|
Сайт №1 на карачаево-балкарском
языке
salpagarov.narod.ru
после
шестилетнего перерыва
с 2004г.,
наконец-то в январе 2011г
обновился,
книгой
Ахмада Сылпагъара
(Ахмад Салпагаров)
"АЛАНХАЗАР СЫРЫ: наурузла, сылпакъ-эрле, тамгъала".
Книга на сайте выставляется в RDF-формате
(Adobe) и в текстовом формате doc Word 97-2003.
При этом печатная версия в кирилице транлитерирована в
общетюрскую (аланскую) латиницу и также выставлена. (см.начало
страницы)
Книга состоит
из 3-х частей:
Первая книга рассказывает о представителях рода Салпагаровых, оставивших заметный след в
фольклоре и истории карачаево-балкарского народа. К имеющимся в
карачаево-балкарской хрестоматии историческим
песням 18-19 веков- "Джандар", "Баракъ", "Гапалау" добавлены
неопубликованные ранее версии этих песен.
Также опубликованы ряд родовых историй, состав древнейшего
карачаевского пороха, мыла, приемы ведения боя и др. статьи
представляющие интерес для любителей карачаево-балкарской истории.
Вторая книга о родоначальнике 14
фамилий современного Карачая и Балкарии
о Наурузе, сподвижнике Карчи, восстановителе
в 15 в. Алании
(Барс эль Карачай). Также в этой части рассказано о родовых таврах
карачайбалкарского народа, Науруза и его потомка Сылпагара, о
шестиконечной звезде использовавшемся карачаевцами
и тюркскими дворянскими родами России и Польши. На основе
анализа имени Науруз и его тавра, родословия, каменных памятников
утверждается гун-аланское и
аланхазарское происхождение его потомков. Даны исходные значения
слов "Карачай","Кавказ", "Сылпагъар",
"гунну", "болгар",
"хазар" и т.д., доказывается
идентичность названий "алан" и "барс".
По подобию и идентичности
родо-племенных структур и символов Карачая с средневековыми
тюрками Кавказа, и наличия у карачаевца также как и у их предков
трёх-четырёх родовых имён одновременно (атауул, тукъум, къауум)
утверждается, что
кавказские аланы,
болгары, куманы, хазары есть
один и тот же народ- прямые предки
карачайбалкар. В связи с этим
дана краткая история
объединённого Карачая с 16.11.1942г по 16.01.1943г (об
объединении Карачая и Балкарии)
Третья книга состоит из пояснений (ачыкълама), комментариев и исторических карт к
статьям первых двух книг.
Книга
рассчитана для читателей интересующихся вопросами
карачаево-балкарской истории, языка и фольклора.
|
|
Сайтыбыз 2004 джылдан бери, алты
джыл бла джарым заман ичинде
джангыртылмай тура эди.
Бюгюн
2011 джыл январда сайтыбызгъа
Сылпагъарланы Ахмадны (Ахмад
Сылпагъар) "АЛАНХАЗАР СЫРЫ:
наурузла, сылпакъ-эрле, тамгъала" китабын салама.
Китаб 2010 джыл ноябрь-декабрь айда
Невиномысск шахарда Ставрополь
крайда басмаланганды.
(2010дж август
айда орус тилде, интернетде
ма-былайда
Ахмадны адыг-черкеслени кёб
ётюрюклерин бузгъан уллу статьясы
чыкъган эди). Китаб
кирил харифле бла джазылгъанды. Аны
латин харифлеге бурдуруб латин
версиясын да салама.
(Cайтыбызда
2002 джыл этилген
Word
1997-2003 версияда ишлеген кирил эм
латин къарачаймалкъар текстлени
ары-бери кёчюрюучю транслитератор
барды. Ол транслитератор
Word
2007
ишлер ючюн макросларны
тыймай (запрет этмей) ишлетирге
боллукъду.)
Сол джанында орус тилде
китабны юсюнден къысха билги барды.
Аны ючюн
ол
билгини кеси тилибизде джазыб айланмай-
китабны
магъанасын
иги
ангылатыргъа, былайда китабны башларыны атларын
къошуб къояма :
"УЯТ ЭТДИ БУГЪАРГЪА..."
1-ЧИ КИТАБНЫ БАШЛАРЫ
|
|
|
АЛ
СЁЗ
|
7
|
|
Китабны баш иннети
|
8
|
|
XVIII-XIX
ёмюрледен къысха билгиле
|
12
|
|
Китаб башламы
|
12
|
|
Хасаука урушну
тарихине
къошакъчыкъ
|
17
|
|
Таулада къазауатны
лагъымлары
|
19
|
|
Къарачайда бурунгу аскерчини ушкок
кереги
|
20
|
|
От этиуню
амалы- хазырлау къулланымы
|
22
|
|
Сапын этиуню амалы - хазырлау
къулланымы
|
23
|
|
ДЖАНДАР
|
25
|
|
Къысха тарих билги
|
25
|
|
Керти джигитлик
|
26
|
|
Джандар джырны
беш версиясы
|
28
|
|
Джандар (4-чю версия), Ёзденланы
Абуглалийни версиясы
|
31
|
|
Джандар (5-чи версия)
|
37
|
|
Джангылычланы тюзетиу
|
43
|
|
Джыр версияланы эсеблемелери эм
Лабагъа джол узунлугъу
|
48
|
|
Джандарны джигитлик этилген
джерини юсюнден ахыр ойум
|
50
|
|
ДОММАЙЧЫ, ГАБИЙ, БИЙБОЛАТ
|
52
|
|
Доммайчы (Джанукгу)
|
52
|
|
Доммайчыны джауу- Джанболат
|
53
|
|
Джаныбек (Габий)
|
56
|
|
Доммайчы бла Габийни Улоулары бла
къазауатлары
|
58
|
|
Бийболат
|
61
|
|
ДЕБОШ
БЛА
БАРАКЪ
|
64
|
|
Дебош
|
64
|
|
Гапай бла Дебошну джортоуллары
|
67
|
|
Баракъ
|
69
|
|
"Баракъ"
джырны
эки версиясы
|
74
|
|
ГАПАЛАУ
|
77
|
|
Гапалау джырны
юч версиясы
|
80
|
|
ТОХТАР БЛА АНЫ ДЖАШЛАРЫ
|
82
|
|
Тохтар
|
82
|
|
Бешбаш-Зекерия
|
84
|
|
КЪАНДАУУР-УЛУ
СОЛТАНЧЫКЪ
|
92
|
|
Къандауур
|
92
|
|
Къандауур сёзню бурун
магъанасы
|
93
|
|
Къандауурну Акбилек-Адиюх къаласы
|
94
|
|
Солтанчыкъ
|
94
|
|
Суратны юсюнден эм
Чыракъ Сыртына дери тарих
|
95
|
|
Чыракъ сыртында
окълатыу
|
99
|
|
КЪОШАКЪЛА
|
105
|
"АЛАНХАЗАР СЫРЛАРЫ"
2-ЧИ КИТАБНЫ БАШЛАРЫ
|
|
|
АЛАНХАЗАР СЫРЫ: сылмакъ
бычакъ-сылпакъ эр
|
109
|
|
Тийре
|
109
|
|
Сылпагъарлары Н.Г.Петрусевични*
1868-72дж. тизмесинде
|
111
|
|
Н.Г. Петрусевични тизмеси толу
тюйюлдю
|
112
|
|
Сылпагъар атауулла (Темирджандан)
|
113
|
|
Сылпагъарладан чыкъган тукъумла
|
115
|
|
Атауулла тышында юзюкле эм
юйдегилени саны
|
116
|
|
Къарнашланы
типлери/сыфатлары
|
119
|
|
Сылпагъармы огъесе Зульфукармы?
Сылпакъ эр!
|
121
|
|
Тилледен шагъатлыкъла бла юлгюле
|
123
|
|
Октябрь Инкилабха дери хаджиле
|
126
|
|
Зульфакар-Сылпагъар атдан къуралгъан
тюрк-муслиман тукъумла
|
127
|
|
АЛАНХАЗАР СЫРЛАРЫ:
тукъум-къауум-миллет айыргъан
тамгъала
|
130
|
|
1. Къартджуртда таш илкичле
|
130
|
|
2.Науруз, наурузла эм тамгъалары
|
134
|
|
2.1. Науруз-Сылпагъар тамгъаны
тарихи
|
138
|
|
2.2. Науруз сёзню магъанасы
|
138
|
|
2.3. Джуртубузда тогъай тамгъаны
эскертмелери
|
141
|
|
2.4. Гунну-гунман тамгъа
Науруз тамгъаны аллы
|
142
|
|
3. Алтуч джулдузну къурамы-аланхазар
тамгъа
|
144
|
|
3.1. Алтуч джулдуз- «могендавид»
джулдузу
|
145
|
|
3.2. Европа аксюек тукъумлада
алтучлу джулдузла
|
149
|
|
3.3.Хазарладан
сакъланган
къарачаймалкъар атла эм
тукъумла
|
154
|
|
4. Къарча джулдузу эм
Науруз-Сылпагъар ал тамгъасы
|
156
|
|
4.1.Науруз-Сылпагъар тамгъаланы
тюрлениулери
|
160
|
|
4.2. Гунман, гуналан
тамгъаланы юсюнден
|
161
|
|
АЛАНХАЗАР СЫРЛАРЫ: гунман, алан,
хазар, балкъар, къарачай
|
164
|
|
I.
Гунман, алан, хазар, балкъар,
къарачай –бир тукъумлу миллет
|
164
|
|
1.Гунну-Куман
|
164
|
|
2.Алан
|
165
|
|
3. Барс-Барсил
|
169
|
|
4. Хазар
|
173
|
|
5.Булгъар/болгъар/болкар/малкъар
|
174
|
|
6. Уллу Къарачай эм Гитче Къарачай
|
175
|
|
II.
Аланхазар
|
181
|
|
2.1. Гуналан эм аланхазар тамгъала
|
183
|
|
III.
Бурун тюрк юйюрле къуралыуну
кюзгюсю: къарачай джамагъатны
атауул-тукъум-къауум къурамы
|
184
|
|
1.Бир джангыз къауумда бурун
ата-баба тукъум атларыбыз
|
186
|
|
2.
Малчылыкъ турмушда тюрлениуле
акъырын болгъаныча адетле да
акъырын тюрленедиле
|
188
|
|
3. Эски юйюрлени аты тукъум атдан эм
адам атдан бола тургъанды
|
189
|
|
Къарачай
миллет комитети эм Къарачай
Област-(КъО)
Унутулгъан эм
таша тарих
|
192
|
|
1.Бирлешген эсе-бирди!
|
192
|
|
2.Бирлешген Къарачай Областны
тарихин джашырмазгъа тергеуле бла
билгиле
|
193
|
|
3. Немчала бла кетген аланланы саны
|
195
|
|
4. Коллаборант Къарачай Областны бир
районунда ёлюм бла бошалгъан
антисовет этимлери
|
196
|
|
5. 20 минглик районда джангыз бир
антисовет сермешиу
|
197
|
|
6. Къарачай миллет комитетни ал
къурамы
|
199
|
|
7. Нарсанада Ораза байрам
|
201
|
|
8. Уллу Къарачай бла Балкарияны (Гитче
Къарачайны) 1942дж. бирлешиую
|
202
|
|
9. КъО-ны 1942дж. августда -1943дж
январда
тарих кюнлери (хронологиясы)
|
204
|
|
10. Черек трагедиясы эм геноциди
|
206
|
|
V.
Ахыр сёз
|
210
|
"АЧЫКЪЛАМАЛА"
3-ЧЮ
КИТАБНЫ БАШЛАРЫ
|
|
|
|
|
|
1. Сыр
|
214
|
|
2.Манкъурт
|
215
|
|
3.Тарих санауну юсюнден
|
218
|
|
4. Орфографияны
юсюнден
|
218
|
|
5. Уллу
|
222
|
|
6. Атауул/атаул, тукъум, къауум,
юйюр, миллет
|
222
|
|
7. Къабакъ
|
224
|
"УЯТ ЭТДИ БУГЪАРГЪА..."
1-чи китабны
ачыкъламасы
|
227
|
|
АЛ
СЁЗ
|
227
|
|
XVIII-XIX
ёмюрледен къысха хапар
|
229
|
|
ДЖАНДАР
|
234
|
|
ДОММАЙЧЫ, БИЙБОЛАТ, ГАБИЙ
|
239
|
|
БАРАКЪ БЛА ДЕБОШ
|
241
|
|
ГАПАЛАУ
|
246
|
|
ТОХТАР БЛА АНЫ ДЖАШЛАРЫ
|
247
|
|
КЪАНДАУУР УЛУ СОЛТАНЧЫКЪ
|
248
|
|
"АЛАНХАЗАР СЫРЛАРЫ"
2-чи китабны
ачыкъламасы
|
253
|
|
АЛАНХАЗАР СЫРЫ:сылмакъ бычакъ-
сылпакъ эр
|
254
|
|
АЛАНХАЗАР СЫРЛАРЫ:
тукъум-къауум-миллет айыргъан
тамгъала
|
258
|
|
АЛАНХАЗАР СЫРЛАРЫ : гунман, алан,
хазар, балкъар, къарачай
|
260
|
|
Къарачай
миллет комитети эм Къарачай
Област - (КъО)
|
268
|
|
Ахыр сёз
|
269
|
|
ТАРИХЛЕНИ КАРТАЛАДА БЕЛГИЛЕМЕСИ
|
271
|
|
БИБЛИОГРАФИЯ (къайнакълары
|
279
|
|
Китабны ал-арт тышлары -
284-285 |
|
Ahmad SILPAĞAR -"ALANHAZAR
SIRI: NAWRUZLA, SILPAQ-ERLE, TAMĞALA"
Köb zamandan
beri ana tilibizde tarih kitab basmalanmağan sebebli ana tilin em
millet tarihin süygenlege sawğa eteme.
Kitabda qaraçaymalqar halqnı
tarihinde em folklorunda
atları qalğan cigitleni üsünden tuqum tarih haparla em cırla bardı.
"Qaraçay, Kavkaz, Nawruz,
Sılpağar, alan, hazar, kuman" em
başha eski sözleni al mağanarın açıklağanma.
Kitabha
"alan" bla "bars" sözle
bir mağanası bolğanına dalille em başha köb cañı bilgile salğanma.
Qaraçayda ullu tuqumlada bir adamnı üç türlü atı (atawul, tuqum,
qawum) bolğanına uşatıb
alan, kuman, hazar qawumla da bir türk üyürnü atları bolğanına dalil
makalele qoşhanma.
1942c Qaraçaynı birleşgenini üsünden da tintiw
makale bardı. Kitab
Stavropol' krayda, Nevinomıssk şaharda 2010 c basmağa urulğandı.
Kitabnı latin hariflege burub
internetge salama.
Latin hariflege burğanda halatları barmıdı-coqmudu qarab-tüzetib
küreşmeyme.
Latin versiyasın programma etgendi. Kiril harifli
versiyada 284 beti bardı.
Latin harifli versiyada kitabni
250 beti
anı ücun başlanı atlari başha betlege tüşgendi.
|
