холам)	14.Şaqmanları-Şakmanovı (Holam)
Чегемде:	Çegemde:
Баразбийлары-Барасбиевы (Уллу Чегем)	15.Barazbiyları-Barasbievı (Ullu Çegem)
Малкъарукълары-Балкаруковы(Уллу Чегем)	Malqaruqları-Balkarukovı(Ullu Çegem)
Келеметлери-Келеметовы (Уллу Чегем)	Kelemetleri-Kelemetovı (Ullu Çegem)
Кючюклэри-Кучуковы(Уллу Чегем)	Küçükleri-Kuçukovı(Ullu Çegem)
Бахсанда	Bahsanda
Урусбийлери (Урусбиевы)	Urusbiyleri (Urusbievı)
Ахматлары (Ахматовы	Ahmatları (Ahmatovı)
Бий орнунда джюрюген ёзденле Холам-Бызынгыда:	Biy ornunda cürügen özdenle Holam-Bızıngıda:
Атабийлери(Атабиевы)-Усхурда)	Atabiyleri(Atabievı)-Ushurda)
Шауайлары (Шаваевы)-Шикиде	Şawayları (Şavaevı)-Şikide
Сырма ёзденле Къарачайда:	Sırma özdenle Qaraçayda;
Къарачайда сырма ёзденлеге саналгъан 7-8-9 тукъум болгъанды, хар тукъум къаумдан бирер экишер дегенча (Адурхай,Будиян, Науруз, Шадибек, Тырам).Сырма бек керти деген магъананы тутады.Сёз ючюн сырма кюмюш,сырма алтын,сырма ёзден дегендиле. Сырма ёзденле эски бийлеге джеталмагъанлыкъгъа,Уллу Къарачайда сыйлары уллу болгъанды. (Бир сырма ёзденле уллу тукъум болуб, экинчилери бийледен бай болуб, ючюнчюледе джигит джашлары кёб болуб, тёртюнчюледе окъугъан адамлары, хаджилери кёб болуб.)	Qaraçayda sırma özdenlege sanalğan 7-8-9 tuqum bolğandı, har tuqum qawumdan birer ekişer degença. (Adurhay,Budiyan, Nawruz,Şadibek,Tıram). Sırma özden tuqumla biylege sanalmağanlıqğa, biy tuqumlağa teñlik eterge küreşgendile,artıqsızda 19 ömürnü art süreminde. (Bir bir sırma özdenle ullu tuqum bolub, birleri biyleden bay bolub, başhalarını cigit caşları bolub.)
Сырма ёзденле уллу тукъумла болгъандыла аны бла Уллу Къарачайны къайсы элинде да джашагъандыла.	Sırma özdenle ullu tuqumla bolğandila Ullu Qaraçaynı qaysı elinde da caşağandila.
1.Боташлары	1.Botaşları
2.Байрамукълары	2.Bayramuqları
3.Сылпагъарлары	3.Sılpağarları
4.Хубийлери	4.Hubiyleri
5.Ёзденлери (къаумлагъа кирменгенди,)	5.Özdenleri (qaumlağa kirmegendi)
6,,,,	6...?
7....	7.?
8....9....??	8..9....??
Чанкала: Буну тышында Къарачайда 8 чанка тукъум барды.Чанка тукъумла бий тукъумладан иги кем болгъандыла.(Чанка тукъум деб, атасы бий анасы бийни къарауаш къатынындан башланган тукъумгъа айтхандыла.Чанкала кеси кеслерин ёзделеден уллу кёргендиле, алай а ёзден тукъумланы кёбюсю кеслерин чанка тукъумдан онглугъа санагъандыла)	Çankala: Bunu tışında Qaraçayda 8 çanka tuqum .Çanka tuqumla biy tuqumladan igi kem bolğandıla. (Çanka tuqum deb, atası biy anası biyni qarawaş qatınından başlañan tuqumğa aythandıla. Çankala kesi keslerin özdeleden ullu körgendile, alay a özden tuqumlanı köbüsü keslerin çanka tuqumdan oñluğa sanağandıla.)
Хурзукда:	Hurzukda
Апайлары(Апаевы)	Apayları (Apaevı)
Айсандырлары(Айсандыровы)	Aysandırları(Aysandırovı)
Къазыйлары(Казиевы),	Qazıyları(Kazievı)
Къоджакълары(Коджаковы)	Qocaqları(Kocakovı),
Магометлери(Магометовы)	Magometleri(Magometovı)
Темирболатлары(Темирболатовы)	Temirbolatları(Temirbolatovı)
Джазлыкъда	Cazlıqda:
Айдаболлары(Айдабуловы),	Aydabollara(Aydabulovı)
Къарабашлары(Карабашевы)	Qarabaşları(Karabaşevı)
Эсгертиу: 1( Бу бетни хазырлагъанда Текеланы Кемалны "Къарачайлыла-Малкъарлыла" деген китабын къулландыргъанма.Айтыугъа кёре, кесимден Бахсан бийлени тукъумларын къошханма ) 2. "Баталпаша уездни къаумла списогу " деген архив къагъытында Къарабашлары(башха атлары Айсандырлары) бийлеге къошулуб джазылгъандыла. Къарамырзалары бийледен башха энчи "Пши" къаум болуб турадыла. 3.Тукъумланы ызы бла 19 ёмюрде джашагъан эллери джазылыбды. Башха элледен бу тукъумланы джюрютген болсада - бий тукъумла болмагъадыла. Туура башха болмай-быланы къуллары болургъа боллукъдула. Сёз ючюн: Хурзукъда Къазийлери-чанкала,Малкъарда Кюнлюм эльде Къазийлери -ёзденле,Къоспарты элде Къазийлери къулла.	Esgertiw: 1.( Bu betni hazırlağanda Tekelanı Kemalnı "Qaraçaylıla-Malqarlıla" degen kitabın qullandırğanma.Aytıwğa köre kesimden Bahsan biyleni tuqumların qoşhanma) 2. "Batalpaşa uezdni qawmla spisogu " degen arhiv qağıtında Qarabaşları(başha atları Aysandırları) biylege qoşulub cazılğandıla. Qaramırzaları biyleden başha ençi "Pşi" qawum bolub turadıla. 3.Tuqumlanı ızı bla 19 ömürde caşağan elleri cazılıbdı. Başha elleden bu tuqmlanı cürütgen bolsada- biy tuqumla bolmağadıla. Tuwra başha bolmay-bılanı qulları bolurğa bolluqdula. Söz üçün ;Hurzukda Qaziylri-çankala, Malqarda Künlüm elde Qaziyleri özdenle,Qospartı elde Qaziyleri-qulla.